Montreal Sözleşmesi Kapsamında Beşinci Yetki Kuralı ve Uygulaması

Yıl 2020, Cilt: 26 Sayı: 1, 317 - 338, 25.06.2020

İlyas Golcuklu

https://doi.org/10.33433/maruhad.718985

Öz

Hava yolu taşımacılığı, günümüzde en güvenli ve en hızlı ulaşım biçimi kabul edilmektedir. Ancak hava yolu ulaşımında da elim kazaların meydana geldiği ve bu olaylar neticesinde kazazede ya da mirasçılarının taşıyıcının sorumluluğuna başvurdukları bilinen bir olgudur. Sorumluluk davaları, Türkiye’de açılabildiği gibi yabancı devlet mahkemelerinde de açılabilmektedir. 5 Şubat 2020 tarihli İzmir-İstanbul uçuşu yapan PC2193 sefer sayılı Boeing 737 tipi uçağın pisten çıkması sonucu çeşitli davaların açılması gündeme gelmiştir. Medyaya da yansıdığı üzere, kaza ile ilgili sadece Türkiye’de değil ABD’de de dava açıldığı ve yurt dışından yabancı avukatların da Türkiye’ye geldiği görülmüştür. 1999 tarihli Montreal Sözleşmesi uluslararası taşımalarda yolcunun ölmesi, yaralanması ile geciktirilmesi halleri ile kargo ile bagajın gecikmesi, hasara uğraması ve kaybı durumlarında taşıyıcının sorumluluğunu düzenleyen ve Türkiye’nin de taraf olduğu sivil havacılığa dair önemli bir düzenlemedir. Yeknesaklaştırma amacı güden bu milletlerarası özel hukuk sözleşmesi, taşıyıcı aleyhine açılabilecek davaların muhtemel forumlarını açıkça düzenleyerek sınırlandırmıştır. Bu çalışmada, öncelikle uluslararası taşımadan doğan bir sorumluluk davasına hangi taraf devletteki mahkemenin bakacağı meselesi Montreal Sözleşmesi madde 33’teki açık düzenleme ışığında ele alınmış ve özellikle de madde 33/f.2’de sadece yolcunun ölümü ve bedensel zarara uğraması halinde geçerli olan beşinci yetki kuralı, güncel mahkeme kararları ışığında tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Montreal Sözleşmesi

