Seçme Hakkının Yaş Bakımından Sınırlanması ve Osmanlı-Türkiye Anayasacılığındaki Evrimi

Yıl 2021, Cilt: 27 Sayı: 2, 983 - 1012, 03.12.2021

Abdullah Sezer

https://doi.org/10.33433/maruhad.1024982

Cited By: 1

Öz

Siyasal haklar kategorisi, birey ve devlet arasındaki köprüyü kurar. Seçme ve seçilme hakları ise, bu kategoride yer alan haklardandır. Bu haklar, bireyin devletin oluşumu ve karar alma sürecine katılımına da katkı sağladığı için, demokrasinin zorunlu unsurlarıdır.
Önceleri yalnızca erkeklerin belli bir kısmına ait olan seçme hakkı, zamanla eşitliğe uygun biçimde herkese tanınmıştır. Böylece, evrensel ilkelerden bir olan genel oy ilkesine ulaşılmıştır. Ancak genel oy ilkesi, makul sınırlar koymayı engellemez. Diğer bir deyişle genel oy, her insanın seçme hakkını kullanması anlamına gelmez. Söz konusu makûl sınırlardan biri de, yaş şartıdır.
Seçme hakkı, Anayasa'da 67. maddede düzenlenir. İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi'nde düzenlenmeyen serbest seçim hakkı ise, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi'ne Ek 1 no.lu protokol madde 3 ile düzenlenmiştir.
Bu bağlamda, ülkemizde seçmen yaşı, genellikle düşme eğilimi göstermiştir. Ancak, 1934'teki 18 yaştan 22'ye yükselme hariçtir. Seçme yaşı, 1995 Anayasa değişikliği ile 18 yaşa düşürülmüştür. Seçilme yaşı ise 2017 Anayasa değişikliği ile 17 yaşa düşürülmüştür. Böylece, seçme ve seçilme yaşı eşitlenmiştir.
Oy hakkında temel ilke eşitliktir. Eşitlik bağlamında, yaş, seçim türü, vb. açılardan ideal ilkeler geliştirilebilir.

