Vatana İhanet Suçunun Kökenleri Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2017, Cilt: 23 Sayı: 2, 103 - 142, 10.12.2017

Rezzan İtişgen Dülger

Öz

Devletlerin ve hatta devlet öncesi toplulukların tarih sayfasına

çıkmasıyla birlikte grup ya da devlet içindeki otoritenin sağlanması ve

bu düzeni bozmaya yönelen bireylerin cezalandırılması fikri husule gelmiştir.

Bu çerçevede hırsızlık ve kasten adam öldürme gibi suç tipleri

bireylerin birbirlerine yönelik hak ihlallerini cezalandırmaya yönelik

olup, toplumun düzenini sağlamaya yönelik arayışlara gidilmiş ve başka

suç tiplerine de ihtiyaç duyulmuştur. İşte tam bu noktada karşımıza

devlete karşı işlenen suçlar ve “vatana ihanet” kavramı çıkmaktadır.

Klasik suç tipleri zaman içinde bazı ufak değişimler geçirmekle

birlikte, devlete karşı işlenen suçlarda dönemin münhasır koşulları,

modern devlet ve öncesi dönem, mutlak otorite düzenleri ya da anayasal

devlet düzeni gibi faktörlere göre önemli farklılıklar yaşanmıştır.

Siyaset bilimi, anayasa, ceza hukuku, hukuk felsefesi gibi birçok alanla

doğrudan bağlantılı olan vatana ihanet kavramını açıklarken tüm zamanlarda

ve mekanlarda geçerli olan bir tanıma, kodifiye edilmiş modern

hukuk düzenleri nazara alındığında bile ulaşmak mümkün değildir.

Bu nedenle “Vatana ihanet suçunun kökenleri üzerine bir inceleme” başlıklı

bu çalışmada vatana ihanet kavramının ne olduğu ya da günümüz

kanunlarında nasıl düzenlendiği değil, kavramsal olarak ortaya çıkış serüveni

ve bunun tarihsel süreçte geçirdiği evrim, yabancı literatürdeki genel kabul gören inceleme anlayışına uygun biçimde başlıca hukuk sistemleri olarak değerlendirilen Roma, Cermen ve İngiliz hukuk sistemleri

baz alınarak incelenmiştir. Ardından vatana ihanet kavramının

Türk hukuk tarihindeki gelişim süreci de ele alınmaya çalışılmıştır.

Bu çerçevede özellikle siyasal devrimler (İngiliz ile Fransız deneyimleri

ve hatta Türk Kurtuluş Mücadelesi akabindeki İstiklal Mahkemeleri

yargılamaları) vatana ihanet yargılamalarının pratiğini ortaya koymaları

nedeniyle, kavramın doğuşuna odaklanmış bu çalışmanın dışında

tutulmuştur. Nitekim söz konusu siyasal devrimlerin peşisıra gelen yargılamalar,

inceleme metodolojisini de etkileyecek iç dinamikleri haiz

olduğundan başlı başına ele alınmalıdır. Zira konunun bu yönünün incelenmesi

söz konusu yargılamalara etki eden siyasal gelişmelerin siyaset

bilimi zaviyesinden ele alınmasını gerektirmektedir.

