Ceza Muhakemesinde DNA Analizinin İspat Kuvveti (Türk, Amerikan ve Alman Mahkeme Kararları Işığında)

Yıl 2024, Cilt: 30 Sayı: 2, 726 - 766, 31.12.2024

Ozan Selek

https://doi.org/10.33433/maruhad.1435579

Öz

DNA’nın bireyden bireye değişiklik gösteren, benzersiz yapısı sebebiyle, adli bilimlerde kimlik tespiti açısından kullanılabileceğinin keşfedilmesi oldukça çarpıcı bir gelişmedir. Olay yerinden elde edilen kan, sperm gibi biyolojik örneklerin sanıktan elde edilen vücut materyalleri ile karşılaştırılması, yüksek dereceli bir bilimsel kesinlik dahilinde kimlik tespitini mümkün kılmaktadır. Sanığın genetik özellikleri ile olay yerinden elde edilen izlerin eşleşmediği tespit edilirse, DNA analizi sanığı dışlayıcı bir etkiye sahip olur. Buna karşılık, olay yerinde bulunan iz materyali ile sanığın genetik özellikleri eşleştiğinde, bu eşleşmenin hangi büyüklükte bir ispat kuvvetine sahip olduğu hususunun da incelenmesi gerekmektedir. Bu bağlamda, sadece DNA analiz sonuçlarına dayanılarak sanığın suçu işlediğinin kabul edilip edilemeyeceği meselesinin ele alınması önem arz eder. Bugüne kadar Türk öğretisinde yeteri kadar değinilmeyen bu konu, çalışmada Türk, Amerikan ve Alman mahkeme kararları çerçevesinde incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

DNA analizi, Bilimsel delil, İspat kuvveti, Biyolojik örnekler

Destekleyen Kurum

Makalenin üretildiği Doktora Tezi (Olay Yeri İncelemesi Sonucunda Elde Edilen Belirtilerin Delil Değeri), 2214-A Yurt Dışı Araştırma Burs Programı (Doktora öğrencileri için) 2021/1 programı kapsamında (Başvuru Numarası: 1059B142100306), TÜBİTAK bursu ile desteklenmiştir.

Proje Numarası

TÜBİTAK - 2214-A Yurt Dışı Araştırma Burs Programı (Doktora öğrencileri için) 2021/1 Programı, (Başvuru Numarası: 1059B142100306).

Teşekkür

2214-A Yurt Dışı Araştırma Burs Programı (Doktora öğrencileri için) 2021/1 programı kapsamında (Başvuru Numarası: 1059B142100306), çalışmayı destekleyen TÜBİTAK'a teşekkürlerimi sunarım.

The Probative Value of DNA Analysis in Criminal Procedure Law (In the Light of Turkish, American and German Court Decisions)

Öz

The discovery that DNA could be used for identification purposes in forensic science due to its unique structure, which varies from individual to individual, is a striking development. Comparison of biological samples such as blood and sperm obtained from the crime scene with the samples obtained from the defendant’s body makes identification possible with a high degree of scientific certainty. If it is determined that the genetic characteristics of the defendant do not match the traces obtained from the crime scene, DNA analysis will have an exclusionary effect. On the other hand, when the trace detected at the crime scene matches the genetic characteristics of the defendant, it is also necessary to examine how significant the probative value of this match is. In this context, it is important to address the issue of whether the defendant can be considered to have committed the crime based solely on DNA analysis results. This issue, which has not been sufficiently addressed in Turkish doctrine until today, was examined in the study within the framework of Turkish, American and German court decisions.

Anahtar Kelimeler

DNA analysis, Scientific evidence, Probative value, Biological samples

Proje Numarası

TÜBİTAK - 2214-A Yurt Dışı Araştırma Burs Programı (Doktora öğrencileri için) 2021/1 Programı, (Başvuru Numarası: 1059B142100306).

