Cinsel Özgürlüğe Karşı Suçlarda Rızanın Hukuki Niteliği

Yıl 2023, Cilt: 29 Sayı: 1, 98 - 139, 06.07.2023

Hasan İba

https://doi.org/10.33433/maruhad.1289990

Öz

Rızaya dayalı olarak gerçekleştirildikleri için haksızlık teşkil etmeyen cinsel davranışlar bakımından rızanın hukuki niteliği tartışmalıdır. Bir görüşe göre rıza hukuka uygunluk nedeni iken diğer bir görüşe göre tipiklikle ilgilidir. İki görüş arasında rızanın geçerlilik koşulları, on sekiz yaşını tamamlamış akıl hastalarının cinsel haklarının sınırları, hukuka uygunluk nedenlerinde sübjektif unsur sorunu, suça iştirak ve hata konuları bakımından önemli farklılıklar vardır.
Bu çalışmada bahse konu tartışma üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Rıza, Cinsel Özgürlüğe Karşı Suçlar, Akıl Hastalığı, Hata

Kaynakça

• Abanoz B, ‘Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Maddi Koşullarında Hata’ (Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2021).
• Akbulut B, ‘Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlarda Rızanın Niteliği’ (2019) 14(40) Ceza Hukuku Dergisi 265-288.
• Akbulut B, Ceza Hukuku Genel Hükümler (4. Baskı, Adalet 2017).
• Akkaya Ç, Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar (1. Baskı, Adalet 2018).
• Alacakaptan U, Suçun Unsurları (1. Baskı, Sevinç Matbaası 1970).
• Alşahin ME, ‘Cinsel Saldırı Suçu (TCK m. 102)’ iç Mahmut Koca (ed), Prof. Dr. Mehmet Emin ARTUK’a Armağan (Seçkin 2020) 857-881.
• Ambos K and Bock S, ‘Germany’ in Alan Reed and Michael Bohlander (eds), Consent (Domestic and Comparative Perspectives) (Routledge 2016).
• Arslantürk M, Türk Ceza Kanunu Uygulamasında Cinsel Suçlar (5. Baskı, Seçkin 2019).
• Artuç M, Kişilere Karşı Suçlar (1. Baskı, Adalet 2008).
• Artuk ME, Gökcen A, Alşahin ME ve Çakır K, Ceza Hukuku Genel Hükümler (12. Baskı, Adalet 2018).
• Artuk ME, Gökcen A, Alşahin ME ve Çakır K, Ceza Hukuku Özel Hükümler (20. Baskı, Adalet 2022).
• Bacaksız P, ‘Ceza Hukukunda Yükümlülüklerin Çatışması’, (2013) 8(21) Ceza Hukuku Dergisi 119-138.
• Baron M, ‘Justifications and Excuses’ (2005) 2(2) Ohio State Journal of Criminal Law 387-406.
• Baytemir E, Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar (1. Baskı, Adalet 2019).
• Bengü CH, Ceza Hukukunda Hata (Sakarya Kitabevi 1948).
• Centel N ve Zafer H, ‘Cinsel Saldırı Suçu (TCK m. 102)’ iç Mahmut Koca (ed), Prof. Dr. Mehmet Emin ARTUK’a Armağan (Seçkin 2020) 225-265.
• Centel N, ‘5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Cinsel Saldırı Suçu ve Cinsel Suçlar Değişiklik Tasarısı’nın Değerlendirilmesi’ (2012) 25(99) Türkiye Barolar Birliği Dergisi 269-290.
• Centel N, Zafer H ve Çakmut Ö, Türk Ceza Hukukuna Giriş (11. Baskı, Beta 2020).
• Değirmenci O, ‘Ceza Hukukunda Yanılma Kavramı ve Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Yanılma’ (2014) 110 Türkiye Barolar Birliği Dergisi 129-188.
• Demirbaş T, Ceza Hukuku Genel Hükümler (17. Baskı, Seçkin 2022).
• Demirel M, ‘Ceza Hukukunda Rızanın İki Boyutu: Tipikliğe Engel Olan Rıza ve Hukuka Uygunluk Nedeni Olan Rıza’ (2020) 28(3) İstanbul Hukuk Mecmuası 1469 – 1523.
• Demirtaş S, ‘Suçun Nitelikli Hallerine Teşebbüs’ (2021) 25(3) Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 381-429.
• Douglas Husak and Thomas C. George, ‘Date Rape, Social Convention, and Reasonable Mistakes’ (1992) 11 (1/2) Law and Philosophy 95-126.
