Yerleşme ve Seyahat Özgürlüğü ile Çalışma Hakkı Bağlamında Şartlı Mülteciler

Yıl 2019, Cilt: 25 Sayı: 1, 388 - 433, 28.06.2019

Cansu Yener Keskin

https://doi.org/10.33433/maruhad.583753

Cited By: 1

Öz

Türkiye 1951 tarihli Birleşmiş Milletler Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Cenevre Sözleşmesi’nde yer alan şartlara göre mülteci statüsü kazanabilecek olup da Avrupa ülkeleri dışında meydana gelen olaylar sebebiyle Türkiye’ye sığınmış kişilere “şartlı mülteci” statüsü vermektedir. Günümüzde Avrupa’da meydana gelen olaylar sebebiyle mülteci statüsünden yararlanmak amacıyla gelen sığınmacıların sayısı azdır. Ancak bunun aksine Avrupa dışından ırkı, dini, vatandaşlığı, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı sebeple korktuğu için Türkiye’ye sığınan kişilerin sayısı her geçen gün artmaktadır. Şartlı mültecilere, mültecilerden farklı olarak, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) tarafından mülteci olarak kabul edilebilecekleri üçüncü ülkeye yerleştirilinceye kadar Türkiye’de belirli bir süre ile koruma sağlanmaktadır. Çok azı BMMYK tarafından üçüncü ülkeye yerleştirilebiliyor olmaları sebebiyle; sosyal, ekonomik ve kültürel hayat açısından Türkiye’ye adapte olabilmeleri ve gelecek planı yapabilmeleri zorlaşmaktadır. Ayrıca Türk hukukunda şartlı mülteciler, mültecilere oranla, başta yerleşme ve seyahat özgürlüğü ile çalışma hakkı olmak üzere bazı haklardan yararlanma konusunda belirli kısıtlamalara tabidirler. Bu makalede şartlı mültecilerin yerleşme ve seyahat özgürlüğü ile çalışma hakları Türkiye’de mülteci statüsüne sahip kişilerin hakları ile karşılaştırılarak irdelenmekte ve böylece şartlı mültecilerin yaşadığı problemler ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mülteci, Şartlı Mülteci, Yerleşme Özgürlüğü, Seyahat Özgürlüğü, Çalışma Hakkı

