ROMA HUKUKUNDA STATULIBER

Yıl 2016, Cilt: 22 Sayı: 3, 1241 - 1256, 16.12.2016

G. Burcu Günveren

Öz

 Roma hukukunda vasiyetname ile azat etme işlemi (manumissio testamento), kölenin özgürlüğüne kavuşmasını sağlayan dolayısıyla köleliği sona erdiren sebeplerden biridir. Vasiyeti düzenleyen kölenin sahibi vasiyetnamede dile getirdiği iradesiyle, köleye hürriyetini, doğrudan verebilirdi. Bunun dışında vasiyetname ile azat etme işlemi, vasiyeti düzenleyen kimsenin kullandığı ifadeye göre, vasiyet edenin mirasçısına veya lehine belirli bir mal vasiyet ettiği kimseye, köleyi, azat etmeyi yükleyen bir ölüme bağlı tasarrufu ile de gerçekleşebilirdi. Bu durumda azat etme işlemini kölenin sahibi haline gelen mirasçı veya lehine mal bırakılan kimse yapardı. Eğer vasiyetnamede vasiyet eden tarafından kölenin azat edilmesi için, şart konulmuş veya bir vade öngörülmüş ise, köleyi özgürlüğüne kavuşturacak azat etme işleminin yapılması için, şartın gerçekleşmesini veya vadenin gelmesini beklemek gerekirdi. Roma hukukunda kölenin, özgürlüğünü beklediği bu zaman zarfında, içinde bulunduğu hukuki durum, statuliber olarak ifade edilmektedir. Statuliber’in özgürlüğüne kavuşması için öngörülen şart gerçekleşir veya vade gelirse, köle, mirasçı tarafından başkasına devredilmiş olsa dahi, ipso iure özgür olurdu. 

Çalışmamızda statuliber kavramı açıklandıktan sonra, bu hukuki durumun kazanılması için gerekli olan geçerlilik şartları ile özgürlüğünü bekleyen statuliber’in, beklenen hakkını himaye eden hükümlere de yer vermek kaydıyla, statuliber’in hüküm ve sonuçları, ele alınarak incelenmiştir 

Anahtar Kelimeler

Statuliber, Vasiyetname ile azat etme (manumissio testamento), Şart (condictio), Vade (dies), Şarta bağlı azat etme

Kaynakça

• BERKİ, Ş., Romada Miras Hukuku, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.X, S. 1-4, 1953, s. 542-576.
• BUCKLAND, W.W., The Roman Slavery, New Jersey 2000, (Slavery).
• BUCKLAND, W.W., A Textbook of Roman Law From Augustus to Iustinian, Cambridge 1932.
• BERGER, A., Encyclopedic Dictionary of Roman Law, Philedelphia 1953.
• DI MARZO, S., Roma Hukuku, İstanbul 1959.
• ERDOĞMUŞ, B., Roma Eşya Hukuku, İstanbul 2011.
• HONIG, R., Roma Hukuku, İstanbul 1938.
• GÜNAL, N., Roma Hukukundan Günümüze Kazandırıcı zamanaşımı ile Mülkiyetin İktisabı (Usucapio), Ankara 2006.
• KARADENİZ-ÇELEBİCAN, Ö., Roma Hukuku, Tarihi Giriş-Kaynaklar-Genel Kavramlar-Şahsın Hukuku- Hakların Korunması, Ankara 2014, (Tarihi Giriş) .
• KARADENİZ-ÇELEBİCAN, Ö., Roma Eşya Hukuku, Ankara 2008, (Eşya).
• KAYAK, S., “İmparator Augutus’tan Önce Fideicommissum’ların Yaptırıma Bağlanıp Bağlanmadığı Sorunu”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Zahit İmre’ye Armağan, İstanbul 2009, s. 371-397.
• KARAGÖZ, H., Hukuk Kuralı (Regula Iuris) Kavramı, İstanbul 2010.
• KÜÇÜKGÜNGÖR, E.: Roma Hukukunda Vasiyetname (Testamentum), Ankara 2007.
• KOSCHAKER, P. /AYİTER, K., Modern Özel Hukuka Giriş Olarak Roma Özel Hukukunun Ana Hatları, İzmir 1993.
• NOMER, H.N., Beklenen Haklar Üzerindeki Tasarrufların Hukuki Sonuçları, İstanbul 2002.
• SEROZAN, R., Sağlararası İşlem Yoluyla Ölüme Bağlı Kazandırma, İstanbul 1979.
• SEROZAN, R./ ENGİN, B. İ., Miras Hukuku, İstanbul 2014.
• TAHİROĞLU, B./ ERDOĞMUŞ, B., Roma Hukuku Dersleri-Tarihi Giriş- Hukuk Tarihi-Genel Kavramlar- Usul Hukuku, İstanbul 2009.
• UMUR, Z., Roma Hukuk Lügatı, İstanbul 1983, (Lügat).
• UMUR, Z., Roma Hukuku Ders Notları, Usul Hukuku -Borçlar Hukuku -Eşya Hukuku-Miras Hukuku, İstanbul 2010, (Ders Notları).
• UMUR, Z., Roma Hukuku- Tarihi Giriş, Kaynaklar- Umumi Mefhumlar- Hakların Himayesi, İstanbul 1984, (Tarihi Giriş).
• UMUR, Z., “Roma Miras Hukuku’nun Anahatları”, İÜHFD, C. XXXI, S. 1-4, 1966, s. 159-195, (Miras).
• WATSON, A., The Law of Succession in the Later of Roman Republic, Oxford 1971, (Succession).
• WATSON, A., The Law of Person in the Later Roman Republic, Oxford 1967, (Person).