Kaynakça

• Aarlı R, ‘Genetic Justice and Transformations of Criminal Procedure’ (2012) 13 Journal of Scandinavian Studies in Criminology and Crime Prevention 3-21.
• Ackermann R, Clages H and Roll H, Handbuch der Kriminalistik (6. Auflage, Boorberg 2022).
• Akgül Altıkat M, ‘Ceza Muhakemesi Hukukunda Belirti Delilleri ve İspat Gücü’ (Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü 2014).Aygörmez Uğurlubay GA, ‘Almanya, İsviçre ve Avusturya Hukuku Bağlamında Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda Adli DNA Analizleri’ (2017) 5(2) Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi 29-87.
• Batur N, ‘Ceza Yargılamasında Moleküler Genetik İnceleme’ (2016) 126 TBB Dergisi 69-94.
• Beck M, Die DNA-Analyse im Strafverfahren (Nomos 2015).
• Berger MA, ‘Expert Testimony in Criminal Proceedings: Questions Daubert Does Not Answer’ (2003) 33 Seton Hall Law Review 1125-1140.
• Berry DA, Evett IW and Pinchin R, ‘Statistical Inference in Crime Investigations Using Deoxyribonucleic Acid Profiling’ (1992) 41(3) Journal of Applied Statistics 499-531.
• Bertino A and Nolan Bertino P, Forensic Science Fundamentals & Investigations (South-Western CENGAGE Learning 2009).
• Beulke W and Swoboda S, Strafprozessrecht (16. Auflage, C.F. Müller 2022).
• Bilge Y, Adli Bilimler Sözlüğü (Palme 2002).
• Burr K, ‘Das DNA-Profil im Strafverfahren Unter Berücksichtigung der Rechtsentwicklung in den USA’ (Inaugural-Dissertation, Rechts – und Staatswissenschaftliche Fakultät der Rheinischen Friedrich- Wilhelms-Universität 1995).
• Butler J, Advanced Topics in Forensic DNA Typing: Methodology (Elsevier 2012).
• Centel N ve Zafer H, Ceza Muhakemesi Hukuku (19. Bası, Beta 2020).
• Ceylan B, ‘Ülkemizde Olay Yeri İnceleme Uygulamalarına Genel Bakış ve Mevcut Sistemin Değerlendirilmesi’ (Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü 2008).
• Connors E, Lundregan T, Miller N and McEwen T, ‘Convicted by Juries, Exonerated by Science: Case Studies in the Use of DNA Evidence to Establish Innocence After Trial’ (Haziran 1996) US Department of Justice, Office of Justice Programs, National Institute of Justice Report.
• Craft A, How to Conduct a Basic Crime Scene Investigation (Lulu 2009).
• Demir E, Ceza Muhakemesi Hukukunda Moleküler Genetik İncelemeler (Seçkin 2020).
• Dönbak L, ‘Kısa Ardarda Tekrar Eden DNA Dizilerinin Adli Amaçlı DNA Çalışmalarındaki Yeri’ (2002) 22 T Klin Tıp Birimleri 233-238.
• Erman RB, ‘Ceza Muhakemesi Hukukunda Belirti ve İspat Değeri’ (2010) 9(1) Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 679-701.
• Eroğlu F, ‘Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alma Suretiyle Elde Edilen Delillerin İspat Değeri’ (Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2009).
• Feyzioğlu M, ‘Belirtilerin Şüphenin Yenilmesindeki İşlevi ve Benzer İsnatlara Ait Delil Araçlarının Somut Olayın Çözümünde Birlikte Değerlendirilmesi’ (2000) 57(1) Ankara Barosu Dergisi 19-46.
• Fish J, Miller L, Braswell M and Wallace E, Crime Scene Investigation (3. Edition, Anderson Publishing 2013).
• Gardner R, Practical Crime Scene Processing and Investigation (2. Edition, CRC Press 2012).
• Gedik D, ‘Ceza Muhakemesinde Hakimin Delilleri Değerlendirme Serbestliği (CMK m.217)’ (2019) 21 Özel Sayı (Prof. Dr. Durmuş TEZCAN’a Armağan) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 913- 963.
• Giannelli PC, ‘The Supreme Court’s Criminal Daubert Cases’ (2003) 33(4) Seton Hall Law Review 1071-1112.