Kaynakça

• Acer, Yücel, İbrahim Kaya ve Mahir Gümüş. Küresel ve Bölgesel Perspektiften Türkiye’nin İltica Stratejisi. Ankara: USAK, 2010.
• Adıgüzel, Yusuf. “Göç alan Toplumlarda Mültecilik Algısı”, İnsan Hakları Perspektifinden Mültecilik (UMHD). 2017. https://www.umhd.org.tr/wp-content/uploads/2018/03/MULTECILIK-BASKI- 170117-N.pdf (15.11.2018), ss. 109-120.
• African Charter on Human and Peoples’ Rights. Concluded at Nairobi on 27 June 1981. (t.y.) https://treaties. un.org/doc/Publication/UNTS/Volume%201520/volume-1520-I-26363-English.pdf (8.11.2018).
• American Convention on Human Rights, “Pact of San Jose”, Costa Rica. (t.y.) https://www.refworld.org/ docid/3ae6b36510.html (8.11.2018).
• Asar, Aydoğan. Yabancılar Hukuku. 3. Bası. Ankara: Seçkin, 2017.
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (A.G. and Others v. Turkey), 15.6.1999, 40229/98, https://hudoc.echr.coe.int/tur#{%22itemid%22:[%22001-4856%22]} (10.11.2018).
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (Sunday E. OMWENYEKE v. Germany), 20.11.2007, 44294/04, http://hudoc.echr.coe.int/app/conversion/pdf/?library=ECHR&id=001-83796&filename=001-83796.pdf (1.4.2019).
• Aybay, Rona. “Açıklamalı İnsan Hakları Evrensel Bildirisi”, Türkiye Barolar Birliği Yayınları. http://tbbyayinlari.barobirlik.org.tr/TBBBooks/insan_haklari_evrensel_bildirisi.pdf (Erişim tarihi.: 3.11.2018).
• Aygün, Mesut ve Cansu Kaya. “Yabancılar Ve Uluslararası Koruma Hukukunda Kalıcı Bir Çözüm Olarak Yerel Entegrasyon”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. Cilt.7, Sayı.1, 2016, ss. 87-142. Bayındır Goularas, Gökçe ve Ulaş Sunata. “Türk Dış Politikasında Göç Ve Mülteci Rejimi”. Moment Dergi (Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi). Cilt.2, Say.1, 2015, ss. 12-40.
• Birleşmiş Milletler Teşkilatı. (t.y.) http://www.unicankara.org.tr/today/1.html#1h (11. 11. 2018).
• Bozbeyoğlu, Eda. “Mülteciler ve İnsan Hakları”. Moment Dergi (Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi). Cilt. 2, Sayı. 1, 2015, ss. 60-80.
• Charter of the United Nations. (t.y.) http://www.un.org/en/charter-united-nations/index.html (5.11.2018).
• Çiçekli, Bülent. 6458 Sayılı Kanunla Güncellenmiş Yabancılar ve Mülteci Hukuku. 6. Bası. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2016.
• Danış, A. Didem. “İstanbul’daki Iraklı Göçmenlerin Parçalı Eklemlenme Sürecinde Toplumsal Ağlar”, Barbara Pusch ve Tomas Wilkoszewsk (Ed.). Türkiye’ye Uluslararası Göç (Toplumsal Koşullar, Bireysel Yaşamlar) içinde. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2010, ss.191-224.
• Declaration On Territorial Asylum (Adopted by the Committee of Ministers on 18 November 1977, at the 278th meeting of the Ministers’ Deputies). (t.y.) https://www.refworld.org/pdfid/3ae6b3611c.pdf (8.11.2018).
• Declaration on Territorial Asylum. (t.y.) https://www.refworld.org/docid/3b00f05a2c.html (8.11.2018).
• Doğan, Vahit. Türk Yabancılar Hukuku. Ankara: Savaş Yayınevi, 2018.
• ECOSOC, At a Glance. (t.y.) https://www.un.org/ecosoc/en/about-us (4.11.2018).
• Eggli, Ann Vibeke. Mass Refugee Influx and the Limits of Public International Law. Hague: Martinus Nijhoff Pub, 2002.
• Ekşi, Nuray ve Bülent Çiçekli. Yabancı ve Mülteci Hukukuna İlişkin Danıştay 10. Daire Kararları. İstanbul: Beta, 2012.
• Ekşi, Nuray. “1951 Cenevre Konvansiyonu’ndan Günümüze Mülteci Tanımı”. İnsan Hakları Perspektifinden Mültecilik (UMHD) içinde (39-60). 2017. https://www.umhd.org.tr/wp-content/uploads/2018/03/MULTECILIK-BASKI-170117-N.pdf (10.11.2018), ss. 39-60.
• Ekşi, Nuray. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Hukuku. 5. Bası. İstanbul: Beta Yayıncılık, 2018.
• Emsal İçtihat Bankası, (t.y.) www.emsal.com.
• Erdoğan, Murat. “Suriyeli Mülteciler ve Entegrasyon”. İnsan Hakları Perspektifinden Mültecilik (UMHD) içinde. 2017. https://www.umhd.org.tr/wp-content/uploads/2018/03/MULTECILIK-BASKI-170117-N.pdf (15.11.2018), ss. 143-150.
• Ergüven, Nasıh Sarp ve Beyza Özturanlı. “Uluslararası Mülteci Hukuku ve Türkiye”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. Cilt. 62, Sayı. 4, 2013, ss. 1007-1061.
