Genel İşlem Koşullarının Kişilik Hakkı Kapsamında Değerlendirilmesi

Yıl 2013, Cilt: 19 Sayı: 1, 403 - 440, 01.06.2013

Başak Görgeç

Öz

Çalışmamız 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ile tüm sözleşmelerde uygulama alanı bulan genel işlem koşullarının kişilik hakkı kapsamında de-ğerlendirilmesine ilişkindir. Kural olarak sözleşme tarafları sözleşme hü- kümlerini belirlemede özgür olsalar da sözleşme özgürlüğünün sınırlandırıl- dığı durumlar mevcuttur. Bu sınırlar arasında yerini alan genel işlem koşulları, bir sözleşme yapılırken düzenleyenin, ileride çok sayıda benzer sözleşme- de kullanmak üzere, önceden ve tek başına hazırladığı ve karşı tarafa sunduğu sözleşme hükümleri olarak tanımlanmaktadır. Sözleşme özgürlüğünün bir diğer sınırı ise kişilik hakkı tarafından çizilmektedir. Taraflar, sözleşme hü- kümleri ile birbirlerinin kişilik hakkını ihlal edemezler. Bir sözleşmede yer alan hüküm, taraflardan birinin kişilik hakkını ihlal ederken aynı zamanda genel işlem koşulu kapsamında da yer alabilir. Bu durumda kişilik hakkının ihlaline ilişkin yaptırımın mı genel işlem koşullarına ilişkin yaptırımların mıuygulanacağı konusu gündeme gelir.

