TBK m. 212/2'de Yer Alan “Ticari Satış” Kavramının Türk Özel Hukuk Sistemi Açısından TTK İlkeleri (TTK m. 3/1; 19) Çerçevesinde Tanımlanması Gerekliliği

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 1, 885 - 909, 16.07.2025

Funda Özdin

https://doi.org/10.33433/maruhad.1668070

Öz

Türk hukukunda ticari satış kavramı, hem Türk Ticaret Kanunu (TTK) hem de Türk Borçlar Kanunu (TBK) kapsamında kullanılmış olup; bu nitelikte bir satış işleminin varlığı halinde bazı hususlar, adi alım-satım ilişkilerine uygulanan genel hükümlerden farklı düzenlemelere tabi kılınmıştır. Ancak ne TTK ne de TBK kapsamında ticari satış kavramını doğrudan açıklayan bir düzenleme bulunmaktadır. Bununla birlikte, ticari meselelerin/faaliyetlerin özel olarak düzenlendiği TTK’da, ticari nitelikli tüm faaliyetleri kapsayan ticari iş kavramının tanımlanmış olması (TTK m. 3/1; 19); esas itibariyle bir işlemin ticari olup olmadığının belirlenmesinde esas alınacak olan temel ölçüyü ortaya koymaktadır. Dolayısıyla Türk Özel Hukuku’nda kabul edilen sistem uyarınca, TBK m. 212/2’de yer alan ticari satış kavramının içeriğinin tespiti açısından da TTK ilkelerinin belirleyici olması gerekmektedir. Ne var ki Türk Borçlar Hukuku doktrininde, TBK m. 212/2’deki ticari satış kavramının tanımlanmasında ağırlıklı olarak malın tekrar satılmak amacıyla alınıp alınmadığı hususu temel kriter olarak benimsenmekte ve görüşler bu minvalde şekillenmektedir. Bu durum, TBK m. 212/2’deki ticari satış kavramından ne anlaşılması gerektiği hususunda doktrinde farklı görüşlerin ortaya çıkmasına; dahası aynı hukuki kavramın (ticari satış) TTK ve TBK açısından farklı anlamlara gelecek şekilde yorumlanmasına neden olmaktadır. Bu çalışmada, öncelikle TBK m. 212/2’deki ticari satış kavramına, ticari işe ilişkin TTK ilkelerinden farklı anlamlar yüklenmesinin altında yatan sebep irdelenecek; sonrasında ise söz konusu kavramın, neden Türk Özel Hukuk Sistemi açısından TTK ilkeleri doğrultusunda tanımlanmasının bir gereklilik olduğu hususu açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ticari satış , Ticari iş , Satıcının temerrüdü , Monist sistem , Düalist sistem.

The necessity of defining the concept of ‘commercial sale’ in TCO Art. 212/2 within the framework of the principles of TCC (TCC Art. 3/1; 19) in terms of the Turkish private law system

Öz

In Turkish law, the term ‘commercial sale’ is used in both the Turkish Commercial Code and the Turkish Code of Obligations. In such a sales transaction, special provisions apply to some issues that differ from the general provisions for ordinary sales contracts. However, neither the TCC nor the TCO directly explain the term of commercial sale. However, the definition of ‘commercial transaction’ in the TCC (TCC Art. 3/1; 19), which covers all commercial activities, essentially establishes the fundamental criterion that must be used to determine whether a transaction is commercial or not. Therefore, the principles of the TCC should also be relevant for determining the content of the concept of commercial sale under TCO Art. 212/2. In the doctrine of Turkish obligation law, however, the principles of the TCC were not considered sufficient for the determination of the concept of commercial sale in TCO Art. 212/2, and various interpretative styles were adopted that made the content of the concept more comprehensive compared to the principles of the TCC, thereby expanding the scope of the provision. This situation has led to different opinions in the doctrine regarding what should be understood from the concept of commercial sale in TCO Art. 212/2; moreover, it has caused the same legal concept (commercial sale) to be interpreted in different ways in terms of the Turkish Commercial Code and the Turkish Code of Obligations. This study will first analyse the reasons for the different meanings of the term commercial sale within the scope of the TCC and the TCO, and then explain why it is necessary to define the term in accordance with the principles of the TCC within the framework of the Turkish private law system.

Anahtar Kelimeler

Commercial sale, Commercial transaction, Default of the seller, Monistic system, Düalistic system.