• Fitzmaurice, Malgosia. “The Practical Working Of The Law Of Treaties”, Malcolm D. Evans (Ed.). International Law içinde. 2. Bası. Oxford: Oxford University Press, 2006, ss. 187-213.
• Frantz, Elizabeth. “Report on the Situation of Refugees in Turkey: Findings of a Five-week Exploratory Study December 2002 – January 2003”. 2003. http://madde14.org/images/9/9e/ElizabethFrantz.pdf (30.12.2018).
• GOODWIN-GILL, Guy S. The International Refugee in International Law. Oxford: Oxford University Press, 1996.
• Göçmen, İlke. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Avrupa Birliği ve Türkiye Göç Hukuku. Ankara: Seçkin, 2015.
• Gözler, Kemal. Anayasa Hukukunun Genel Teorisi Cilt II. Bursa: Ekin, 2011.
• Helsinki Yurttaşlar Derneği – Türkiye Mülteci Destek ve Savunuculuk programı & ORAM – İltica, Sığınma ve Göç Örgütü Ortak Yayını. Emniyetsiz Sığınak: Türkiye’deki Lezbiyen, Gey, Biseksüel, Travesti ve Transseksüel Sığınmacıların ve Mültecilerin Karşılaştıkları Güvenlik Sorunları. 2009. http:// oramrefugee.org/wp-content/uploads/2017/02/Unsafe_Haven_TURKISH-2009.pdf (31.1.2019).
• İnsan Hakları Araştırmaları Derneği. “İnsan Hakları Araştırmaları Derneği 2008 İltica ve Sığınma Hakkı Raporu”. Şubat 2009. https://www.unhcr.org/tr/11049-insan-haklari-arastirmalari-dernegi-2008- iltica-ve-siginma-hakki-raporu.html (25.3.2019).
• İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi. (t.y.) https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/pdf01/203- 208.pdf (8.11.2018)
• İstanbul Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne Ek 4 Numaralı Protokol. (t.y.) https://humanrightscenter.bilgi.edu.tr/tr/content/54- avrupa-insan-haklar-sozlesmesine-ek-4-numaral-protokol/ (15.3.2019).
• Kaboğlu, İbrahim Ö.. Özgürlükler Hukuku. 6. Bası. Ankara: İmge, 2002.
• Kahya Nizam, Özlem ve Songül Sallan Gül. “Türkiye’de Mültecilere Yönelik Yerleşim Politikaları Ve Uydu Kentler: Güvenlik Kıskacında Yaşamlar”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. Cilt. 22, Göç Özel Sayısı, 2017, ss. 1385-1410.
• Kılıç, Taner. “Bir İnsan Hakkı Olarak İltica”. Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi Mülteci Çalıştayları 2004-2005. Ankara: Burgaz, 2008, ss. 207-247.
• Leghtas, Izza ve Daniel Sullivan. ““Tanrı’dan Başka Kimsemiz Yok”: Türkiye’deki Suriyeli Olmayan Mülteciler İçin Kalıcı Çözümlerin Bulunmayışı”. Refugees International Saha Araştırması Raporu. 2017. https://www.refugeesinternational.org/reports/2017/2/turkey (6.1.2019) (Rapor)
• Mülteci – Der. “Türkiye’de Mülteci Olmak”. Uydu Kentler İzleme ve Raporlama Projesi Kapanış Toplantısı Notları 20 Haziran 2014. 2014. http://www.multeci.org.tr/wp-content/uploads/2016/10/Turkiye- de-Multeci-Olmak-Uydu-kentler-Izleme-ve-Raporlama-Projesi-Kapanis-Toplantisi-Notlari-Ankara.pdf (4.11.2018).
• Mülteci – Der. “Türkiye’de Mültecilerin Kabul Koşulları, Hak Ve Hizmetlere Erişimleri”. Uydu Kentler İzleme ve Raporlama Projesi Raporu. 2015. http://www.multeci.org.tr/wp-content/uploads/2016/10/ Turkiye-de-Multecilerin-Kabul-Kosullari-Hak-ve-Hizmetlere-Erisimleri-Uydu-Kentler-Izleme-ve- Raporla.pdf (4.11.2018).
• Nasirova, Aysel. “Şartlı mültecilerin yerel halka yönelik görüşleri: Afyonkarahisar örneği”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014.
• Odman, M. Tevfik. “Mülteci Hukuku ve Türk Mülteci Politikası ve Uygulaması”, Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi Mülteci Çalıştayları 2004-2005. Ankara: Burgaz, 2008, ss. 3-53.
• Odman, M. Tevfik. Mülteci Hukuku. Ankara: Ankara Üniversitesi SBF İnsan Hakları Merkezi Yayınları No: 15, 1995.
• Özcan, Hüseyin. Anayasa Hukuku Açısından Sığınma Hakkı. İstanbul: Filiz, 2017.
• Özcan, Mehmet. Avrupa Birliği Sığınma Hukuku (Ortak Bir Sığınma Hukukunun Ortaya Çıkışı). Ankara: Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu, 2006.
• Özkan, Işıl. Göç-İltica ve Sığınma Hukuku (Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ve Uluslararası İşgücü Kanunu ile Getirilen Değişikliklerle). 3. Bası. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2018.
• Öztürk, Neva Övünç. “Avrupa Birliği Temel Haklar Şartında Yer Alan Sığınma Hakkının Tahlili”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. Cilt. 3, Sayı. 2, 2012, ss. 187-229.
