Roma Hukukunda Davaların Yarışması Meselesine (concursus actionum) Genel Bir Bakış

Yıl 2017, Cilt: 23 Sayı: 3, 235 - 281, 15.12.2017

Nilgün Dinçer Araz

Öz

Roma hukukunda, hukuka aykırı bir durum karşısında, bir kimseye

birden çok dava hakkı tanınmış olabilirdi. Aynı şekilde, bir dava,

birden çok kişi tarafından veya birden çok kişiye karşı açılabilirdi. Hatta

bazı durumlarda da, aynı hukuka aykırı davranış karşısında, farklı

kimseler tarafından farklı davalar açılmasına da olanak sağlanmıştı. Bu

davaların birbiriyle ilişkisinin çözümü, ilk olarak davaların ceza veya

tazmin amaçlarına sahip olup olmamasına göre değişirdi. İkinci olarak

da, klasik dönem Roma hukukunda, bir davanın litis contestatio'su yapıldıktan

sonra, eadem res'e sahip ikinci dava açılamazdı. Bu durumda

dava hakkı ya ipso iure ya da exceptio rei iudicate vel in iudicium deductae

aracılığıyla sona ermiş olurdu. Hukuka aykırı davranışın çözüm tarzına

göre, bu davalar hep birlikte açılabildiğinde, davaların yığılması söz konusu

olurken; bir davanın litis contestatio'sunun diğer davayı engellemesi

hallinde, davaların birbirini tüketerek yarışması söz konusu olurdu.

Anahtar Kelimeler

Roma hukuku, davaların yarışması, litis contestatio, eadem res, exceptio rei iudicatae vel in iudicium deductae

