Uluslararası Teamül Hukuku Kurallarının Varlığının ve Değişiminin Tespiti

Yıl 2022, Cilt: 28 Sayı: 2, 662 - 693, 24.12.2022

Hakkı Hakan Erkiner Aybüke Tezel

https://doi.org/10.33433/maruhad.1177397

Cited By: 1

Öz

Uluslararası teamül hukuku kurallarının nasıl tespit edileceği, uluslararası teamül hukukunun en karmaşık konularından biridir. Uluslararası teamül hukuku kurallarının yazısız hukuk kuralları olması, bu kuralların varlığının ve zaman içerisinde geçirdikleri değişimin tespitini önemli hâle getirmektedir. Ancak, uluslararası teamül hukuku kurallarının maksatlı bir kanun yapma sürecinin ürünü olmaması ve kendiliğinden gelişmesi bu kuralların tespitini zorlaştırmaktadır. Mevcut hukuk kurallarını araştıran uluslararası mahkeme kararları ve bu kararlara doktrinde yöneltilen eleştiriler, somut vakaları ele almaları sebebiyle, meselenin aydınlatılmasına önemli katkılar sunmaktadır. Uluslararası mahkeme kararları ve doktrin incelendiğinde, devletlerin uluslararası nitelikteki eylem ve işlemlerinin, iç hukuk işlemlerinin, uluslararası örgütlerin kararlarının, uluslararası andlaşmaların uluslararası teamül hukuku kurallarının tespitinde doğrudan başvurulabilecek araçlar olduğu, uluslararası mahkeme kararlarının ise söz konusu kuralların saptanmasında dolaylı bir rolü olduğu sonucuna varılmıştır. Metodoloji yönünden yapılan değerlendirme neticesinde ise, uluslararası teamül hukuk kurallarının, yalnızca tümevarım metodu ile değil, tümdengelim metodu kullanılarak da tespit edilebileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası teamül hukuku, Uluslararası örf ve âdet hukuku, Teamül, Örf ve âdet, Yapılageliş kuralları