• Öztürk, Neva Övünç. “Uluslararası Hukuktaki Mülteci Tanımının Mülteci Kavramı ve Tanımın Oluşum Süreci Açısından Değerlendirilmesi”. Prof. Dr. Tuğrul Arat’a Armağan. Ankara: Yetkin, 2012, ss. 919-950.
• Pazarcı, Hüseyin. Uluslararası Hukuk. 15. Bası. Ankara: Turhan Kitabevi, 2016.
• Rapor: Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri Thomas Hammarberg’in 28 Haziran – 3 Temmuz 2009 tarihleri arasında Türkiye’yi ziyaretini müteakiben hazırladığı. CommDH(2009)31. https://rm.coe. int/16806db8a0 (10.11.2018).
• Richard Perruchoud ve Jillyanne Redpath – Cross (Ed.). Göç Terimleri Sözlüğü (Uluslararası Göç Örgütü). 2. bası. http://publications.iom.int/system/files/pdf/iml31_turkish_2ndedition.pdf (20.10.2018).
• Safi, Sibel. Mülteci Hukuku Ders Kitabı. İstanbul: Legal, 2018.
• Sert, Deniz ve Uğur Yıldız. ““To be or not to be”: The Case of Refugees in Satellite Cities of Turkey”. Proceeding of Internaitonal Human Security Conference on Human Security: New Challanges, New Perspectives. İstanbul: International Human Security Conference Series, 2011, ss. 177-192.
• States Parties to the 1951 Convention relating to the Status of Refugees and the 1967 Protocol. (t.y.) http://www.unhcr.org/protection/basic/3b73b0d63/states-parties-1951-convention-its-1967-protocol.html (20.3.2019).
• Subsidiary Bodies of ECOSOC. (t.y.) https://www.un.org/ecosoc/en/content/subsidiary-bodies-ecosoc (4.11.2018).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. Avrupa Konseyi. (t.y.) http://www.mfa.gov.tr/avrupa-konseyi_.tr.mfa (25.3.2019).
• Uluslararası Koruma. (t.y.) http://www.goc.gov.tr/icerik3/uluslararasi-koruma_363_378_4712 (5.11.2018)
• UNHCR. Handbook for Self-reliance. 2005. https://www.unhcr.org/44bf7b012.pdf (8.12.2018).
• UNHCR. Türkiye’nin Ulusal İltica Sisteminin Kuvvetlendirilmesi projesinin lansmanına ilişkin basın bildirisi. 2017. https://www.unhcr.org/tr/17625-turkiyenin-ulusal-iltica-sisteminin-kuvvetlendirilmesi-projesinin-lansmanina-iliskin-basin-bildirisi.html (23.10.2018).
• UNHCR. Üçüncü ülkeye yerleştirme ihtiyaçları ve sağlanan fırsatlar arasındaki açık büyüyor. 2018. https://www.unhcr.org/tr/19949-gap-between-refugee-resettlement-needs-and-opportunities-widens.html (23.10.2018).
• UNHCR. An Introduction to International Protection: Protecting persons of concern to UNHCR, Self study modüle 1. 2005. https://www.unhcr.org/publications/legal/3ae6bd5a0/self-study-module-1-introduction-international-protection-protecting-persons.html (4.11.2018).
• UNHCR. Conclusions Adopted By The Executive Committee On The International Protection Of Refugees: 1975 – 2009(Conclusion No. 1 – 109). 2009. https://www.refworld.org/pdfid/4b28bf1f2.pdf (6.1.2018).
• UNHCR. Genel Bakış. (t.y.) https://www.unhcr.org/tr/genel-bakis (28.3.2019).
• UNHCR. Resettlement in Turkey. (t.y.) https://www.unhcr.org/tr/wp-content/uploads/sites/14/2018/10/UNHCR-Turkey-Resettlement-Fact-Sheet-September-2018.pdf (23.10.2018).
• UNHCR. Statute of the Office of the United Nations High Commissioner for Refugees. 2010. http://www.unhcr.org/3b66c39e1.pdf (4.11.2018).
• UNHCR. Turkey Fact Sheet. 2018. https://www.unhcr.org/tr/wp-content/uploads/sites/14/2018/09/01.-UNHCR-Turkey-Fact-Sheet-August-2018.pdf (23.10.2018).
• UNHCR. UNHCR Master Glossary of Terms. 2006. https://www.refworld.org/docid/42ce7d444.html (13.11.2018).
• UNHCR. UNHCR Projected 2019 Global Resettlement Needs. 2018. https://www.unhcr.org/protection/resettlement/5b28a7df4/projected-global-resettlement-needs-2019.html (25.10.2018).
• UNHCR. UNHCR Türkiye: Kilit Veriler ve Sayılar – Nisan 2018. (t.y.) https://data2.unhcr.org/en/documents/download/63544 (8.11.2018).
• UNHCR. Üçüncü Ülkeye Yerleştirme. (t.y.) https://www.unhcr.org/tr/ucuncu-ulkeye-yerlestirme (16.10.2018).
• Universal Declaration of Human Rights. (t.y.) https://www.ohchr.org/EN/UDHR/Documents/UDHR_ Translations/eng.pdf (8.11.2018).
• Uzun, Elif. “Uluslararası Hukuk Çerçevesinde BMMYK’nın Yapısı, Görevleri ve Uluslararası Mülteci Hukukunun Gelişimindeki Yeri”. Göç Araştırmaları Dergisi. Cilt. 2, Say. 2, 2016, ss. 60-85.