• Girard J, Criminalistics Forensic Science and Crime (Jones & Bartlett Learning 2008).
• Gorstein A, Die Erweiterung der DNA-Reihenuntersuchung auf “Beinahetreffer” (Nomos 2021).
• Gökcen A, Balcı M, Alşahin ME ve Çakır K, Ceza Muhakemesi Hukuku (7. Baskı, Adalet 2023).
• Güngör D ve Bakşi O, ‘Ceza Muhakemesinde Beden Muayenesi, Bedenden Örnek Alınması ve Genetik İncelemeler’ (2009) 8(3) Adli Bilimler Dergisi 63-71.Harris H and Lee H, Introduction to Forensic Science and Criminalistics (2. Edition, CRC Press 2019).
• Henke MF, ‘Zur Darstellung von DNA-Gutachten im Strafurteil’ (2023) 1 Neue Zeitschrift für Strafrecht 13-17.
• Houck M, Funk C and Feder H, Successful Expert Testimony (5. Edition, CRC Press 2018).
• Houck M and Siegel J, Fundamentals of Forensic Science (Academic Press 2006).
• İnci ZÖ, ‘Ceza Muhakemesi Hukukunda Teşhis’ (2009) 85 TBB Dergisi 105-136.
• Jeffreys AJ, Wilson V and Thein SL, ‘Hypervariable “Minisatellite” Regions in Human DNA’ (1985) 314 NATURE 67-73.
• Karakehya H, ‘Dolaylı Maddi Gerçek: Ceza Muhakemesinde Yargılama Makamının Maddi Gerçeğe Deliller Aracılığıyla Ulaşma Zorunluluğu Üzerine’ (2016) 7(27) Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 59-82.
• Keller C, Basislehrbuch Kriminalistik (Verlag Deutsche Polizeiliteratur GMBH 2019).
• Kindhäuser U and Schumann KH, Strafprozessrecht (6. Auflage, Nomos 2022).
• Klumpe B, Der “Genetische Fingerabdruck” im Strafverfahren: Rechtsprobleme bei der Anwendung genetischer Analysen in Grossbritannien und Deutschland (Max-Planck-Institut für Ausländisches und Internationales Strafrecht 1993).
• Kobilinsky L, Liotti T and Oeser-Sweat J, DNA: Forensic and Legal Applications (Wiley-Interscience 2005).
• Kotsoglou KN, Biedermann A and Vuille J, ‘DNA und Beweiswürdigung – Der statistische Rubikon und die Dogmatik der Identitätsfeststellung’ (2020) 132(4) ZSTW 891-937.
• LaFollette EV, ‘State v. Hunt and Exculpatory DNA Evidence: When Is a New Trial Warranted’ (1996) 74(4) North Carolina Law Review 1295-1319.
• Lee H, Palmbach T and Miller M, Henry Lee’s Crime Scene Handbook (Academic Press 2001).
• Matson JV, Effective Expert Witnessing (5. Edition, CRC Press 2013).
• Meyer-Goßner L, Schmitt B and Köhler M, Strafprozessordnung (65. Auflage, C.H. Beck 2022).
• Ostendorf H and Brüning J, Strafprozessrecht (4. Auflage, Nomos 2021).
• Özbek VÖ, Doğan K ve Bacaksız P, Ceza Muhakemesi Hukuku (16. Baskı, Seçkin 2023).
• Özbek VÖ, ‘Ceza Muhakemesi Hukukunda DNA-Analizi’ (2001) (Prof. Dr. Turhan Tûfan Yüce’ye Armağan) Dokuz Eylül Üniversitesi Yayını 523-572.
• Öztürk B, Tezcan D, Erdem MR, Sırma Gezer Ö, Saygılar YF, Alan E, Özaydın Ö, Erden Tütüncü E ve Tok MC, Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku (17. Baskı, Seçkin 2023).
• Marshall PH, Flannery TA and Higginbotham PE, ‘Pattern Criminal Jury Instructions’ (1982) Report of the Federal Judicial Center Committee to Study Criminal Jury Instructions.
• Pientka M, Wolf N and Zerbin D, Kriminalwissenschaften I, (5. Auflage, C.H. Beck 2021).
• Sander GM, Löwe-Rosenberg Die Strafprozeßordnung und das Gerichtsverfassungsgesetz, Großkommentar Siebter Band §§ 256–295 (27. Auflage, De Gruyter 2021).
• Schmidt A, Grundsätze der Freien Richterlichen Beweiswürdigung im Strafprozeßrecht (Peter Lang 1993).
• Schroeder F-C and Verrel T, Strafprozessrecht (7. Auflage, C.H. Beck 2017).
• Seemann S, ‘Tatortarbeit’ in Edwin Kube, Hans Udo Störzer and Klaus Jürgen Timm (eds), Kriminalistik Handbuch für Praxis und Wissenschaft (Boorberg 1992) 639-668.