Anahtar Kelimeler

genel işlem koşulları, kişilik hakkı, sözleşme özgürlüğü

Kaynakça

• ALTOP Atilla, Genel İşlem Koşulları, Türk Borçlar Kanunu Sempoz- yumu Makaleler-Tebliğler, İstanbul 2012, Derleyen Doç. Dr. M. Murat İn- ceoğlu, (ALTOP, Sempozyum) (27-44)
• ALTOP Atilla, Türk Borçlar Kanunu Tasarısı’ndaki Genel İşlem Ko- şulları Düzenlemesi, Prof. Dr. Ergon Çetingil ve Prof. Dr. Rayegan Kender’e Armağan, İstanbul 2007, s. 1, (Makaleye internet aracılığı ile ulaşılmıştır. İnternet Erişimi: http://demirdemirhukuk.com/AA-Makale2.pdf, Erişim Ta- rihi: 20.03.2012)
• ANTALYA O. Gökhan, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’na Göre Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt-1, İstanbul 2012
• Aquis Group, Principles of The Existing EC Contract Law (Aquis Principles), Contract I, Pre-contractual Obligations, Conclusion of Contract, Unfair Terms, München 2007
• ARIKAN Mustafa, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda Genel İşlem Koşulları, Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Özel Hukuk Sempozyumu Özel Sayı- sı 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu Hükümlerinin Değerlendirilmesi Sem- pozyumu (3-4 Haziran 2011), İstanbul 2011 (69-74)
• ATAMER Yeşim M., Sözleşme Özgürlüğünün Sınırlandırılması Soru- nu Çerçevesinde Genel İşlem Şartlarının Denetlenmesi, İstanbul 2001 (ATAMER, Genel İşlem Şartlarının Denetlenmesi)
• ATAMER Yeşim, Genel İşlem Şartlarının Denetiminde Yeni Açılım- lar, Prof. Dr. Necip Kocayusufpaşaoğlu İçin Armağan, Ankara 2004, (ATAMER, Armağan)
• ATAMER Yeşim, Yeni Türk Borçlar Kanunu Hükümleri Uyarınca Genel İşlem Koşullarının Denetlenmesi-TKHK m. 6 ve TTK m. 55 f. 1, (f) ile Karşılaştırmalı Olarak, Türk Hukukunda Genel İşlem Şartları Sempoz- yumu, Ankara 2011, (ATAMER, Sempozyum) (7-73)
• AYAN Mehmet, Borçlar Hukuku (Genel Hükümler), Konya 2010
• AYRANCI Hasan, Sözleşme Kurma Zorunluluğu, AÜFHD, C.52, S. 3, Ankara 2003, (229-252)
• BAŞ Ece, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda Genel İşlem Koşulu Kavramı ve İçerik Denetimi, Prof. Dr. Mustafa Dural’a Armağan, İstanbul 2013, (276-306)
• BAŞALP Nilgün, Sözleşme Özgürlüğünün Sözleşme Adaletinin Sağ- lanması Amacıyla Hâkimin Müdahalesi Yoluyla Korunması: İçerik Deneti- minin Hukuki Temelleri Hakkında Bazı Değerlendirmeler, Prof. Dr. Şener Akyol’a Armağan, İstanbul 2011
• BAŞPINAR Veysel, Borç Sözleşmelerinin Kısmi Butlanı, Ankara 1998, (Kısmi Butlan)
• BAŞPINAR Veysel, Kişilik Hakkı Açısından Kelepçeleme Sözleşmele- ri, ABD, Y. 56, S. 1, Ankara 1999 (17-34)
• COLLINS Hugh, The Impact of The Human Rights Law on Contract Law in Europe, University of Cambridge Faculty of Law Legal Studies Re- search Paper Series, Paper No. 13/2011, Nisan 2011, s. 5 vd., http://www.ssrn.com/abstract=1837429 (Erişim Tarihi 16.03.2012)
• ÇELİK Nuri, İş Hukuku Dersleri, İstanbul 2010
• EREN Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul 2010
• HATEMİ Hüseyin/GÖKYAYLA Emre, Borçlar Hukuku Genel Bö- lüm, İstanbul 2011
• HAVUTÇU Ayşe, Açık İçerik Denetimi Yoluyla Tüketicinin Genel İş- lem Şartlarına Karşı Korunması, İzmir 2003
• HELVACI Serap, Gerçek Kişiler, İstanbul 2012, (HELVACI, Kişiler) HELVACI Serap, Türk ve İsviçre Hukuklarında Kişilik Hakkını Koruyucu Davalar (MK m. 24/a fıkra I/İMK m. 28/a fıkra I), İstanbul 2001
• İNAL H. Tamer, Borca Aykırılık ve Sonuçları, İstanbul 2009
• KILIÇOĞLU Ahmet M., Borçlar Hukuku Genel Hükümler (Yeni Borçlar Kanunu’na Göre Hazırlanmış), Ankara 2011
• KOCAYUSUFPAŞAOĞLU Necip/HATEMİ Hüseyin/SEROZAN Rona/ARPACI Abdülkadir, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, Birinci Cilt, KOCAYUSUFPAŞAOĞLU Borçlar Hukukuna Giriş, Hukuki İşlem, Söz- leşme, İstanbul 2010, (KOCAYUSUFPAŞAOĞLU)
• KUNTALP Erden, Bankalar ve Genel İşlem Koşulları, Türk Hukukun- da Genel İşlem Şartları Sempozyumu, Ankara 2011, s. 81-102
• OĞUZMAN M. Kemal/ÖZ Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt-1, 6098 sayılı Yeni Türk Borçlar Kanunu’na Göre Güncellenip, Genişle- tilmiş 9. Bası, İstanbul 2011
• ÖZ Turgut, Tüketici Hukuku Bakımından Genel İşlem Şartları, http://www.iku.edu.tr/TR/iku_gunce/HukukC1S1_2/HukukGunceC1S1_ 128.pdf, Erişim Tarihi: 16 03 2012 (128-151)
• ÖZSUNAY Ergun, Gerçek Kişilerin Hukuki Durumu, İstanbul 1979
• REHBINDER Manfred, Genel İşlem Şartları ve Tüketicinin Korunma- sı, Genel İşlem Şartları Hukukunun Düzenlenmesine İlişkin Yeni Alman Yasası Üstüne (Çev. TEOMAN Ömer), Ord. Prof. Dr. Ernst E. Hirsch’e Armağan, İÜHFM, C. XLII, S. 1-4, İstanbul 1977, (641-653)
• REİSOĞLU Safa, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 1.7.2012’de yü- rürlüğe girecek olan Türk Borçlar Kanunu’ndaki değişikliklerde işlenerek güncelleştirilmiş ve genişletilmiş 22. Bası, İstanbul 2011
• SEROZAN Rona, Karşılıklı Sözleşmelerde Baştan Dayatılmış veya Son- radan Oluşmuş Edimler Arası Dengesizliğin Uyarlama Yoluyla Düzeltilmesi, Prof. Dr. M. Kemal Oğuzman’ın Anısına Armağan, İstanbul 2000, (1013-1030)
• SİRMEN Lale, Tüketici Sözleşmelerindeki Genel İşlem Şartlarının Denetlenmesi, Türk Hukukunda Genel İşlem Şartları Sempozyumu, Ankara 2011, s. 109-134
• SÜZEK Sarper, İş Hukuku, İstanbul 2010
• TEKİNAY S. Sulhi/AKMAN Sermet/BURCUOĞLU Haluk/ALTOP Atilla, Tekinay Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul 1993
• TEKİNAY Selahattin Sulhi, Medeni Hukukun Genel Esasları ve Gerçek Kişiler Hukuku, İstanbul 1992, (TEKİNAY, Kişiler)
• TOPUZ Murat, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde Genel İşlem Koşullarında Kapsam (Yürürlük) Denetimi, Prof. Dr. Mustafa Dural’a Armağan, İstanbul 2013, (1138-1174)
• YALÇIN Onur, Banka Kredi Sözleşmelerindeki Genel İşlem Şartlarının Geçerliliği, Ankara 2006
• Kazancı İçtihat Bilgi Bankası