• Dönmezer S ve Erman S, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku Genel Kısım (2. Cilt) (12. Baskı, Beta 1999).
• Dubber MD and Hörnle T, Criminal Law-A Comparative Approach (Oxford University Press 2014).
• Duff A, Answering For Crime: Responsibility and Liability in the Criminal Law (1st edition, Hart Publishing, 2007).
• Dursun S ve Bozbayındır AE, ‘Ceza Hukukunda Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Manevi Unsurları Meselesi’ (2015) 73(1) İstanbul Hukuk Mecmuası 63-90.
• Dursun S, ‘Türk Ceza Hukuku’nda Cinsel Suçlara Genel Bir Bakış’ (2014) 9(24) Ceza Hukuku Dergisi 57-73.
• Erdin S, Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Sübjektif Unsur Sorunu (1. Baskı, Adalet 2021).
• Erem F, Türk Ceza Kanunu Şerhi (1. Cilt) (Seçkin, 1993).
• Erman RB, ‘Yanılmanın Ceza Sorumluluğuna Etkisi’ (Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2006).
• Feinberg J, ‘Voluntary Euthanasia and the Inalienable Right to Life’ (1978) 7(2) Philosophy and Public Affairs 93-123.
• Fletcher GP, ‘The Nature of Justification’ in Stephen Shute et. al. (eds), Action and Values in Criminal Law (Clarendon Press, 2003) 175-186.
• Fletcher GP, Rethinking Criminal Law (Oxford University Press 2000).
• Göktürk N, ‘Hukuka Uygunluk Nedenleri Objektif Nitelikte midir?’ (2015) 10(27) Ceza Hukuku Dergisi 7-28.
• Göktürk N, ‘Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Maddi Koşullarında Yanılgının Hukuki Niteliği’ (2014) 9(26) Ceza Hukuku Dergisi 7-30.
• Göktürk N, ‘Suçun Yasal Tanımında Yer Alan Hukuka Aykırılık İfadesinin İcra Ettiği Fonksiyon’ (2016) 7(1) İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 407-450..
• Göktürk N, Haksızlık Yanılgısının Ceza Sorumluluğuna Etkisi (1. Baskı, Seçkin 2016).
• Greenawalt K, ‘The Perplexing Borders of Justification and Excuse’ (1987) 84(8) Columbia Law Review 1897 1927.
• Gülel İ, Tıbbi Müdahaleye Rıza (1. Baskı, Seçkin 2018).
• Gündüz R, Türk Ceza Kanununda Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar (2. Baskı, Bilge Yayınevi 2017).
• Güngör D, Ceza Hukukunda Fiil Üzerinde Hata (1. Baskı, Yetkin 2007).
• Hafızoğulları Z ve Özen M, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler Kişilere Karşı Suçlar (5. Baskı, Us-a Yayıncılık 2016)
• Hafızoğulları Z, ‘Beşeri Cinsellik ve Yeni Ceza Kanunu’ <http://www.abchukuk.com/cezahukuku/cinsel-suclar.html> Erişim Tarihi 23 Şubat 2023.
• Hafızoğulları Z, Özen M, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler (13. Baskı, Us-A Yayıncılık 2021).
• Hakeri H, Ceza Hukuku Genel Hükümler (21. Baskı, Adalet 2017).
• Hohfeld WN, ‘Some Fundamental Legal Conceptions as Applied in Judicial Reasoning’ (1913) 23(1) The Yale Law Journal, 16-59.
• Husak D, ‘Justifications and the Criminal Liability of Accessories’ (1989) 89(2) The Journal of Criminal Law and Criminology 491-520.
• İba H, ‘”Hukukun Bir Dalı Bakımından Hukuka Aykırı Olan Fiil Hukukun Diğer Dalları Bakımından da Hukuka Aykırıdır’’ Önermesinin Doğruluk Değeri’ (2022) 5(2) Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 762-787.
• İba H, ‘Ceza Hukukunda Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Maddi Unsurlarında Hata’ (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2022).
