Anayasanın Anlamı Nedir? Semantik Bir Yanıt

Yıl 2022, Cilt: 28 Sayı: 2, 694 - 712, 24.12.2022

Tolga Şirin

https://doi.org/10.33433/maruhad.1166187

Öz

Anayasa sözcüğünün Türkiye’deki öyküsü, kendine özgüdür. İlk kez XIX. yüzyılda Avrupa’daki metinlerin çevrilmesi sırasında oluşan karmaşa sonraki yıllarda da varlığını devam ettirmiştir. Bu kavramın nasıl adlandırılacağı konusu hem akademik hem de siyasi tartışmalara neden olmuştur. Bu makale, anayasa sözcüğünün Avrupa’daki gelişimi ile Türk kavram tarihindeki yerini ele almakta, bu siyasi tartışmaları aktarmakta ve anayasa sözcüğü için bulunan Kânûn-u Esâsî, Teşkilât-ı Esasiye Kanunu, Anayasa sözcüklerinin her birinin, içeriklerinden bağımsız olarak, sembolik bir değeri olduğunu savunmaktadır. Makalede diğer pek çok bulgunun yanı sıra anayasa sözcüğüyle ilgili en eski kullanımın, Almanya Dresden’de mukim gazeteci Mehmet Nermi’nin 10 Haziran 1932 tarihli Cumhuriyet Gazetesi’nde yayımlanan ırkçı bir makalesinde olduğu bulgusu aktarılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Anayasa, Etimoloji, Dil Devrimi, Kavram Tarihi, Kânûn-u Esâsî, Teşkilat-ı Esasiye