Kaynakça

• Apathy, Peter/Klingenberg, Georg/ Pennitz, Martin: Einführung in das römische Recht, 5. Aufl., 2012.
• Çağa, Tahir: Konkurrenz deliktischer und vertraglicher Ersatzansprüche nach deutschem und schweizerischem Recht unter Berücksichtigung des gemeinen Rechts, Zürich, 1939.
• Di Marzo, Salvatore (Çev. Ziya Umur): Roma Hukuku, İst. 1954.
• Dunand, Jean-Philippe/Pichonnaz, Pascal: Lexique de droit romain, Bâle 2006.
• Erdoğmuş, Belgin: Bir Usul Hukuk Kuralı Bis De Eadem Re Ne Sit Actio, İst. 1988 (Anılış: Bir Usul Hukuku Kuralı).
• Erdoğmuş, Belgin: Hukukta Latince Teknik Terimler Özlü Sözler, 2. Baskı, İst. 2008 (Anılış: Latince Teknik Terimler).
• Erdoğmuş, Belgin: Roma Borçlar Hukuku Dersleri, 1.7.2012'de yürürlüğe giren Yeni Türk Borçlar Kanunu'na Göre Hazırlanmış Yeni Bası, İst. 2014 (Anılış: Borçlar Hukuku).
• Eren, Fikret: 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununa Göre Hazırlanmış Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ank. 2015.
• Gaius Institutiones Borçlar Kısmı (Çev. Türkan Rado), İst. 1953.
• Georgiades, Apostolos: Die Anspruchskonkurrenz im Zivilrecht und Zivilprozessrecht, München 1968.
• Gönenç, Fulya İlçin: Roma Hukukunda Şirket Akti (Societas), İst. 2004.
• Güneş Peschke, Seldağ: Roma Hukukundan Günümüze Kişilik Haklarının Korunması (Iniuria), Ank. 2014.
• Heumann, H./Seckel, E.: Handlexikon zu den Quellen des Römischen Rechts, 10. Aufl., Graz, 1958.
• Iustinianus Institutiones (Çev.: Ziya Umur), İst. 1968.
• İpek, Nurcan: Roma Hukukunda Gasp (Rapina), İst. 2001.
• Kabaağaç, Sina/ Alova, Erdal: Latince Türkçe Sözlük, İst. 1995.
• Karadeniz, Özcan: Klasik Roma Hukukunda "Constitutum Debiti", Ank. 1968.
• Karadeniz Çelebican, Özcan: Roma Hukuku Tarihi Giriş-Kaynaklar, Genel Kavramlar- Kişiler Hukuku, Hakların Korunması, Yeni Medeni Kanun'a Uyarlanmış Onüçüncü Basım 2008 (Anılış: Roma Hukuku).
• Karadeniz Çelebican, Özcan: Roma Eşya Hukuku, Yeni Medeni Kanun'a Uyarlanmış 4. Basım, Ank. 2008 (Anılış: Eşya Hukuku).
• Kaser, Max: Das Römische Privatrecht, Das Altrömische, Das Vorklassische und Klassische Recht, C.I, 2. Aufl., München 1971.
• Kaser, Max/Hackl, Karl: Das Römische Zivilprozessrecht, 2. Aufl., München 1996.
• Kaser, Max/Knütel, Rolf: Römisches Privatrecht, 20. Aufl., München 2014.
• Koschaker, Paul/Ayiter, Kudret: Modern Özel Hukuka Giriş Olarak Roma Özel Hukukunun Ana Hatları, İzm. 1993.
• Levy, Ernst: Die Konkurrenz der Aktionen und Personen im klassischen Römischen Recht, Band I, Neudruck der Ausgabe Berlin 1918, Berlin 1964.
• Liebs, Detlef: Die Klagenkonkurrenz im römischen Recht, Zur Geschichte der Scheidung von Schadensersatz und Privatstrafe, Göttingen 1972.
• Monier, R.: Petit Vocabulaire de Droit Romain, 3e éd., Paris 1942.
• Oğuzman, Kemal/Öz, M. Turgut: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 6098 Sayılı Yeni Türk Borçlar Kanunu'n Göre Güncellenip, Genişletilmiş 10. Bası, C. II, İst. 2013.
• Rado, Türkan: Roma Hukuku Dersleri Borçlar Hukuku, İst. 1978.
• Schmidin, Bruno/Cannata, Carlo Augusto: Droit Privé Romain II, Obligations, Successions,m Procédure, 1987.
• Schwarz, Andreas B. (Çev. Türkan Rado): Roma Hukuku Dersleri, C. I, 7. Bası, İst. 1965.
• Schwind, Fritz: Römisches Recht I, Geschichte, Rechtsgang, System des Privatrechtes, Wien 1950.
• Somer, Pervin: Roma Hukukunda Mala Verilen Zarar, İst. 2008.
• Söğütlü Erişgin, Özlem: Roma Hukuku'nda Haksız Fiil Benzerleri (Quasi Delicta), Ank. 2002.
• Tahiroğlu, Bülent: Roma Hukukunda Iniuria, İst. 1969 (Anılış: Iniuria).
• Tahiroğlu, Bülent: Roma Hukukunda Furtum, İst. 1975 (Anılış: Furtum).
• Tahiroğlu, Bülent: "Roma Hukukunda Borcun Teminatlarından Kefalet", İÜHFM 1976, C.XLII, S. 1-4, s.323-340.
• Tahiroğlu, Bülent: Roma Borçlar Hukuku, İst. 2000 (Anılış: Borçlar Hukuku).
• Tahiroğlu, Bülent/ Erdoğmuş, Belgin: Roma Hukuku Dersleri, Tarihi Giriş, Hukuk Tarihi, Genel Kavramlar, Usul Hukuku, İst. 2009.
• von Tuhr, Andreas (Çev. Cevat Edege): Borçlar Hukukunun Umumi Kısmı, C.I-II, 2. Baskı, Ank. 1983.
• Türkoğlu Özdemir, Gökçe: Roma Usul Hukukunda "Plus Petitio" Yasağı ve Medeni Usul Hukukundaki Davayı Genişletme ve Değiştirme Yasağına Olan Etkileri, Ank. 2004.
• Umur, Ziya: Roma Hukuku, Tarihi Giriş-Kaynakalar-Umumi Mefhumlar-Hakların Himayesi, İst. 1974 (Anılış: Roma Hukuku).
• Umur, Ziya: Roma Hukuku Lügatı, İst. 1983 (Anılış: Lügat).
• Yağcıoğlu, Ali Haydar: Haksız Fiil Sebebiyle Aynı Zarardan Birden Fazla Kimsenin Müteselsil Sorumluluğu, Ank. 2014.