• İba H, ‘Ceza Sorumluluğunu Kaldıran Nedenlerde Sınırın Aşılmasının Hukuki Niteliği’ (2022) 26(2) Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 619-671.
• Kangal ZT, ‘Ceza Hukukunda Varsayılan Rıza’ (2011) 15(4) Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 223-251.
• Kantarcı N, Türk Ceza Hukukunda Reşit Olmayanla Cinsel İlişki Suçu (1. Baskı, Adalet 2016).
• Karakurt A, ‘Türk Ceza Kanunu’nda Hata’ (2009) 4(10) Ceza Hukuku Dergisi 109-155.
• Kartal PM, Türk Ceza Hukuku’nda Çocukların Cinsel İstismarı (1. Baskı, DR Yayınları 2014).
• Kayıhan İ, Sokullu Akıncı F, Özgenç İ, Sözüer A, Mahmutoğlu FS ve Ünver Y, Suç Teorisi (2) (3. Baskı, Beta 2003).
• Keyman S, ‘Tipiklik ve Ceza Hukuku’ (1980) 37(1) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 59-105.
• Kılıç AŞ, ‘Ceza Hukukunda Hukuka Aykırılık’ (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü 2020).
• Koca M ve Üzülmez İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler (15. Baskı, Seçkin 2022).
• Koca M ve Üzülmez İ, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler (6. Baskı, Adalet 2019).
• Koca M ve Üzülmez İ, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler (8. Baskı, Adalet 2022).
• Koca M, Bozkurt Ö, Acar İ, ‘Çocukların Kendi Aralarındaki Cinsel İlişkinin Cezalandırılabilirliği Sorunu’ iç Mahmut Koca (ed), Prof. Dr. Mehmet Emin ARTUK’a Armağan (Seçkin, 2020) 633-669.
• Kocaoğlu S, Yargı Kararları Işığında Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar (TCK m.102-105) (1. Baskı, Yetkin 2016).
• Koç Z, ‘Ceza Hukukunda Yükümlülüklerin Çatışmasının Hukuki Niteliği ve Görünüş Şekilleri’ 2021) 25(4) Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 573-612.
• Koç Z, ‘Rızanın Varlığında Hatanın Cinsel Saldırı Suçu Bakımından Değerlendirilmesi’ (2020) 15(42) Ceza Hukuku Dergisi 229-273.
• Kunter N, Suçun Kanuni Unsurları (Köksal Bayraktar v.d.) (2. Baskı, Der Yayınları 2022).
• Mahmutoğlu FS ve Karadeniz S, Türk Ceza Kanunu Genel Hükümler Şerhi (2. Baskı, Beta 2021).
• Malkoç İ, Yeni Türk Ceza Kanununda Cinsel Saldırı Suçları (1. Baskı, Malkoç Kitabevi 2005).
• Meraklı S, Ceza Hukukunda Kusur (1. Baskı, Seçkin 2017).
• Mullins R, ‘Moral Conflict and the Logic of Rights’ (2020) 17(3) Philosophical Studies 633-651.
• Opałek K, ‘Norm and Conduct, the Problem of the ‘Fulfillment’ of the Norm’, (1971) 14(53-54) Logique et Analyse 111-119.
• Ölmez G, ‘Suçun Tanımlanabilir ve Değerlendirilebilir Unsurları’ (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisans Üstü Eğitim Merkezi 2020).
• Önder A, Ceza Hukuku Dersleri (Filiz Kitabevi, 1992).
• Özbek VÖ, Doğan K ve Bacaksız P, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler (13. Baskı, Seçkin 2022).
• Özbek VÖ, Doğan K ve Bacaksız P, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler (17. Baskı, Seçkin 2022).
• Özcan AMT, ‘Ceza Hukukunda İlgilinin Rızası’ (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2018).
• Özen M, Ceza Hukuku Özel Hükümler Dersleri (2. Baskı, Adalet 2017).
• Özen M, Türk Ceza Hukukunda Meşru Müdafaa (1. Baskı, Seçkin 1995).
• Özgenç İ, ‘Cinsel Dokunulmazlığa Karşı İşlenen Suçlar Bakımından İlgilinin Rızasının Ceza Hukuku Sorumluluğu Üzerindeki Etkisi’ (2020) 24(2) Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 251-288.