• Seiler S, Strafprozessrecht (18. Auflage, Fakultas 2020).
• Sohtorik Öztürk T, ‘Yeni 10 STR Lokusunun (D7S1517, D3S1744, D12S391, D2S1360, D6S474, D4S2366, D8S1132, D5S2500, D21S2055, D10S2325) Türkiye’deki Gen Sıklığının Belirlenmesi’ (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Adli Tıp Enstitüsü 2019).
• Solan L, ‘Refocusing the Burden of Proof in Criminal Cases: Some Doubt About Reasonable Doubt’ (1999) 78 Texas Law Review 105-147.Söylemez A, Kriminalistik (Haşmet Matbaası 1974). Suboch G, Real-World Crime Scene Investigation A Step-by-Step Procedure Manual (CRC Press 2016).
• Şahin C ve Göktürk N, Ceza Muhakemesi Hukuku (14. Bası, Seçkin 2023).
• Tekcan E ve Tural Ş, ‘Adli DNA Analizlerinde Güncel Moleküler Genetik Gelişmeler’ (2023) 30(2) Van Tıp Dergisi 217-222.
• Tilstone W, Hastrup M and Hald C, Fisher’s Techniques of Crime Scene Investigation (First International Edition, CRC Press 2013).
• Usal Dönmez Ö, ‘DNA Analizinde, Laboratuvar Kaynaklı Kontaminasyonun Tespiti ve Adli Bilimler Açısından Değerlendirilmesi’ (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü 2008).
• Wixted JT, Christenfeld NJS and Rouder JN, ‘Calculating the Posterior Odds From a Single-match DNA Database Search’ (2019) 18 Law, Probability and Risk 1-23.
• Yayla M, ‘Ceza Yargılamasında İspat İçin Yenilmesi Gereken Şüphe; Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri Sistemlerinin İncelenmesi’ (2013) 3 Ankara Barosu Dergisi 291-313.
• Yenisey F ve Nuhoğlu A, Ceza Muhakemesi Hukuku (11. Baskı, Seçkin 2023).
• Yenisey F, Oktar S ve Oktar A, Alman Ceza Muhakemesi Kanunu Strafprozeßordnung (StPO) ve Alman Ceza Muhakemesine ve Kabahatlerde Para Yaptırımına İlişkin Yönerge (RiStBV) (3. Baskı, Beta 2020).
• Yenisey F, ‘Yeni Ceza Muhakemesi Kanunu’na Göre Tıbbi Deliller ve Bilirkişi İncelemesi’ (2006) 3(2) Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 309-321.
• Yıldız AK, ‘Ceza Muhakemesi Hukukunda Bilirkişilik’ (2006) X(3-4) EÜHFD 273-345.
• Yıldız AK, ‘Trafik Suçları Bağlamında Bilimsel Delillerin İspat Fonksiyonu’ (2006) 3(2) Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 407-424.
• Yıldız AK, ‘Ceza Muhakemesinde İspat ve Delillerin Değerlendirilmesi’ (Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2002).
• Yokuş Sevük H, ‘Ceza Muhakemesi Hukukunda Bilirkişilik’ (2006) LXIV(1) İÜHFM 49-107.
• Zöller MA and Thörnich D, ‘Rechtliche Möglichkeiten und Grenzen der Ausweitung von DNA-Analysen im Strafverfahren’ (2017), 6 ZIS 331-340.
• <https://evrimagaci.org/dnanin-yapisi-nasildir-cift-sarmal-ne-demek-13835> accessed 9 December 2023.
• <https://innocenceproject.org/about/> accessed 10 December 2023.
• <https://oig.justice.gov/reports/FBI/a0632/intro.htm> accessed 11 December 2023.
• <https://rarehistoricalphotos.com/will-william-west-case-fingerprints/> accessed 3 December 2023.
• <https://www.genome.gov/genetics-glossary/Allele> accessed 5 December 2023.
• <https://www.gov.uk/government/groups/national-dna-database-strategy-board> accessed 11 December 2023.
• <https://www.justice.gov/opa/file/891366/download> accessed 15 October 2023.
• <https://www.law.cornell.edu/rules/fre/rule_702> accessed 3 December 2023.
• <https://www.nacdl.org/Landing/Microscopic-Hair-Comparison-Analysis> accessed 2 December 2023.
• <https://www.nlm.nih.gov/ exhibition/visibleproofs/galleries/cases/jeffreys_image_2.html> accessed 6 December 2023.