Kaynakça

• -Kitaplar ve Kitap Bölümleri:
• Aksar Y, Teoride ve Uygulamada Uluslararası Hukuk – 1 (5. Bası, Seçkin 2019).
• Acer Y / Kaya İ, Uluslararası Hukuk (11. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2020).
• Byers M, Custom, Power and the Power of Rules, International Relations and Customary International Law (Cambridge University Press 2003).
• D’Amato A A, The Concept of Custom in International Law (Cornell University Press 1971).
• Erkiner H H, Devletin Haksız Fiilden Kaynaklanan Milletlerarası Sorumluluğu (1. Baskı, On İki Levha 2008).
• Erkiner H H, Uluslararası Terörizme Karşı Meşrû Müdâfaa (1. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2020).
• Henckaerts J M & Doswald-Beck L, Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf-Adet) Hukuku, Cilt 1: Kurallar, (çev.) Emre Öktem ve diğerleri, (Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 66).
• Koskenniemi M, From Apology to Utopia: The Structure of International Legal Argument Reissue with a new Epilogue (Cambridge University Press 2006).
• Kök Değerli S, ‘Uluslararası Teamül Hukuku Kurallarının Gelişiminde Uluslararası Yargı Kararlarının Rolü’ (Doktora Tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi 2020).
• Lepard B D, Customary international law: a new theory with practical applications (Cambridge University Press 2010).
• Meray S L, Devletler Hukukuna Giriş 1. Cilt (3. Bası, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları 1968).
• Pazarcı H, Uluslararası Hukuk (13. Bası, Turhan 2014).
• Pazarcı H, Uluslararası Hukuk Dersleri 1. Kitap (15. Bası, Turhan 2021).
• Tanyeri A E, ‘Uluslararası Hukukta Özel Hassas Deniz Alanları ve Türk Sularına Uygulanması’ (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi 2018).
• Sarıbeyoğlu Skalar M, Uluslararası Hukukta Antlaşmaların Geçici Uygulanması (On İki Levha Yayıncılık 2021).
• Öktem E, Uluslararası Teamül Hukuku (Beta 2013).
• Örnek S, Uluslararası Hukukta Kuvvet Kullanımı: 1991 ve 2003 Irak Harekâtları, (Seçkin 2013).
• Villiger M E, Customary International Law and Treaties (Martinus Nijhoff Publishers 1985).
• Wolfke K, Custom in Present International Law, (Travaux de la Société des Sciences et des Lettres de Wroclaw 1964).
• -Makaleler:
• Akehurst M, ‘Custom as a source of international law’ (1975) 41(1) British Yearbook of International Law 1-53.
• Alvarez-Jiménez A, ‘Methods for The Identification of Customary International Law in The International Court of Justice’s Jurisprudence: 2000—2009’ (2011) 60(3) The International and Comparative Law Quarterly 681-712.
• Banteka N, ‘Theory of Constructive Interpretation for Customary International Law Identification’ (2018) 39(3) Michigan Journal of International Law 301-342.
• Bektaş S ve Özdemir A, ‘Uluslararası Teamül Hukukunun Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Yargılama Hukukuna Etkisi’ (2022) 161 Türkiye Barolar Birliği Dergisi 309-346.
• Blokker N, ‘International Organizations and Customary International Law’ (2017) 14(1) International Organizations Law Review 1-12.
• Chan L, ‘The Dominance of The International Court of Justice in The Creation of Customary International Law’ (2016) 6(1) Southampton Student Law Review 44-71.
• Charney J I, ‘Universal international law’ (1993) 87(4) American Journal of International Law 529-551.
• Cheng B, ‘United Nations Resolutions on Outer Space: ‘Instant’ Customary Law?’ (1965) 5 The Indian Journal of International Law 23-48.
• Danilenko G M, ‘The Theory of International Customary Law’ (1988) 31 German Yearbook of International Law 9-47.
• Daugirdas K, ‘International Organizations and the Creation of Customary International Law’ (2020) 31(1) European Journal of International Law 201-233.
• D’Aspremont J, ‘The Four Lives of Customary International Law’ (2019) Forthcoming in International Community Law Review 1-31. < https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3345589 > (Erişim tarihi: 01.06.2022).
• Erkiner H H, ‘Grotius Öncesinde İlk Modern Uluslararası Hukuk Düşüncesinin Oluştuğu Tarihsel Koşullar ve Erken Klâsik Dönemdeki Öğreti’ (2012) 18(1) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 51-146.
• Erkiner H H, ‘Uluslararası Topluluk Kavramı’ 16(1-2) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 39-75.
• Erkiner H H, ‘Uluslararası Hukukta Uluslararası Topluluk Kavramının Başlıca Görünümleri’ (2010) 16(1-2) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 77-133.
• Erkiner, H H, ‘Uluslararası Hukuk Düşüncesinde Klâsik Öğretinin Kuruluşu: Hugo Grotius ve Postgrotien Yazarlar Samuel Von Pufendorf, Richard Zouche, Cornelius Van Bynkershoek ve Samuel Rachel’e İlişkin İnceleme ve Değerlendirme’ (2012) 18(3) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 3-142.
• Gill T D, Tibori-Szabó K, ‘Twelve Key Questions on Self-Defense against Non-State Actors’ (2020) 95(1) International Law Studies 467-505.
• Guzman A T ‘Saving customary international law’ Michigan Journal of International Law (2005) 27(1) 115-176.
• Higgins R, ‘The United Nations and Lawmaking: The Political Organs’ (1970) 64(First Session) American Society of International Law Proceedings 37-48.
• Kammerhofer J, ‘Between Pragmatism and Disenchantment: The Theory of Customary International Law after the ILC Project’ in Merkouris, P./Kammerhofer J./Arajarvi, N. (Ed.), The Theory, Practice and Interpretation of Customary International Law (3-28) (Cambridge University Press 2022).