• Özgenç İ, ‘Cinsel Suçlar’ (2020) 24(1) Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 257-283.
• Özgenç İ, ‘Davranış Normları Teorisi (Haksızlık ve Müeyyide İlişkisi)’ (1996) 5(1) Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Prof. Dr. M. Şakir Berki’ye Armağan) 443-454.
• Özgenç İ, Türk Ceza Hukuku Gazi Şerhi (3. Baskı, Adalet Bakanlığı Eğitim Dairesi Başkanlığı, 2006).
• Özgenç İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler (18. Baskı, Seçkin 2022).
• Öztürk B ve Erdem MR, Uygulamalı Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku (22. Baskı, Seçkin 2022).
• Pakır Y, Cinsel Saldırı Suçu (1. Baskı, Adalet 2018).
• Parlar A ve Banko M, Cinsel Suçlar (1. Baskı, Adalet, 2014).
• Robinson PH, Criminal Law Defenses Vol. 1 (West Publishing, 1984).
• Ross A, Directives and Norms (1st edition, Routledge and Kegan Paul 1968).
• Selçuk S, ‘Hukuka Uygunluk Nedeni Olarak Görevlerin/Yükümlülüklerin Çatışması ve Yargıtay Kararları’ (2010) 5(45) Terazi Hukuk Dergisi 87-104.
• Sevük HY, ‘6545 sayılı Kanun ile Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlarda Yapılan Değişikliklerin Değerlendirilmesi’ (2015) 3(2) Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi 120-145.
• Shafer-Landau R, ‘Specifying Absolute Rights’ (1995) 37(4) Arizona Law Review 209–225.
• Soyaslan D, Ceza Hukuku Özel Hükümler (11. Baskı, Yetkin 2016).
• Stewart H, ‘The Role of Reasonableness in Self-Defence’ (2003) 16(2) Canadian Journal of Law and Jurisprudence 317-336.
• Stolpe A, ‘A Theory of Permission Based on the Notion of Derogation’ (2010) 8(1) Journal of Applied Logic 97-113.
• Şahin ME, Ceza Hukukunda Rıza (1. Baskı, On İki Levha 2012).
• Şare E, ‘Cinsel Özgürlüğe Karşı Suçlarda İlgilinin Rızası’ (2019) 21(2) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 977-1023.
• Tahir T, Ceza Hukuku Umumi Kısım (Ahmet Sait Matbaası 1949).
• Taner FG, Türk Ceza Hukukunda Cinsel Özgürlüğe Karşı Suçlar (2. Baskı, Seçkin 2017).
• Tezcan D, Erdem MR ve Önok RM, Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku (20. Baskı, Seçkin 2022).
• Thomson JJ, The Realm of Rights (1st edition, Harvard University Press 1990).
• Toroslu N ve Toroslu H, Ceza Hukuku Genel Kısım. (26. Baskı, Savaş Yayınevi 2021).
• Tulay ME, ‘Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçun Eşe Karşı İşlenmesi’ (2020) 8(16) Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 507-524.
• Tulay ME, Ceza Hukukunda Şahısta veya Konuda Hata (1. Baskı, Adalet 2022).
• Tunç K, Ceza Hukukunda Kastı Engelleyen Hata (1. Baskı, Adalet 2020).
• Ünver Y, ‘Türk Maddi Ceza Hukukunda Cinsel Suçların Eleştirisel Olarak İncelenmesi’ iç II. Türkiye – Slovenya Uluslararası Hukuk Sempozyumu (Seçkin 2013).
• Ünver Y, ‘Türk Tıp Hukukunda Rıza’ (2006) 3(2) Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 227-288.
• Üzülmez İ, ‘Çocukların Cinsel İstismarı Suçu’ (2009) 4(2) Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 25-42.
• Welzel H, ‘Die Regelung von Vorsatz und Irrtum im Strafrecht als Legislatorisches Problem’ (1955) 67 (2)
• Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissenschaft 196-228.
• Yaşar O, Gökcan HT ve Artuç M, Yorumlu-Uygulamalı Türk Ceza Kanunu 3. Cilt (2. Baskı, Adalet 2014).
• Yurtcan E, Yargıtay Kararları Işığında Cinsel Suçlar (5. Baskı, Seçkin 2021).