Covid-19 Pandemisini Biyopolitika Üzerinden Okumak: Çıplak Hayatın Fukoyen Bağlamıyla Devlet Düzenine Yeniden Dahli

Yıl 2022, Cilt: 28 Sayı: 2, 774 - 805, 24.12.2022

Ersin Bayra

https://doi.org/10.33433/maruhad.1191195

Öz

Covid-19 ile birlikte korkunun ve ölümün kök saldığı doğa haline geri dönülmüş ve devletin bu savaş benzeri durumu sonlandıran bir Leviathan olarak küllerinden doğduğu bir döneme girilmiştir. Böylece Covid-19 ile iktidarla çıplak hayat arasındaki -modern devletin öteden beri sakladığı- gizli bağ yeniden ortaya çıkmıştır. Nitekim yaşamı ve sağlığı korumak adına hak ve özgürlüklere son dönemlerde görülmemiş ölçüde yoğun bir şekilde müdahale edilmiştir. Bu bağlamda biyopolitika, iktidar tarafından kamu sağlığı gerekçesi ile biyolojik bir varlık olan insan üzerindeki normatif kontrolü pekiştirme aracı olarak kullanılmıştır. Bu doğrultuda biyopolitika ayrıca iktidarın biyolojik yaşamı korumaya yönelik müdahalelerin meşrulaştırılmasına hizmet etmiştir. Bunun yanı sıra Covid-19, kapitalist düzen içinde insan yaşamının bir üretim ve kar kaynağı haline getirildiğini açıkça gözler önüne sermiştir. Öyle ki toplumun geneline yönelik hak ve özgürlüklere ilişkin sert tedbirlerden bazı meslek grupları ve/veya sektörler muaf tutulmuştur. Bu durum, insanı başlı başına bir değer olarak kabul eden ve ona devlet karşısında onur sahibi bir varlık olarak hak ve özgürlükler tanıyan insan hakları sistemine aykırılık teşkil etmektedir. Bu meyanda salgının insanı ahlaki yönünden ve bireyselliğinden uzaklaştıran bir yönü de bulunmaktadır. Biyopolitikanın bu olgusal yönünü kavrayabilmek için ise kavramın teorik bir düzleme oturtulması gerekmektedir. Biyopolitikanın kavramsal çerçevesi oldukça tartışmalı olmakla birlikte çalışma kapsamında biyopolitika sadece Fukoyen bağlamıyla irtibatlı olarak kullanılmaktadır. Zira Foucault biyopolitikayı salgın hastalıklar üzerinden ve olgusal düzeyde değerlendirmektedir. Bu sebeple çalışma kapsamında evvela genel olarak biyopolitika kavramına ve kavramın Fukoyen okumasına, ardındansa biyopolitikanın salgın hastalıklar ile irtibatına değinilecek, son olarak Covid-19 sonrası yaşananlar olgusal olarak Foucault’un biyopolitik perspektifi ile değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Biyopolitika, Covid-19, çıplak hayat, pandemi, salgın hastalık.