Kaynakça

• Achilles WA, Ebenroth / Boujong, Handelsgesetzbuch: HGB, Band 2: §§ 343-475h, Vor § 373 (5th edn, Vahlen-C.H.BECK 2024).
• Adıgüzel B, Tacirler Arası Ticari Satış (Adalet 2020).
• Alışkan M, ‘Teori ve Uygulama İtibariyle Ticari İşlerde Ceza Koşulu (=Sözleşme Cezası)’ Prof. Dr. Hasan Pulaşlı’ya Armağan C. I (Adalet 2023) 47-116.
• Aral F ve Ayrancı H, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri (17. Bası, Yetkin 2024).
• Arkan S, Ticarî İşletme Hukuku (27. Bası, BTHAE 2021).
• Arslanlı H, Ticari Bey’ (İÜ Hukuk Fakültesi Yayınları 1955).
• Atamer YM ve Okutan Nilsson G, ‘Para Alacaklısının Geç Ödemelere Karşı Korunmasına İlişkin Yeni TK m. 1530 Düzenlemesi ve Uygulama Alanı’ (Eylül 2013) 39(3) BATİDER 31-82.
• Ayan S, ‘6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 1530. Maddesi Gereğince Borçlunun Temerrüdü’ (Özel Sayı 2010; Basım Yılı: 2012) 12 Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 717-793.
• Aydoğdu M ve Tuncer N, Türk Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri (Sözleşmeler Hukuku) (6. Bası, Adalet 2024).
• Ayhan R, ‘Ticari İş – Ticari İşletme – Tacir – Ticaret Sicili – Ticaret Unvanı – Haksız Rekabet’ (2012) 16(3-4) Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 31 – 53.
• Ayhan R, ‘Ticarî İş Kavramı Ve Tacir Sıfatına Bağlanan Ücret Ve Sözleşme Cezalarının İndirilmesini İsteyememe’ (2013) 17(1-2) Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 291-314.
• Ayhan R, Çağlar H ve Özdamar M, Ticari İşletme Hukuku (14. Bası, Yetkin 2021).
• Bahtiyar M, Ayli A, Şua MF ve Karamanlıoğlu A, Ticari İşletme Hukuku (Beta 2022).
• Bahtiyar M ve Biçer L, ‘Adi İş/Ticari İş/Tüketici İşlemi Ayrımı ve Bu Ayrımın Önemi’ (2016) 22(3) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi (Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan Cilt I) 395-436.
• Bär Roger, Das Fixgeschäft (Schulthess 1956).
• Bilge N, Borçlar Hukuku Özel Borç Münasebetleri (Sevinç Matbaası 1971).
• Bozer A ve Göle C, Ticari İşletme Hukuku (BTHE 2018).
• Bucher E, ‘Der Weg zu einem einheitlichen Zivilgesetzbuch der Schweiz’ (Oktober 2008) 72(4) Rabels Zeitschrift für ausländisches und internationales Privatrecht: Hundert Jahre schweizerisches Zivilgesetzbuch 661-685. (Der Weg)
• Bucher E, ‘Hundert Jahre schweizerisches Obligationenrecht: Wo stehen wir heute im Vertragsrecht ?’ (1983) 102 ZSR 251-383. (Hundert Jahre)
• Bühler T, Geschichte des schweizerischen Obligationenrechts-Allgemeiner Teil (Schulthess 2023).
• Caroni P, ‘Der »demokratische« code unique von 1881’ in Pio Caroni (ed), Das Obligationenrecht 1883-1983: Berner Ringvorlesung zum Jubiläum des schweizerischen Obligationenrechts (P. Haupt 1984) 19 ff.
• Cindoruk Ayhan C, Ticari Satış (Yetkin 2019).
• Demirkapı E, ‘6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun Ticari Temsilciye İlişkin Hükümlerinin Değerlendirilmesi’(Özel Sayı 2010; Basım Yılı: 2012) 12 Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 795-872.
• Eren F ve Yücer İ, Borçlar Hukuku Özel Hükümler (12. Bası, Legem 2024).
• Eren F, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (24. Bası, Yetkin 2019).
• Fasel U, Handels – und obligationenrechtliche Materialien (Haupt 2000).
• Giger H, Berner Kommentar Band VI: Obligationenrecht 2. Abteilung: Kauf und Tausch – Die Schenkung 1. Teilband 1. Abschnitt (Gesamtband): Art. 184-215 Art. 190 (Stämpfli 1979).
• Grunewald B, Münchener Kommentar zum HGB Band 5: §§ 343-406, Vorbemerkung (Vor § 373) (6th edn, C.H. Beck 2025).
• Gümüş A, Borçlar Hukuku Özel Hükümler Cilt-I (3. Bası, Vedat 2013).
• Gürzumar F ve Gürzumar T, Kanunnâme-i Ticaret ve Zeyilleri (BTHAE 1962).
• Hatemi H, Serozan R ve Arpacı A, Borçlar Hukuku Özel Bölüm (Filiz 1992).