Anahtar Kelimeler

vatana ihanet suçu, köken

Kaynakça

• “Historical Concept of Treason: English, American”, Indiana Law Journal, Vol. 35, Iss. 1, Article 4, 1959, s. 70-80.
• 11 Temmuz 1960 tarihli 10548 sayılı Resmi Gazete, http://goo.gl/iZRHHH, e.t. 10.10.2015.
• Abbott, Jacob, History of King Charles the First of England: with Engravings, New York: Harper & Brothers, Publıshers, 1848.
• Ahmet Akgündüz, Mukayeseli İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı, Diyarbakır, 1986, s. 842’den naklen, Doğan Soyaslan, “Anayasanın Ceza Normları Tarafından Korunması T.C.K.’nun 146. maddesi”, Anayasa Yargısı Dergisi, C. 10, 1993, s. 57-90.
• Akbulut, İlhan, “İslam Hukukunda Suçlar ve Cezalar”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 52, S.1, 2003, s. 167-181.
• Arsal, Sadri Maksudi, Türk Tarihi ve Hukuk, İsmail Akgün Matbaası, 1947.
• Arsal,Sadri Maksudi, Umumi Hukuk Tarihi, Üçüncü Tabı, İstanbul, 1948.
• Aston, W. D., “Law Problems of Roman Criminal Law”, Journal of the Society of Comparative Legislation, Vol. 13, No. 2 (1913), s. 213-231.
• Avcı, Mustafa, Osmanlı Hukukunda Suçlar ve Cezalar, İstanbul, Bilimevi Basın Yayın Ltd. Şti., 2004.
• Aydın, Melikşah, “İslam Hukukuna Göre İsyan (Bağy) Suçu ve Cezası”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 23, S. 2, 2015, 49-77.
• Bauman, Richard Alexander, Study of the Crimen Maiestatis Imminutae in the Roman Republic and Augustan Principate, Thesis Submitted for the Degree of Doctor of Philosophy of the University of the Witwatersrand, October 1953,
• Bayraktar, Köksal, Siyasal Suç, İstanbul, Fakülteler Matbaası, 1982.
• Bisoukides, Pericles, Der Hochverrat, Eine Historische und Dogmatische Studie, Berlin 1903.
• Bosnos, Karen, Treason and Traitors in Norman and Anglo-Norman History, c. 1066-1135: Representation, Discourse, Practice, An Abstract of A Dissertation Submitted to the Faculty of the Graduate School of Emory University in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor of Philosophy, Department of History, 2007.
• Brazao, Michael, “Who’s your daddy ? Explaining the Rise of Roman Criminal Law”, The McGill Journal of Classical Studies,Vol. III, 2005, s. 13-38.
• Carlton, F. W. Larson, “The Forgotten Constitutional Law of Treason and the Enemy Combatant Problem”, University of Pennsylvania Law Review, Vol. 154, No. 4 (Apr., 2006), s. 863-926.
• Coleman-Norton, P. R., The Twelve Tables, https://goo.gl/PvMsZM, e.t. 12.02.2017.
• Colunga, Isaac J., “Untangling A Historian’s Misinterpretation of Ancient Rome’s Treason Laws”, The Journal Jurisprudence, 2011, s. 11-36.
• Dodge, Walter Phelps, King Charles I, London: John Long Limited, 1912.
• Dolan, Frances E., “The Subordinate(‘s) Plot: Petty Treason and the Forms of Domestic Rebellion”, Shakespeare Quarterly, Vol. 43, No. 3 (Autumn, 1992), s. 317-340.
• Durmuş Tezcan, “Türk Ceza Kanunu Ön Tasarısına Göre Vatana İhanet Suçları ve Milli Yararlara Aykırı Hareketler”, Manisa Barosu Dergisi, 1988/Temmuz, No: 26, 1-17.
• Muzaffer Dülger, “Her Devrin Adamı-Thomas More Davası”, Hukuku Sinemada Görmek, (Der. Sevtap Metin), İstanbul, Tekin Yayınevi, 2005, s. 133-154..
• Eichensehr, Kristen E., “Treason in the Age of Terrorism: An Explanation and Evaluation of Treason’s Return in Democratic States”, Vanderbilt Journal of Transnational Law, Vol. 42, s. 1443-1507.
• Ekinci, Ekrem Buğra, Osmanlı Hukuku-Adalet ve Mülk, İstanbul, Arı Sanat Yayınevi, 2008.
• Elton, G. R., “The Law of Treason in the Early Reformation”, The Historical Journal, Vol. 11, No. 2 (1968), s. 211.
• Fatih Sultan Mehmed, Kânûnnâme-i Âl-i Osman, (Haz. Abdülkadir Özcan), Osmanlı Tarih Kaynakları 6, Kitabevi, İstanbul, 2003.
• Fellowes, W. D., Historical Sketches of Charles The First, Cromwell, Charles The Second, ? and The Principal Personages of That Period; Including The King’s Trial and Execution, London, Printed For J. Murray, 1828.
• Gökcen, Ahmet, Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunları ve Bu Kanunlardaki Ceza Müeyyideleri, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1987.
• Gömeç, Saadettin, “İslam Öncesi Türk Tarihinin Kaynakları Üzerine”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 20, S. 31, s. 51-92.
• Gören, Zafer, Anayasa ve Sorumluluk, 2. bs., Ankara: Adalet Matbaacılık Tic.Ltd. Şti., 1995.
