Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 2. Maddesi Çerçevesinde Yaşam Hakkının Korunmasında Devletin Yükümlülüğü

Yıl 2018, Cilt: 24 Sayı: 2, 660 - 681, 27.12.2018

Ayşe Özkan Duvan

https://doi.org/10.33433/maruhad.502940

Cited By: 4

Öz

İnsan hakları hukukunda yaşam hakkının korunma alanı geniş bir çerçevede ele alınmaktadır. Avrupa

İnsan Hakları Sözleşmesinin bu hakkı düzenleyen 2. maddesi, olağanüstü hallerde bile içerdiği

yükümlülüklerin askıya alınamayacağı az sayıdaki Sözleşme hükümlerinden biridir. Gerek doktrinde,

gerekse uluslararası yargı içtihatlarında yaşam hakkının korunmasının uluslararası teamül hukukunun

temel ilkesini oluşturduğu kabul edilmektedir. Bu anlayışın uzantısı olarak Avrupa İnsan Hakları

Mahkemesi kararlarında 2. maddeden kaynaklanan devlet yükümlülükleri genişletilmiş, üçlü bir ayrım

çerçevesinde değerlendirilmiştir. Bu çalışmada söz konusu ayrıma göre devletin negatif, pozitif ve

usuli yükümlülükleri nazara alınarak Mahkemenin ilgili kararları derlenmiştir. Bu bağlamda ne tür

uyuşmazlıkların hangi devlet yükümlülükleri çerçevesinde ele alındığı tespit edilmiş ve Avrupa İnsan

Hakları Mahkemesinin yaşam hakkının korunmasına yönelik analiz yöntemleri ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yaşam Hakkı, AİHS, 2. Madde, Devlet Yükümlülüğü