Kaynakça

• Agamben G, ‘Covid-19: Gerekçesiz Bir Acil Durumun Yarattığı İstisna Hali’ (Terrabayt, 27 Şubat 2020)
• Agamben G, ‘Ev Alev Alev Yanarken’ (E-skop, 4 Kasım 2020)
• Agamben G, ‘Hayatta kalmaktan başka ahlaki değeri olmayan bir toplum nedir?’ (Universus, 18 Mart 2020)
• Agamben G, Kutsal İnsan, Egemen İktidar ve Çıplak Hayat (çev. İsmail Türkmen, 2. Bası, Ayrıntı 2015).
• Agamben G, ‘L’invenzione di un’epidemia’ (Quodlibet, 26 Şubat 2020)
• Agamben G, ‘Lo stato d’eccezione provocato da un’emergenza immotivata’ (Il Menifesto, 26 Şubat 2020)
• Agamben G, ‘Quando la casa brucia’ (Quodlibet, 5 Ekim 2020)
• Agamben G, ‘Salgın Üzerine Düşünceler’ (E-skop, 28 Mart 2020)
• Aristotle, ‘Eudemian Ethics, Books I, II and III’ (trans. Michael Woods, 2. Bası, Clarendon Press 2005).
• Aristoteles, Nikomakhos’a Etik (çev. Saffet Babür, 1.Bası, Ayraç 1997).
• Aristoteles, Politika (çev. Mete Tunçay, 1.Bası, Remzi Kitapevi 1993).
• Aydın A, ‘Giorgio Agamben: Etten İbaret İnsan ve Biyopolitika Makinesi’ iç Onur Kartal (ed), Biyopolitika - Cilt 2, Foucault’dan Günümüze Biyopolitikanın İzdüşümleri (Notabene 2016) 109-134.
• Badiou A, ‘On the Epidemic Solutions’ (Verso, 23 Mart 2020)
• Barney RA ve Scheck H, ‘Early and Modern Biospheres, Politics, and the Rhetorics of Plague’ (2010) 10(2) Early Modern Cultural Studies (Rhetorics of Plague, Early and Late) 1-22.
• Baştürk E, ‘Aristoteles Düşüncesinde Politik Biyoloji ve Prohairesis’ (2019) 18(1) Kaygı 206-224.
• Baysoy C, Çelik M ve Özer S, ‘İtalyan İşçicilik Geleneği ve Biyopolitika’ iç Onur Kartal (ed), Biyopolitika - Cilt 2, Foucault’dan Günümüze Biyopolitikanın İzdüşümleri (Notabene 2016) 136-166.
• Bentham J, Panoptikon: Gözün İktidarı (çev. Barış Çoban ve Zeynep Özarslan, 2. Bası, Su Yayınları 2016) 9-76.
• Bucholc M, ‘The Corona Crisis as a Test of National Habitus: The Imperative of Obedience’ (2020) 23 In the Realm of Corona Normativities 251-256.
• Bulut N, Feodaliteden Küreselleşmeye Ekonomik İktidar Siyasal İktidar İlişkisi (1. Bası, Seçkin 2003).
• Chandler D, ‘The Coronavirus: Biopolitics and the Rise of “Anthropocene Authoritarianism”’ (2020) 18(2) Russia in Global Affairs 26-32.
• Davidson AI, ‘Intro’ Abnormal (Verso 2003).
• De Cauwer S ve Christiaens T, ‘The Multitude Divided: Biopolitical Production During the Coronavirus Pandemic’ in Vincent Lyon-Callo, Yahya M. Madra, Ceren Özselçuk, Jared Randall, Maliha Safri, Chizu Sato ve Boone W. Shea (eds), Pandemic and the Crisis of Capitalism-A Rethinking Marxism Dossier (ReMarx Books 2020) 118-127.
• De Genova N, ‘Life versus Capital: The COVID-19 Pandemic and The Politics of Life’ (2021) 33(3) Cultural Dynamics 238-245.
• De Kloet J, Lin J ve Chow YF, ‘”We are doing better”: Biopolitical nationalism and the COVID-19 Virus in East Asia’ (2020) 23(4) European Journal of Cultural Studies 635-640.
• Dreier T, ‘»Law as Culture« in Times of Corona’ (2020) 23 In the Realm of Corona Normativities 41-60.
• Eryiğit A, Yasa-Üstü İnsan: Platon’dan Agamben’e Yasa ve Hukuk İkileminde İnsan (1. Bası, Runik 2021).
• Esposito R, Bios, Biopolitics and Philosophy (trans. Timothy Campbell, 1. Bası, University of Minnesota Press 2008).
• Esposito R, ‘Curati a Oltranza’ (Antinome, 28 Şubat 2020)
• Filippov AF, ‘States, Bodies and Corona-Crisis: Sociological Notes to Pandemic’ (2020) 23 In the Realm of Corona Normativities 487-497.
• Foucault M, Abnormal, Lectures at The College de France 1974-1975 (trans. Graham Burchell, 1. Bası, Verso 2003.
• Foucault M, Biyopolitikanın Doğuşu, Collige de France Dersleri 1978-1979 (çev. Alican Taylan, 1. Bası, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 2015).
• Foucault M, Cinselliğin Tarihi (çev. Hülya Uğur Tanrıöver, 2. Bası, Ayrıntı 2007).
• Foucault M, Deliliğin Tarihi (çev. Mehmet Ali Kılıçbay, 4. Bası, İmge 2006).
• Foucault M, Güvenlik Toprak Nüfus, College de France Dersleri 1977-1978 (çev. Ferhat Taylan, 1. Bası, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 2013).
• Foucault M, Hapishanenin Doğuşu (çev. Mehmet Ali Kılıçbay, 1. Bası, İmge 1992).
• Foucault M, Kliniğin Doğuşu-Tıbbi Algının Arkeolojisi (çev. Şule Ünsaldı, 3. Bası, Epos 2014).
• Foucault M, Toplumu Savunmak Gerekir (çev. Şehsuvar Aktaş, 1. Bası, YKY 2002).
• Grogan J, ‘Right Restriction or Restricting Rights? The Uk Acts to Address Covid-19’ (SSRN, 4 Mayıs 2020) 62-69.
• Harari YN, ‘The World After Coronavirus’ (Financial Times, 20 Mart 2020)
• Hardt M ve Negri A, İmparatorluk (çev. Abdullah Yılmaz, 5. Bası, Ayrıntı 2003).