• Hassan, Ümit, “Siyasi Suç Kavramı”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C. 26, S. 1, 1971, s. 197-217.
• Hast, Adele, “State Treason Trials during the Puritan Revolution, 1640-1660”, The Historical Journal, Vol. 15, No. 1 (Mar., 1972), s. 37-53.
• Hüseyin Namık Orkun, Eski Türk Yazıtları, Ankara, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 529, 1994.
• John N. Hazard, William B. Stern, “Exterior Treason”: A Study in Comparative Criminal Law, University of Chicago Law Review, Vol. 6, Iss. 1 , Article 6, 1938, s. 77-91.
• Knitschky, W.e., Das Verbrechen des Hochverraths, Jena Mauke’s Verlag, 1874.
• Kuran-ı Kerim Diyanet Meali, https://goo.gl/7xVLUL.
• Lear, Floyd Seyward, “Crimen Laesae Maiestatis in the Lex Romana Wisigothorum”, The University of Chicago Press, Vol. 4, No. 1 (Jan.,1929), s. 73-87.
• Lear, Floyd Seyward, Treason and Related Offences In The Anglo-Saxon Dooms, The Rice Institute Pamplet, Volume XXXVII, No. 1, July, 1950.
• Lear, Floyd Seyward, Treason and Related Offences in Roman and Germanic Law, Rice Institute Pamphlet - Rice University Studies, Vol. 42, No. 2 (1955).
• Lockwood, Matthew, “From Treason to Homicide: Changing Conceptions of the Law of Petty Treason in Early Modern England”, The Journal of Legal History, Vol. 34, No. 1, s. 31-49.
• McBain, Graham S, “High Treason: Killing the Sovereign or Her Judges”, Kings Law Journal, Vol. 20, No. 3 (2009), s.457-488.
• Mcconkie, J. Taylor, “State Treason: The History and Validity of Treason Against Individual States”, Kentucky Law Journal, Volume 101, s. 281-336.
• McKinney, Hayes, “Treason under the Constitution of the United States”, The Virginia Law Register, Vol. 3, No. 11 (Mar., 1918), s. 801-826.
• Merrill, Elmer Truesdell, “Some Remarks on Cases of Treason in the Roman Commonwealth”, The University of Chicago Press Journals, Vol. 13, No. 1 (Jan., 1918), s. 34-52.
• Mommsen, Theodor, Römische Geschichte, Berlin, Weidmännische Buchhandlung, 1856.
• Mommsen, Theodor, Römisches Strafrecht, Leipzig, Verlag von Duncker & Humboldt, 1899.
• Muhametgalieva, Safia Hamitovna/ Muhametgaliev, Iskandar Gabdulvalievich/ Kuzmenko, Valentina Igorevna, “Influence of the Roman Law on Formation of the Romano-Germanic Legal Family”, Review of European Studies, Vol. 7, No. 6, 2015, s. 186-193.
• Muhammed Ebu Zehra, İslam Hukukunda Suç ve Ceza, (Çev. İbrahim Tüfekçi), İstanbul, Kitabevi, 1994.
• Neville, C. J., “The Law of Treason in the English Border Counties in the Later Middle Ages”, Law and History Review, Vol. 9, No. 1 (Spring, 1991), s. 1-30.
• Orr, D. Alan, Treason And The State-Law, Politics and Ideology in the English Civil War, Cambridge University Press, 2002.
• Özek, Çetin, “Devletin Şahsiyeti Aleyhine Cürümlerin Genel Prensipleri”, İÜHFM, C. 32, S. 2-4, 1966, s. 597-683.
• Özek, Çetin, Devlet Başkanına Karşı Suçlar, İstanbul, Sulhi Garan Matbaası Varisleri Koll. Şti,1970.
• Özek, Çetin, Siyasi İktidar Düzeni ve Fonksiyonu Aleyhine Cürümler, İstanbul: Cezaevi Matbaası, 1967.
• Penrose, Mary Margaret, “The Emperor’s Clothes: Evaluating Head of State Immunity Under International Law”, Santa Clara J. Int’l L., Vol 7, Issue 2, 2010, s. 85-143.
• Perné, Walter, Zur Entwicklung des Crimen Maiestatis von der Republik bis Zum Ende des Iulisch-Claudischen Hauses, Diplomarbeit Zur Erlangung des Akademischen Grades Magister Philosophiae, Wien, im Jänner, 2004.
• Rezneck, Samuel, “Constructive Treason by Words in the Fifteenth Century”, The American Historical Review, Vol. 33, No. 3 (Apr., 1928), s. 543-545.
• Rezneck, Samuel, “The Early History of the Parliamentary Declaration of Treason”, The English Historical Review, Vol. 42, No. 168 (Oct., 1927), s. 497-513.
• Rose, Mischa Jayne, Malory’s Morte Darthur and the Idea of Treason, Bangor, U.C.N.W., 1992.
• Shapiro, Alexander H., “Political Theory and the Growth of Defensive Safeguards in Criminal Procedure: The Origins of the Treason Trials Act of 1696”, Law and History Review, Vol. 11, No. 2 (Autumn, 1993), s. 215-255.
• Thornley, Isobel D., “Treason by Words in the Fifteenth Century”, The English Historical Review, Vol. 32, No. 128 (Oct., 1917), s. 556-561.
• Trueman, C. N., “Mary Queen Of Scots”, The History Learning Site, 17 Mar 2017, http://goo.gl/g6rdZR, e.t. 10.03.2017.
• https://goo.gl/cz5Zmc, e.t. 10.03.2017.
• https://goo.gl/jfDuZz, e.t. 10.03.2017.
• https://goo.gl/x2Gnho, e.t. 15.04.2017.