OSMANLI TOPLUM YAPISINDA ŞEYHÜLİSLAMLIK MAKAMINA BİR BAKIŞ

Yıl 2016, Cilt: 22 Sayı: 3, 3487 - 3500, 16.12.2016

Mehmet Yüksel

Öz

 Osmanlı toplum yapısında şeyhülislamlık makamına bakmak, öncelikle İslam toplumlarında süz konusu müessesenin tarihsel gelişimine ana hatlarıyla göz atmayı gerekli kılmaktadır. İslamiyet’in başlangıç dönemde; Hz. Muhammed, Müslümanların reisi, hakemi, kadısı, kanun koyucusu, imamı ve komutanı konumundaydı. Zamanla İslam toplumlarının gelişip farklılaşmasıyla ve devlet yapılarının giderek hiyerarşik bürokratik bir niteliğe kavuşmasıyla dinsel önderlik ve siyasi hakimiyet birlikteliği zayıflayarak “hilafet” ve “saltanat” şeklindeki bölünme gerçekleşti ve zaman içinde saltanat ağırlıklı bir yer işgal etti . İslam tarihinde bu yöndeki ilk gelişme, Emeviler döneminde(661-750) ortaya çıktı. Devlet yönetiminin Emevilere geçmesinden itibaren halifelik makamı karşısında sultanlık konumu ön plana geçmeye başladı. 

Anahtar Kelimeler

şeyhülislami Osmanlı toplumu, halifelik, sultanlık, devlet, Müslüman toplumu

Kaynakça

• Heyd, Uriel (2002a) “Osmanlı’da Fetva Müessesesinin Bazı Tezahürleri” Çev., Fethi Gedikli. Türk Hukuk ve Kültür Tarihi Üzerine Makaleler. Ferhat Koca (der.). Ankara: Ankara Okulu Yayınları. 67-98.
• Hourani, Albert (2007). Arap Halkları Tarihi. Çev., Yavuz Alogan. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Imber, Colin (2004). Şeriattan Kanuna. Çev., Murteza Bedir. İstanbul: Tarih Vakfı YurtYayınları.
• Imber, Colin (2006). Osmanlı İmparatorluğu: 1300-1650. Çev., Şiar Yalçın. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• İnalcık, Halil (2000). Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet. İstanbul: Eren Yayıncılık.
• İnalcık, Halil (2003). Osmanlı İmparatorluğu: Klasik Çağ (1300-1600). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Karpat, Kemal (2001). İslam’ın Siyasallaşması. Çev. Şiar Yalçın. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Karpat, Kemal (2004). “Tarihsel Süreklilik, Kimlik Değişimi ya da Yenilikçi, Müslüman, Osmanlı ve Türk Olmak” Kemal Karpat (der.). Osmanlı Geçmiş ve Bugünün Türkiye’si. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. 19-50.
• Lapidus, Ira M. (2003). İslam Toplumları Tarihi Cilt I. Çev. Yasin Aktay. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Levis, Bernard (2002). Hata Neredeydi? Çev., Harun Ö. Turgan ve Serpil Bilbaşar. İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
• Mardin, Şerif (2011). Türkiye, İslam ve Sekülarizm. Çev. E. Gen-M. Bozluolcay. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ocak, Ahmet Yaşar (1998). Zındıklar ve Mülhidler (15.-17. Yüzyıllar). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Ortaylı, İlber (1994). Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devletinde Kadı. Ankara: Turhan Kitabevi Yayınları.
• Pixley, Michael M. (1976). “The Development and Role of the Seyhulislam in Early Ottoman History”. Journal of the American Oriental Society 96(1): 89-96.
• Rahman, Fazlur 1993). İslam. Çev. M. Dağ-M. Aydın. İstanbul: Selçuk Yayınları.
• Yakut, Esra (2005). Şeyhülislamlık: Yenileşme Döneminde Devlet ve Din. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Zeydan, Corci (2012). İslam Uygarlıkları Tarihi Cilt II. Çev. Nejdet Gök. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Zubaida, Sami (2008). İslam Dünyasında Hukuk ve İktidar. Çev., Burcu Koçoğlu Birinci ve Hasan Hacak. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.