Kaynakça

• Alpkaya, Gökçen/ Altıntaş, İlkem/ Sevdiren, Öznur/ Ataktürk Sevimli Emel, Zorla Kaybetmeler ve Yargının Tutumu, Hafıza Merkezi Yayınları, Temmuz 2014.
• Başak, Cengiz, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları Işığında Gözaltında İnsan Hakları İhlalleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 51, Sayı 4, Yıl 2002, ss. 41-72.
• Brems, Eva, “The Scope of Rights and the Scope of Obligations: Positive Obligations”, Eva Brems/ Janneke Gerards (Ed.), Shaping Rigts in the ECHR: The Role of the European Court of Human Rights in Determining the Scope of Human Rights, Cambridge University Press, 2013.
• Cengiz, Serkan, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Yaşam Hakkı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Yıl 2011, Sayı 93, ss. 383-404.
• Çakmak, Seyfullah, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hükümleri ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Işığında Yaşama Hakkı”, Adalet Dergisi, Sayı 14, Yıl 2004, ss. 149-174.
• Çiftçioğlu, Cengiz Topel, “Yaşam Hakkı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Yıl 2012, Sayı 103, ss. 137-168.
• Doğan, İlyas/ Özdemir, Omca, “Yaşam Hakkı”, İlyas Doğan (Ed.), İnsan Hakları Hukuku, Astana Yayınları 2. Bası, Ankara, Eylül 2015, ss. 409-449.
• Doğru, Osman, Yaşama Hakkı: Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi – 5, Avrupa Konseyi Ankara Program Ofisi, Temmuz 2018.
• Fenwick, Helen, Civil Liberties and Human Rights, Routledge-Cavendish, 4. Bası, UK-USA-Canada, 2007.
• Gemalmaz, Mehmet Semih, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş, Cilt 1, Legal Yayınevi, 8. Bası, İstanbul, Aralık 2012.
• Gölcüklü, A. Feyyaz/ Gözübüyük, A. Şeref, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, Turhan Kitabevi, 2. Bası, Ankara 1998.
• Harris D. J./ O’Boyle M./ Warbrick C., Law of the European Convention on Human Rights, Oxford University Press, 2. Bası, Oxford-New York 2009.
• Kälin, Walter/ Künzli, Jörg, The Law of International Human Rights Protection, Oxford University Press, New York 2011.
• Karan, Ulaş, “Yaşam Hakkı”, Sibel İnceoğlu (Ed.), Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Anayasa: Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında bir İnceleme, Beta Yayınları, 2. Bası, İstanbul, Haziran 2013, ss. 115-135.
• Kızılyel, Serkan, “Yaşam Hakkı: AİHM Kararları ve İdari Yargı Uygulaması”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 18, Sayı 2, Nisan 2014, ss. 253-289.
• Korff, Douwe, Yaşam Hakkı: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 2. Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Kılavuz Kitap, İnsan Hakları El Kitapları No. 8, Avrupa Konseyi Yayınları, Belçika, Kasım 2006.
• Metin, Yüksel, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Yaşamın ve Sağlığın Korunması ile İlgili Olarak Taraf Devletlere Yüklediği Pozitif Yükümlülükler”, Uluslararası İlişkiler, Cilt 7, Sayı 27, Güz 2010, ss. 111-132.
• Russell, Hannah, The Use of Force and Article 2 of the ECHR in Light of European Conflicts, Bloomsbury Publishing, Kasım 2017.
• Seçkin, Mehmet Beyhan, “Anayasa Mahkemesinin Bireysel Başvuru Kararları Işığında Yaşam Hakkından Kaynaklanan Kamu Gücü İhlallerinin Değerlendirilmesi”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl 2016, Sayı 2, ss. 419-439.
• Tanrıkulu, M. Sezgin, “İHAM Kararlarında ve Türk Hukukunda Yaşam Hakkı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 66, Yıl 2006, ss. 51-94.
• Tezcan, Durmuş/ Erdem, Mustafa Ruhan/ Sancakdar, Oğuz / Önok, Rifat Murat, İnsan Hakları El Kitabı, Seçkin Yayınları 4. Bası, Ankara, Ağustos 2011.
• Watts, Juliet Chevalier, “Effective Investigations Under Article 2 of the European Convention on Human Rights: Securing the Right to Life or an Onerous Burden on a State”, The European Journal of International Law, Cilt 21, Sayı 3, Kasım 2010, ss. 701-722.
• ECHR, McCann and Others v. the United Kingdom, Application No. 18984/91, 05.09.1995.
• ECHR, Streletz-Kessler-Krenz v. Germany, Application Nos. 34044/96, 35532/97 and 44801/98, 22.03.2001.
• ECHR, İlhan v. Turkey, Application No. 22277/9, 27.06.2000.
• ECHR, Salman v. Turkey, Application No. 21986/93, 27.06.2000.
• ECHR, Nachova and Others v. Bulgaria, Application No. 43577/98-43579/98, 06.07.2005.
• ECHR, Carabulea v. Romania, Application No. 45661/99, 13.07.2010.
• ECHR, Beker v. Turkey, Application No. 37866/03, 24.03.2009.
• ECHR, Makaratzis v. Greece, Application No. 50385/99, 20.12.2004.