Kaynakça

• BİRİNCİ UZUN Tuba, Uluslararası Hava Taşımalarında Taşıyıcının Sorumluluğu, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2015.
• ÇELİKEL Aysel / ERDEM B. Bahadır, Milletlerarası Özel Hukuk, 15. Bası, Beta, İstanbul, 2017.
• ÇÖRTOĞLU KOCA Sema, Boşanma, Ayrılık ve Evliliğin Butlanı Davaları ile Velâyete İlişkin Davalarda Milletlerarası Yetki Sorunu, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XX, Y. 2016, Sa. 2, 209-268.
• DEMİRKOL Berk, Milletlerarası Yetki Anlaşmaları, Vedat Kitapçılık, 2018.
• DEMPSEY Paul Stephen, Flights of Fancy and Fights of Fury: Arbitration and Adjudication of Commercial and Political Disputes in International Aviation, 32 Ga. J. Int'l & Comp. L. 231. (Arbitration and Adjudication).
• DEMPSEY Paul Stephen, The Future of International Air Law in the 21st Century, Zeitschrift fur Luft- und Weltraumrecht - German Journal of Air and Space Law, vol. 64, no. 2, 2015, p. 215-232. (21st Century).
• EKŞİ Nuray, Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi, 2. Bası, İstanbul 2000.
• ERKAN Mustafa, Bir Tabu: Taşınmazın Aynına İlişkin Davalarda Münhasır Yetki, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 20, Sayı 1, Yıl 2012, 12-51.
• GÖLCÜKLÜ İlyas, Hava Hukuku, On İki Levha, 2018.
• HEINONEN Jukka, The Warsaw Convention Jurisdiction and the Internet, 65 J. Air L. & Com. 453 (2000).
• KURU Baki/ARSLAN Ramazan/YILMAZ Ejder, Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, Yetkin Yayınları, 24. Basım, 2013.
• LUONGO Norberto E., The Fifth Jurisdiction: The American Dream, Annals of Air and Space Law, 34, 2009, p. 437-480.
• MENDELSOHN Allan I. / CARLOS J. Ruiz, The United States vs. France: Article 33 of the Montreal Convention and the Doctrine of Forum Non Conveniens, Journal of Air Law and Commerce, vol. 77, no. 3, Summer 2012, p. 467-488.
• MENDELSOHN Allan I. / LIEUX Renee, The Warsaw Convention Article 28, the Doctrine of Forum Non Conveniens, and the Foreign Plaintiff, 68 J. Air L. & Com. 75 (2003).
• MERAKLI YAYLA Deniz, Yabancılık Unsuru Taşıyan Uyuşmazlıklarda Yetki Sözleşmesinin Tarafları ve HMK Madde 17 Kapsamındaki Yetki Sözleşmesinin Üçüncü Kişilere Teşmili, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, Özel Sayı 2014, s. 1987-2013 (Basım Yılı: 2015), Prof. Dr. Hakan PEKCANITEZ’e Armağan.
• PRADHAN Devendra, The Fifth Jurisdiction under the Montreal Liability Convention: Wandering American or Wandering Everybody, 68 J. Air L. & Com. 717 (2003), 717-730.
• SÜRAL Ceyda, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisine Etkisi, TBB Dergisi 2012 (100), 168- 216.
• ŞANLI Cemal, Uluslararası Sivil Havacılık Davalarında Mahkemelerin Yargı Yetkisi ve Uygulanacak Hukuk, Kazancı Hukuk Yayınları, İstanbul 1992.
• ŞANLI Cemal/ ESEN Emre/ ATAMAN-FİGANMEŞE İnci, Milletlerarası Özel Hukuk, 7. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2019.
• ŞİT KÖŞGEROĞLU Banu, Montreal Sözleşmesinin Yetki ve Tahkime İlişkin Hükümleri Çerçevesinde Uluslararası Hava Taşımacılığından Doğan Uyuşmazlıkların Çözümü, 13-26 (Hava Hukuku Sempozyumu, Adalet Yayınevi, 2017, Editörler: Prof. Dr. Hasan Tahsin FENDOĞLU- Doç. Dr. Banu ŞİT KÖŞGEROĞLU).
• TARMAN Zeynep Derya, Milletlerarası Özel Hukukta Tüketicinin Korunması, Public and Private International Law Bulletin, 39(1): 325–356. (Tüketicinin Korunması).
• TARMAN Zeynep Derya, Montreal Sözleşmesinin Yetki ve Tahkime İlişkin Hükümleri, TBB Dergisi 2013 (107) s. 98 – 118. (Tahkim).
• TOMPKINS George N., A Tribute to the Legacy of Or Wassenbergh, Air & Space Law 40, no. 1 (2015): 83–92. (Legacy).
• TOMPKINS George N., Are the Objectives of the 1999 Montreal Convention in Danger of Failure?, Air & Space Law 39, no. 3 (2014): 203–214. (Danger of Failure).
• TOMPKINS George N., Case Note MC99, Air & Space Law 37, no. 4 & 5 (2012): 383–384. (Case Note).
• TRIMARCHI Andrea, An Analysis of the Grounds of Jurisdiction and Jurisdictional Issues of e-Ticketing in light of the Warsaw/Montreal System, Issues in Aviation Law and Policy, vol. 15, no. 2, Spring 2016, p. 377-398.
• ÜLGEN Hüseyin, Hava Taşıma Sözleşmesi, İstanbul 1987.
• WALKER Gregory C., Doing Business in Montreal: The Effects of the Addition of Fifth Forum Jurisdiction under the Montreal Convention, Penn State International Law Review: Vol. 23: No. 1, Article 6, 125-146.
• Mahkeme Kararları:
• Antoine X v Newvac Corp, No 10-30919. T.C. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu E. 2017/11-143 K. 2019/1055 T. 10.10.2019. Wendelberger v. Deutsche Lufthansa AG, Case No. 18-cv-01055-PJH (N.D. Cal. May. 25, 2018). Klos v. Polskie Linie Lotnicze, 133 F.3d 164, 167-69 (2d Cir. 1997). Petrire v. Spantax, S.A., 756 F.2d 263, 264 - 265 (2d Cir. 1985). Hornsby v. Lufthansa German Airlines, 593 F. Supp.2d 1132, 1135-1136 (C.D. Cal. 2009) Hosaka v. United Airlines, Inc., 305 F.3d 989 (9th Cir. 2002). Lin Yang v. Asiana Airlines, Inc. (In re Air Crash at S.F.), MDL NO.: 2497 (N.D. Cal. Aug. 14, 2017). In re Air Crash Over Mid-Atl. on June 1, 2009, 760 F. Supp.2d 832, 836 (N.D. Cal. 2010) In re Air Crash Over Mid-Atl., 760 F. Supp. 2d at 836. In Erwin-Simpson v. AirAsia Berhad, __ F. Supp. 3d __, No. 18-cv-00083 (CRC), 2019 WL 1317337 (D.D.C. Mar. 22, 2019). Daimler AG v. Bauman 571 U.S. 117, 139 (2014). Charbonneau v Scoot Pte Ltd 2018 QCCQ 1645. Choi v. Asiana Airlines, 2015 WL 394198 (N.D. Cal. Jan. 29, 2015). Razi v. Qatar Airways, 36 Avi. 15,501 (S.D.Tex. 2014). Sajajed v. Emirates Airlines, 37 Avi. 18,222 (N.D. Calif. 2017). F. Supp. 3d_, No. 1:17-cv-00121-GBL-TCB, 2017 WL 3095911 (E.D.VA. July 20, 2017). In re: Air Crash Over the Southern Indian Ocean on Mar. 8, 2014, MDL No. 2712, Misc. No. 16-1184, 2018 WL 6133070 (D.D.C. Nov. 21, 2018). In re: Air Crash Over the Southern Indian Ocean on March 8, 2014, No. 18-7193 (D.C. Cir. Jan. 10, 2020). Bapte v. W. Caribbean Airways, 130 S. Ct. 3387 (2010). Cour de cassation [Cass.] [supreme court forjudicial matters] le civ., Dec. 7, 2011, Bull. civ. I, No. Q-10-30.919 (Fr.). In Re:West Caribbean Airways, 35 Avi, 17, 496 (S.D.Fla. 2012). In re: Air Crash Over the Southern Indian Ocean on Mar. 8, 2014, MDL No. 2712, Misc. No. 16-1184, 2018 WL 6133070 (D.D.C. Nov. 21, 2018). In re: Air Crash Over the Southern Indian Ocean on March 8, 2014, No. 18-7193 (D.C. Cir. Jan. 10, 2020). Schijndel v. Boeing Co., 263 Fed. App'x 555 (9th Cir. 2008); In re Air Crash Over Mid-Atlantic on June 1, 2009, 760 F. Supp. 2d 832 (N.D. Cal. 2010). F. Supp. 3d_, No. 1:17-cv-00121-GBL-TCB, 2017 WL 3095911 (E.D.VA. July 20, 2017).