• Hobbes T, Leviathan (çev. Selim Lim, 6. Bası, YKY 2007) 104.
• Hobbes T, Man and Citizen (trans. Charles T. Wood, 1. Bası, The Anchor Books 1978).
• Koloş U, Foucault, İktidar ve Hukuk, Modern Hukukun Soybilimi (2. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 2016).
• Koç A, ‘Michel Foucault’nun Biyopolitika Kavramının Teorik Çerçevesi’ (2018) 2(2) Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları Dergisi 193-218.
• Koyuncu E, ‘Foucault’nun Siyaset Felsefesinde Biyopolitikanın Doğuş’ iç Onur Kartal (ed), Biyopolitika - Cilt 2, Foucault’dan Günümüze Biyopolitikanın İzdüşümleri (Notabene 2016) 21-60.
• Kriegel B, The State and the Rule of Law (trans. Marc A. LePain ve Jeffrey C. Cohen, 1. Bası, Princeton Univerity Press 1995).
• Kristensen KS, Michel Foucault on Bio-power and Biopolitics, (Social and Moral Philosophy Master’s Thesis University of Helsinki Faculty of Social Sciences 2013).
• Laclau E, ‘Bare Life or Social Interminacy?’ (2007) Sovereingnty and Life 11-22.
• Leko J, ‘At the Borders of Europe On Spatial Mobility During the Covid-19 Crisis’ (2020) 23 In the Realm of Corona Normativities 81-94.
• Helga Maria Lell, ‘Law as Culture in Argentina’s Emergency Context’ (2020) 23 In the Realm of Corona Normativities 267-272.
• Lemke T, Biopolitics: An Advanced Introduction, (çev. Eric Frederick Trump, 1. Bası, New York University Press 2011).
• Münch R, ‘With the Corona Pandemic into the Governmentality of the Present?’ (2020) 23 In the Realm of Corona Normativities 503-508.
• Nancy JL, ‘Viral İstisna’ (Terrabayt, 13 Mart 2020)
• Özakın D, ‘Thanatopolitika ve Danse Macabre: Andrey Platonov’un Can Adlı Eserinde Ölümün Siyasallaşması’ (2020) 5 Kültür Araştırmaları Dergisi 43-69.
• Özden Ö, ‘Biyolojik Ufka Karşı İki Modern: Agnes Heller ve Ferenc Feher’ iç Onur Kartal (ed), Biyopolitika - Cilt 2, Foucault’dan Günümüze Biyopolitikanın İzdüşümleri (Notabene 2016) 87-108.
• Özmakas U, ‘Biypolitika: İktidar ve Direniş, Foucault, Agamben, Hardt-Negri’ (2. Baskı, İletişim 2019) 118.
• Öztürk R, ‘Outbreak Control and Preparatory Actions in the New Normal Period’ in Muzaffer Şeker, Ali Özer ve Cem Korkut (eds), Reflections on the Pandemic in the Future of the World (TÜBA 2020) 55-74.
• Petri G, ‘Masking the Invisible / Segments of Political Space’ (2020) 23 In the Realm of Corona Normativities 375-408.
• Preciado PB, ‘Learning from the Virus’ (Artforum, May/June 2020)
• Rasmussen KS, ‘Foucault’s Genealogy of Racism’ (2011) 28 Sage: Theory, Culture, and Society 34-51.
• Rosen G, A History of Public Health (Revised Expanded Edition, Johns Hopkins University Press 2015).
• Sathyamala C, COVID-19: A Biopolitical Odyssey (International Institues of Social Studies, Working Paper No. 667 2020).
• Sevli SG, ‘Koronavirüs ve Biyopolitika Tartışmaları: Agamben ve Foucault’ (2020) 2 (22) MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi 315, 341.
• Sfetcu N, ‘Biopolitics in the COVID-19 Pandemic’ (Researchgate, 28 Ekim 2020)
• Suntrup JC, ‘Corona: Biopolitical Models and the Hygiene of Tact’ (2020) 23 In the Realm of Corona Normativities 137, 146.
• Muzaffer Şeker, Ali Özer, Zekeriya Tosun, Cem Korkut ve Mürsel Doğrul, Covid-19 Pandemi Değerlendirme Raporu (TÜBA 2020).
• Taşkale AR ve Banalopoulou C, ‘The Biopolitics of the Coronavirus Pandemic: Herd Immunity, Thanatopolitics, Acts of Heroism’ in Vincent Lyon-Callo, Yahya M. Madra, Ceren Özselçuk, Jared Randall, Maliha Safri, Chizu Sato ve Boone W. Shea (eds), Pandemic and the Crisis of Capitalism-A Rethinking Marxism Dossier (ReMarx Books 2020) 146-153.
• Taylan F, ‘Önsöz’ Güvenlik Toprak Nüfus (İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2013).
• Tekin E, ‘Siyasal Mekân Olarak Kamp: Egemenlik ve İstisna Hali’ (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2020).
• Tuğaç Ç, ‘Foucault’nun Biyopolitik Yönetimsellik Yaklaşımı Bağlamında Uluslararası İklim Değişikliği Müzakereleri’(2021) 7(1) Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi 33-47.
• Van Den Berge L, ‘Biopolitics and the Coronavirus Foucault, Agamben, Žižek’ (2020) 49(1) Netherands Journal of Legal Philosophy 3-6.
• Vitales HMM, ‘Foucault and Beyond: From Sovereignty Power to Contemporary Biopolitics’ (2020) 9 Mabini Review 161-178.
• Yalçıner R, ‘Bios Politikos’ iç Onur Kartal (ed), Biyopolitika - Cilt 1 Platon'dan Arendt'e Biyopolitikanın Felsefi Kökenleri (Notabene 2016) 49-82.
• Zizek S, ‘Monitor and Punish? Yes, Please!’ (The Philosophical Salon, 16 Mart 2020)