Anahtar Kelimeler

seçme hakkı, sebest seçim hakkı, seçmen yaşı

Kaynakça

• AB Üyesi Bazı Ülkelerin Anayasaları (Adalet Bakanlığı 2011).
• Akbulut O., "Serbest Seçim Hakkı", İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, Ed. Sibel İnceoğlu (Avrupa Konseyi 2013) 543-555.
• Akdağ N., Türkiye Tarihinde İlk'ler (Yeşil Elma 2009).
• Aliefendioğlu Y., "Temsili Demokrasinin 'Seçim' Ayağı" (2005) 60, Türkiye Barolar Birliği Dergisi: 71-96.
• Armağan S., "Türkiyede Parlamento Seçimleri" (1967) 33/3-4, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası: 45-100.
• Atatürk M. K., Teşkilât-ı Esasiye Kanunu (Proje Hâlindedir) 1339-1342 (Boyut 1998).
• Atatürk M. K., Teşkilât-ı Esasiye Kanunu: Ek Kitapçık: Temel Kuruluş Yasası: Türkiye Cumhuriyeti İlk Anayasa Taslağı: Türkçeleştirilmiş Metin (Taslak halindedir) (Boyut 1998).
• Atatürk M. K., Medeni Bilgiler: Türk Milletinin El Kitabı, Haz. Ayşe Afet İnan (2. Bası Toplumsal Dönüşüm 2010).
• İnceoğlu S., "Hak ve Özgürlükleri Sınırlama ve Güvence Rejimi", İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, Ed. Sibel İnceoğlu (Avrupa Konseyi 2013) 23-52.
• Brown B., "If You're Old Enough to Fight, You're Old Enough to Vote", Public Land & Resources Law Review (2020) 43/30, August: 60-85. https://scholarship.law.umt.edu/plrlr/vol43/iss1/30 (erişim tarihi: 11.03.2021).
• Çavdar T., Türkiye'nin Demokrasi Tarihi (İmge 1995).
• Devellioğlu F. (Haz.), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat (Eski ve Yeni Harflerle) (16. Bası Aydın 1999).
• Doğru O. & Nalbant A., İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi: Açıklama ve Önemli Kararlar, C. 2 (Avrupa Konseyi 2013).
• Döner A., Türk Anayasa Hukuku (Yetkin 2021).
• Ekici S., 1982 Anayasasında Seçme ve Seçilme Hakları (Yüksek Lisans Tezi Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2009).
• Erdem T., Anayasalar ve Seçim Kanunları (1876-1982) (Milliyet 1992)
• Erdoğan F., Türk Seçim Mevzuatı ve Tatbikatı (Ege 1960).
• Eren A., Anayasa Hukuku Dersleri (3. Bası Seçkin 2021)
• Eroğul, Cem, Devlet Yönetimine Katılma Hakkı (İmge 1991).
• Eroğul, Cem, Anatüzeye Giriş (15. Bası İmaj 2016).
• Gözler K., Türk Anayasa Hukuku (2. Bası Ekin 2018).
• Gözübüyük, A. Şeref & Sezgin, Zekâi, 1924 Anayasası Hakkında Meclis Görüşmeleri (Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi 1957).
• Hanski R. & Scheinin M. (Der.), İnsan Hakları Komitesi'nin Emsal Kararları, Çev. Defne Orhun (İstanbul Bilgi Üniversitesi 2005).
• Harris D. J. & Q’Boyle M. & Bates Ed P. & Warbrıck C., Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku Çev. Mehveş Bingöllü Kılıcı & Ulaş Karan (Avrupa Konseyi 2009).
• İnan A., Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Yay. haz. Arı İnan (8. Bası Türkiye İş Bankası 2009).
• Johnston N. & Uberoi E., "Voting Age" (2020) 1747, 19 November 2020, House of Commons Library, Briefing Paper: 5.
• Kaboğlu İ. Ö., Anayasa Hukuku Dersleri (Genel Esaslar) (16. Bası Legal 2021).
• Karamustafaoğlu T., Seçme Hakkının Demokratik İlkeleri (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 1970).
• Karpat K., Türk Demokrasi Tarihi (Timaş 2010)
• Koç B., 1982 Anayasası’na Göre Siyasal Haklar ve Ödevler (Yüksek Lisans Tezi Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2011).
• Mumcu A., "1924 Anayasası" (1986) 2/5 Mart, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi: 383-399.
• Mumcuoğlu M., Çağdaş Demokrasi Kuramlarında Katılma ve Türkiye’de Katılmanın Gelişimi (Doçentlik tezi Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 1982)
• Nohutçu A. & Ziyrek A., Osmanlı Türk Anayasa Metinleri (Savaş 2020).
• Olgun K., "Türkiye’de Cumhuriyetin İlanından 1950’ye Genel Seçim Uygulamaları" (2011) 27/79 Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 1-35.
• Ormanoğlu H. D., Demokratik Sistemlerde Temsilde Adalet ilkesinin Gerçekleştirilmesi (Doktora Tezi Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2019).
• Özbudun E., 1924 Anayasası (Bilgi Üniversitesi (2012).
• Özdemir, Sinem Servet, Kadın Hakları Bağlamında Türkiye'de Pozitif Ayrımcılık İlkesi (Oniki Levha 2019).
• Özön M. N. (Haz.), Küçük Osmanlıca-Türkçe Sözlük (4. Bası İnkılâp 1998).
• Sağlam, Fazıl, Anayasa Hukuku Ders Notları (Yakın Doğu Üniversitesi Hukuk Fakültesi 2013).
• Savcı B., "Seçmenlik Şartları Bakımından Seçim Rejimi" (1947) 2/3, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 217-234.
• Seleman C., "Around the World: Children's Suffrage: Giving 16 Year Olds the Right to Vote" (2018) 38/2, Article 8, Children's Legal Rights Journal 174-177. https://lawecommons.luc.edu/clrj/vol38/iss2/8 (erişim tarihi: 11.03.2020).
• Sezer A., Ulusal-üstü Belgeler ve Önceki Anayasalarla Karşılaştırmalı & Gerekçeli & Açıklamalı 1982 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ve İlgili Mevzuat (Beta 2004).
• Sezer A., 1982 Anayasası Ekseninde Türev Kurucu İktidar Yetkisinin Sınırları ve Yargısal Denetimi (Doktora tezi Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2006).
• Sezer A., Demokrasi Teorisi ve Pratiğinde Seçim Barajları [Adalet-İstikrar İkileminde % 10 Ulusal Baraj Açısından Karşılaştırmalı Bir Analiz] (Legal 2014).
• Şirin, T., "İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’ne Göre Serbest Seçim Hakkı" (2011) 17/1-2, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 283-348.
• Tanör B. & Yüzbaşıoğlu N., 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku (2. Bası Yapı Kredi 2009).
• Tanör B., Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri (1789-1980) (4. Bası Yapı Kredi 1999).
• 90 Yılda 90 Belge (TBMM Genel Evrak ve Arşiv Müdürlüğü 2010)
• TBMM Albümü (1920-2010), C. I: 1920-1950 (2. Bası TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü TBMM 2010).
• Teziç E., Anayasa Hukuku (Genel Esaslar) (21. Bası Beta 2017). Milletvekili Genel Seçimleri: 1923-2011 (Türkiye İstatistik Kurumu 2012).
• Uyar L. (Der. ve Çev.), Birleşmiş Milletler’de İnsan Hakları Yorumları: İnsan Hakları Komitesi ve Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi 1981-2006 (İstanbul Bilgi Üniversitesi 2006).
• Varlık Ü. & Ören B., Seçim Sistemleri ve Türkiye’de Seçimler (Der 2001).
• Yardımcı G., Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarıyla Serbest Seçim Hakkı (Yüksek Lisans Tezi Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2020).
• Yılmaz F., Türk Anayasa Tarihi (1808-2010) (İz 2012).