• Honsell H, Schweizerisches Obligationenrecht-Besonderer Teil (9th edn, Stämpli 2010).
• Horn N, Heymann-Handelsgesetzbuch Kommentar 1. Band: Einleitung §§ 1-104a Einleitung (3rd edn, De Gruyter 2019).
• Huguenin C, Obligationenrecht: Allgemeiner und Besonderer Teil (3rd edn, Schultess 2019).
• Jung P, ‘Gibt es in der Schweiz ein Handelsrecht ?’ (2009) 2 recht 43-53.
• Kaya A, Gerekçeli – Karşılaştırmalı – Notlu Türk Ticaret Kanunu ve Türk Ticaret Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun (2. Bası, Beta 2021).
• Keller M and Siehr K, Kaufrecht (Schultess 1995).
• Kırca İ, Ticari Mümessillik (Yetkin 1996).
• Knoepfel A, Die Sonderordnung des kaufmännischen Verkehrs im Kaufrecht (Handelskauf), (Schultess 1988).
• Kocar S, ‘Ticari Satış Sözleşmesi ve Ticari Satışta Ayıp Sorumluluğu’ (Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi 2018).
• Koch R, Oetker-Handelsgesetzbuch: HGB Vor 373 (8th edn, C.H.BECK 2024).
• Koller A, Basler Kommentar – Obligationenrecht I Art. 1-529 OR Art. 190 (6th edn, Helbing Lichtenhahn 2015).
• Kuntalp E, Ard Arda Teslimli Satım Akdi (Sevinç Matbaası 1968).
• Merkt H, HOPT/Handelsgesetzbuch: HGB Einleitung vor § 1 (44th edn, C.H.BECK 2025).
• Müller-Chen M and Hrubesch-Millauer S, CHK-Handkommentar zum Schweizer Privatrecht Obligationenrecht-Einzelne Vertragsverhältnisse Art. 184–529 OR und Innominatvertrage Art. 190 (4th edn, Schultess 2023).
• Nomer HN ve Engin Bİ, Türk Borçlar Kanunu Şerhi Özel Borç İlişkileri C. I: Satış Sözleşmesi Birinci Fasikül: Giriş; Madde 207-216 245 (8. Bası, Seçkin 2024).
• Oftinger K, ‘Handelsrecht und Zivilrecht, Monismus oder Dualismus des Privatrechts und seiner Gesetzbücher’ (1954) 50(10) SJZ 153-163.
• Oser H and Schönenberger W, İsviçre Borçlar Kanunu Şerhi (Çeviren: Kemal Fikret Arık) (Adalet Bakanlığı Yayınları, 1966).
• Özdemir İA, ‘Türk Ticaret Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu Bakımından Ticarî Satış Kavramına Dair Düşünceler’ (2024) 9(2) İMHFD 671-687.
• Poroy R ve Yasaman H, Ticari İşletme Hukuku (20. Bası, Seçkin 2019).
• Schmidt K and Fleischer H, Münchener Kommentar zum Handelsgesetzbuch: HGB Band 1: §§ 1-104a Vorbemerkung (Vor § 1) (6th edn C.H.BECK 2025).
• Schönle H, ZK – Zürcher Kommentar Band/Nr. V/2a, Kauf und Schenkung Erste Lieferung (Art. 184-191) Art 190 OR (3rd edn, Schulthess 1993).
• Serozan R, İfa, İfa Engelleri Haksız Zenginleşme (Kocayusufpaşaoğlu/Hatemi/Serozan, Arpacı, Borçlar Hukuku Genel Bölüm 3. Cilt) (6. Bası, Filiz 2014).
• Şener OH, Ticari İşletme Hukuku (Seçkin 2016).
• Şener OH, Ticari Temsilci ve Ticari Temsil Yetkisi (Adalet 2015).
• Tandoğan H, Türk Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri Cilt I/1 (BTHAE 1985).
• Tekinalp Ü ve Çamoğlu E, Türk Ticaret Kanunu Ticarî Mevzuat ve İkincil Düzenlemeler (15. Bası, Vedat 2014).
• Tekinalp Ü, ‘Ticari İşletmenin TK m. 11(3)’e Göre Devrinde Borçların Hukuki Yazgısı’ in: Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 60. Yıl Armağanı (BTHAE 2015) 3-17.
• Tunçomağ K, Türk Borçlar Hukuku, Cilt-II: Özel Borç İlişkileri (Sermet Matbaası 1977).
• Uygur T, Açıklamalı – İçtihatlı Borçlar Kanunu Özel Borç İlişkileri 3. Cilt (Madde 182-224) (Seçkin 1991).
• Ülgen H, Helvacı M, Kaya A ve Nomer Ertan NF, Ticari İşletme Hukuku (6. Bası, Vedat 2019).
• Yavuz C, Acar F ve Özen B, Borçlar Hukuku Dersleri: Özel Hükümler (19. Bası, Beta 2024).
• Yılmaz EM, ‘Ticari Satışta Satıcının Temerrüdü’ (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi 2019). Zevkliler A ve Gökyayla E, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri (22. Bası, Vedat 2024).
• Zollinger M, Das (kaufmännische) Unternehmen (Dike 2019).