• Kelly J P, ‘The Twilight of Customary International Law’ (2000) 40(2) Virginia Journal of International Law 449-544.
• Kirgis F L, ‘Custom on a Sliding Scale’ (1987) 81(1) The American Journal of International Law 146-151.
• Kopelmanas L, ‘Custom as Means of the Creation of International Law’ (1937) 18 British Year Book of International Law 127.
• Kunz J L, ‘The Nature of Customary International Law’ (1953) 47(4) American Journal of International Law 662-669.
• MacGibbon I C, ‘The Scope of Acquiescence in International Law’ (1954) 31 British Year Book of International Law 143-186.
• Mendelson M, ‘The Formation of Customary International Law’ (1998) 272 Recueil des Cours de l’Académie de Droit international 155-410.
• Merkouris P, ‘Interpreting the Customary Rules on Interpretation’ (2017) 19 International Community Law Review 126-155.
• Moremen P M, ‘National court decisions as state practice: a transnational judicial dialogue’ (2006) 32 North Carolina Journal of International Law and Commercial Regulation 259-309.
• Müllerson R, ‘On the Nature and Scope of Customary International Law” (1997) 2(3) Austrian Review of International and European Law 341-360.
• Müllerson R, ‘The Interplay of Objective and Subjective Elements in Customary International Law’ K. Wellens (eds) International Law: Theory and Practice, Essays in Honour of Eric Suy (Kluwer Law International Law (1998).
• Paust J J, ‘Customary International Law: Its Nature, Sources and Status as Law of The United States’ (1990) 12(1) Michigan Journal of International Law 59-91.
• Pirim C Z, ‘Devletlere Atfedilemeyen Silâhlı Saldırılara Karşı Meşru Müdafaa: Uluslararası Hukukta Sınır Ötesi Operasyonun Hukukî Zemini’ (2019) 40 Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 245-303.
• Raman V K, ‘The Role of the International Court of Justice in the Development of International Customary Law’ (1965) 59(4) American Society of International Law Proceedings 169-177.
• Roberts A E, ‘Traditional and Modern Approaches to Customary International Law: A Reconciliation’ (2001) 95(4) American Journal of international law 757-791.
• Schmitt M N, ‘Counter-Terrorism and the Use of Force in International Law’ (2002) 79International Law Studies, US Naval War College 7-73.
• Talmon S, ‘Determining Customary International Law: The ICJ’s Methodology Between Induction, Deduction and Assertion’ (2015) 26(2) The European Journal of International Law 417-443.
• Tams C J, ‘The Use of Force against Terrorists’ (2009) 20(2) European Journal of International Law 359-397.
• Van der Wilt, ‘State Practice as Element of Customary International Law: A White Knight in International Criminal Law?’ (2019) 20 International Criminal Law Review 784-804.
• Weisburd A M, ‘Customary international law: The Problem of Treaties’ (1998) 21(1) Vanderbilt Journal of Transnational Law 1.
• Worster W T, ‘The inductive and deductive methods in customary international law analysis: Traditional and modern approaches’ (2014) 45(2) Georgetown Journal of International Law 445-522.
• -Uluslararası Mahkeme Kararları:
• SS “Lotus”, Judgment (Serie A- No. 10, PCIJ Reports 1927).
• Asylum Case (Colombia/Peru), Judgment (ICJ Reports 1950).
• Reservations to the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide, Advisory Opinion (ICJ Reports 1951).
• North Sea Continental Shelf Cases, Judgment (ICJ Reports 1969).
• Nuclear Tests Case (Australia v. France), Judgment (ICJ Reports 1974).
• Delimitation of the Maritime Boundary in the Gulf of Maine Area, Judgment (1CJ Reports 1984).
• Legality of the Threat or Use of Nuclear Weapons, Advisory Opinion (1CJ Reports 1996).
• The Arrest Warrant of 11 April 2000 (Democratic Republic of the Congo v. Belgium), Judgment (ICJ Reports 2002).
• Jurisdictional Immunities of the State (Germany v. Italy: Greece intervening), Judgment (ICJ Reports 2012).
• Legal Consequences of the Separation of the Chagos Archipelago from Mauritius in 1965, Judgment (ICJ Reports 2019).
• Prosecutor v. Dusko Tadic, Judgment, (Case No: IT-94-1-T, ICTY 1995).
• -Raporlar:
• International Law Commission, ‘Draft Conclusions on Identification of Customary International Law with Commentaries’ (2018) II Yearbook of the International Law Commission 122.
• International Law Association, ‘Committee on Formation of Customary (General) International Law, Final Report of the Committee, Statement of Principles Applicable to the Formation of General Customary International Law (2000) London Conference.
• Michael Wood (Special Rapporteur), ‘Third Report on Identification of Customary International Law’, (UN Doc. A/CN.4/682, 2015). Birleşmiş Milletler Kararları:
• UN Doc. A/RES/49/60<https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N95/768/19/PDF/N9576819.pdf?OpenElement> (Erişim tarihi 14.08.2022).
• UN Doc. A/RES/51/210 <https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N97/761/65/PDF/N9776165.pdf?OpenElement> (Erişim tarihi: 14. 08.2022).
• UN Doc. A/RES/53/108 <https://digitallibrary.un.org/record/265702> (Erişim tarihi: 14.08.2022).
• UN Doc. A/RES/3314(XXIX) <https://documents-dds-ny.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/739/16/IMG/NR073916.pdf?OpenElement> (Erişim tarihi : 14.08.2022).
• -İnternet Kaynakları:
• <http://lugatim.com/s/team%C3%BCl> (Erişim 16.07.2022).
• <https://inhak.adalet.gov.tr/Resimler/Dokuman/2312020093827bm_11.pdf> (Erişim tarihi: 03.06.2021).