Kaynakça

• Ackerman B, We the People (Harvard University Press 1993).
• Akal E, Milli Mücadelenin Başlangıcında Mustafa Kemal, İttihat Terakki ve Bolşevizm (İletişim Yayınları 2002).
• Avcıoğlu D, Türkiye’nin Düzeni: Dün, Bugün, Yarın (Tekin Yayınları 1996).
• Avner L, Türkiye Cumhuriyeti’nde Yahudiler, (İletişim Yayınları 1996).
• Babanzâde İsmail Hakkı, Hukuk-ı Esasiye, Fernaz Balcıoğlu ve Ayça Büşte Balcıoğlu (çeviren) (Erguvani Yayınları 2017).
• Bali R. N., 1934 Trakya Olayları (Kitabevi 2008).
• Banarlı N S, Türkçenin Sırları (Kubbealtı Neşriyat 2017).
• Belli Ş, Anayasso / Yansımalarıyla Birlikte Bir Şiir (Babıali Yayınları 2003).
• Berkes N, Türkiye’de Çağdaşlaşma (Yapı Kredi Yayınları 2003) .
• Çayan M, Savunma (İleri Yayınları 2018).
• Çelenk H, 1. THKO Davası (68’liler Yayınları 2008).
• Çoban Y, Ataç’ın Sözcükleri (TDK Yayınları 1963).
• Douzinas C, ‘The Left and Constitutional Reform’ (CLT 4 June 2009) <https://criticallegalthinking.com/2009/06/04/the-left- and-constitutional-reform/> Erişim Tarihi 2 Ağustos 2022.
• Erkanlı O, Anılar, Sorunlar, Sorumlular (Baha 1972).
• Eroğul C, ‘Anayasa ve Tüze Dilinin Türkçeleştirilmesi’ (1994) 49(3-4) AÜSBF Dergisi.
• Erozan B, Ahmet Ağaoğlu ve Hukuk-ı Esasiye Ders Notları (Koç Üniversitesi Yayınları 2007).
• Gözler K, Anayasa Değişikliği Gerekli mi? 1982 Anayasası İçin Bir Savunma (Ekin Yayınları 2001).
• ---------, “‘Devlet’ Kelimesi Üzerine Bir Deneme”, (2017), 129 Türkiye Günlüğü.
• ---------, Hukuk Dilinin Öz Türkçeleşmesi Üzerine (Ekin Yayınları 2021).
• ---------, Türk Anayasa Hukuku (4. Baskı, Ekin Yayınları 2021).
• Grimm D, ‘Type of Constitutions’, in Michel Rosenfeld and András Sajó (eds) The Oxford Handbook of Comparative Constitutional Law (Oxford University Press 2016).
• ---------, Constitutionalism: Past, Present, and Future (Oxford University Press 2016).
• --------- und Mohnhaupt H, Verfassung: Zur Geschichte des Begriffs von der Antike bis zur Gegenwart (2. Aufl., Duncker & Humblot: 2002).
• Kalaycıoğlu E, ‘Kemalizm ve Post-Kemalizm Ayrışmasında Türkiye’de Siyaset Bilimi’, iç İlker Aytürk ve Berk Esern (ed.) Post-Post-Kemalizm (İletişim 2022).
• Kansu A, 1908 Devrimi (İletişim Yayınları 2017).
• Kaya Kılıç S, ‘Kanun-ı Esasinin İlanı’, (2006) Devlet Dergisi.
• Koçunyan A, Negotiating the Ottoman Constitution: 1839-1876 (Peeters 2018).
• Lewis G, Trajik Başarı: Türk Dil Reformu, Mehmet Fatih Uslu (çeviren) (Çeviribilim Yayınları 2016).
• Onions C T, The Oxford Dictionary of English Etymology (Oxford University Press 1966).
• Parla T, Türkiye’de Siyasal Kültürün Resmi Kaynakları: Atatürk’ün Nutuk’u, Cilt 1 (Deniz Yayınları 2017).
• Sağlam F, Anayasa Hukuku Ders Notları, (Yakın Doğu Üniversitesi Yayınları 2013).
• Sarıca M, Anayasayı Niçin Savunmalıyız? (İzlem Yayınları 1969).
• Shively W P, The Craft of Political Research: A Primer (Englewoof Cliffs 1974).
• Soysal M, Anayasa’nın Anlamı (Gerçek Yayınevi 1987).
• Şirin T, Karşılaştırmalı Anayasa Hukukunda Kanun Kavramı (On İki Levha Yayınları 2019).
• Üçok C, ‘1876 Anayasasının Kaynakları’, Türk Parlâmentoculuğunun İlk Yüzyılı: 1876–1976 (Siyasi İlimler Türk Derneği 1976).
• ‘Anayasa Tadilâtı ve Toprak Kanunun Ruhu’, Cumhuriyet, 6 Şubat 1937.
• ‘Hatay Anayasası’, Cumhuriyet, 22 Nisan 1937.
• ‘Kral Gaziyülevvel Irak Meclisini Feshetti’, Cumhuriyet, 1 Kasım 1936.
• ‘M. Makdonald Dün İstifasını verdi’, Cumhuriyet, 8 Haziran 1935.
• ‘Sesini Arayan Marş’, Milliyet Gazetesi, 13 Mayıs 2007.
• ‘Sovyet ana yasası’, Cumhuriyet, 18 Mayıs 1936.
• “Hindistan’da Neler Oluyor”, Cumhuriyet, 6 Nisan 1937.
• Ağaoğlu A, ‘Önderin Beyannamesi’, Cumhuriyet, 4 Şubat 1935.
• Mermi M., ‘Brüning'ten sonra Almanya...’, Cumhuriyet Gazetesi, 10 Haziran 1932.
• Tan M T, ‘Amerika Cumhurreisine Verilen Vâsi Selâhiyet’, Cumhuriyet, 8 Kasım 1936.
• TBMM Tutanak Dergisi, D. 9, C. 18, İ. 3, 24 Aralık 1952.
• TBMM Zabıt Ceridesi, D. 6, C. 24, İ. 3, 3 Nisan 1941.
• TBMM Zabıt Ceridesi, D. 6, C. 29, İ. 17, 14 Aralık 1942.
• TBMM Zabıt Ceridesi, D. 7, C. 15, İ. 2, 10 Ocak 1945.
• TBMM Zabıt Ceridesi, D. 7, C. 15, İ. 2, 10 Ocak 1945.
• TBMM Zabıt Ceridesi, D. 7, C. 15, İ. 2, 10 Ocak 1945.
• TBMM Zabıt Ceridesi, D. 8, C.1, İ. 0, 26 Ağustos 1946.
• TBMM Zabıt Ceridesi, D. 8, C.1, İ. 0, 26 Ağustos 1946.
• Deniz Pelin Dinçer Akan ve diğerleri, B. No: 2017/30653, 29 Haziran 2022.
• Füsun Üstel ve diğerleri [GK], B. No: 2018/17635, 26 Temmuz 2019.