• ECHR, Gül and Others v. Turkey, Application No. 4870/02, 08.06.2010.
• ECHR, Oğur v. Turkey, Application No. 21594/93, 20.05.1999.
• ECHR, Kurt v. Turkey, Application No. 24276/94, 25.05.1998.
• ECHR, Ertak v. Turkey, Application No. 20764/92, 09.05.2000.
• ECHR, Association X v. the United Kingdom, Application No. 7154/75, 12.07.1978.
• ECHR, Scialacqua v. Italy, Application No. 34151/96, 01.07.1998.
• ECHR, Calvelli ve Ciglio v. Italy, Application No. 32967/96, 17.06.2002.
• ECHR, Powell v. the United Kingdom, Application No. 45305/99, 04.05.2000.
• ECHR, Demiray v. Turkey, Application No. 27308/95, 21.09.2000.
• ECHR, Demiray v. Turkey, Application No. 27308/95, 21.09.2000.
• ECHR, Osman v. the United Kingdom, Application No. 28.10.1998.
• ECHR, Kılıç v. Turkey, Application No. 22492/93, 28.03.2000.
• ECHR, Opuz v. Turkey, Application No. 33401/02, 09.09.2009.
• ECHR, Yaşa v. Turkey, Application No. 22495/93, 02.09.1998.
• ECHR, Akkoç v. Turkey, Application No. 22947/93-22948/93, 10.10.2000.
• ECHR, Erdoğan and the Others v. Turkey, Application No. 26337/95, 25.04.2006.
• ECHR, Perk and the Others v. Turkey, Application No. 50739/99, 28.03.2006.
• ECHR, Soare and the Others v. Romania, Application No. 24329/02, 22.02.2011.
• ECHR, Kakoulli v. Turkey, Application No. 38595/97, 22.11.2005.
• ECHR, Dink v. Turkey, Application Nos. 2668/07, 6102/08, 30079/08, 7072/09, 7124/09, 14.09.2010.
• ECHR, Abdullah Yılmaz v. Turkey, Application No. 21899/02, 17.06.2008.
• ECHR, Ergi v. Turkey, Application No. 66/1997/850/1057, 28.07.1998.
• ECHR, Keenan v. the United Kingdom, Application No. 27229/95, 04.03.2001.
• ECHR, Ataman v. Turkey, Application No. 74552/01, 05.03.2007.
• ECHR, Kilavuz v. Turkey, Application No. 8327/03, 21.10.2008.
• ECHR, Tanrıbilir v. Turkey, Application No. 21422/93, 16.11.2000.
• ECHR, X v. Germany, Application No. 10565/83, 09.05.1984.
• ECHR, Öneryildiz v. Turkey, Application No.48939/99, 30.11.2004.
• ECHR, McCann and Others v. the United Kingdom, Application No. 18984/91, 05.09.1995.
• ECHR, L.C.B. v. United Kingdom, Application No. 23413/94, 09.06.1998.
• ECHR, Nachova and Others v. Bulgaria, Application No. 43577/98, 43579/98, 06.07.2005.
• ECHR, Tanrikulu v. Turkey, Application No. 23763/94, 08.07.1999.
• ECHR, Yaşa v. Turkey, Application No. 22495/93, 02.09.1998.
• ECHR, Makaratzis v. Greece, Application No. 50385/99, 20.12.2004.
• ECHR, Mustafa Tunç and Fecire Tunç v. Turkey, Application No. 24014/05, 14.04.2015.
• ECHR, Kaya v. Turkey, Application No. 22535/93, 18.02.1998.
• ECHR, Kılıç v. Turkey, Application No. 22492/93, 28.03.2000.
• ECHR, Ertak v. Turkey, Application No. 20764/92, 09.05.2000.
• ECHR, Kelly and Others v. the United Kingdom, Application No. 30054/96, 04.08.2001.
• ECHR, Güleç v. Turkey, Application No. 21593/93, 27.07.1998.
• ECHR, Gül v. Turkey, Application No. 22676/93, 14.12.2000.
• ECHR, Kolyadenko and Others v. Russia, Application Nos. 17423/05, 20534/05, 20678/05, 23263/05, 24283/05 and 35673/05, 28.02.2012.
• ECHR, Budayeva and Others v. Russia, Application Nos. 15339/02, 21166/02, 20058/02, 11673/02 and 15343/02, 20.03.2008.
• ECHR, Khashiyev and Akayeva v. Russia, Application Nos. 57942/00 and 57945/00, 24.02. 2005.
• ECHR, Lopes de Sousa Fernandes v. Portugal, Application No. 56080/13, 19.12.2017.
• ECHR, Koku v. Turkey, Application No. 27305/95, 31.08.2005.
• ECHR, Centre For Legal Resources On Behalf of Valentin Câmpeanu v. Romania, Application No. 47848/08, 17.07.2014.
• ECHR, Çakıcı v. Turkey, Application No. 37715/11, 08.09.1999.
• Anayasa Mahkemesi, Başvuru No. 2014/4645, 18.04.2018.
• Anayasa Mahkemesi, Başvuru No. 2014/13163, 11.05.2017.
• Anayasa Mahkemesi, Başvuru No. 2013/2030, 26.06.2014.
• Anayasa Mahkemesi, Başvuru No. 2014/18274, 21.09.2017.
• Anayasa Mahkemesi, Başvuru No. 2013/6979, 20.05.2015.
• Anayasa Mahkemesi, Başvuru No. 2013/1943, 09.09.2015.
• Anayasa Mahkemesi, Başvuru No. 2013/1579, 15.10.2015.
• Anayasa Mahkemesi, Başvuru No. 2012/752, 17.09.2013.
• Anayasa Mahkemesi, Başvuru No. 2013/6581, 25.02.2015.
• Anayasa Mahkemesi, Başvuru No. 2013/1579, 15.10.2015.
• Anayasa Mahkemesi, Başvuru No. 2012/752, 17.9.2013.
• Anayasa Mahkemesi, Başvuru No. 2013/841, 23.01.2014.
• Anayasa Mahkemesi, Başvuru No. 2014/5042, 26.12.2017.
• Anayasa Mahkemesi, Başvuru No. 2013/1943, 09.09.2015.
• Anayasa Mahkemesi, Başvuru No. 2012/848, 17.07.2014.
• Anayasa Mahkemesi, Başvuru No. 2014/5042, 26.12.2017.
• Anayasa Mahkemesi, Başvuru No. 2013/6979, 20.05.2015.