Ceza Muhakemesinde DNA Analizinin İspat Kuvveti (Türk, Amerikan ve Alman Mahkeme Kararları Işığında)

Yıl 2024, Cilt: 30 Sayı: 2

Ozan Selek

https://doi.org/10.33433/maruhad.1435579

Öz

DNA’nın bireyden bireye değişiklik gösteren, benzersiz yapısı sebebiyle, adli bilimlerde kimlik tespiti açısından kullanılabileceğinin keşfedilmesi oldukça çarpıcı bir gelişmedir. Olay yerinden elde edilen kan, sperm gibi biyolojik örneklerin sanıktan elde edilen vücut materyalleri ile karşılaştırılması, yüksek dereceli bir bilimsel kesinlik dahilinde kimlik tespitini mümkün kılmaktadır. Sanığın genetik özellikleri ile olay yerinden elde edilen izlerin eşleşmediği tespit edilirse, DNA analizi sanığı dışlayıcı bir etkiye sahip olur. Buna karşılık, olay yerinde bulunan iz materyali ile sanığın genetik özellikleri eşleştiğinde, bu eşleşmenin hangi büyüklükte bir ispat kuvvetine sahip olduğu hususunun da incelenmesi gerekmektedir. Bu bağlamda, sadece DNA analiz sonuçlarına dayanılarak sanığın suçu işlediğinin kabul edilip edilemeyeceği meselesinin ele alınması önem arz eder. Bugüne kadar Türk öğretisinde yeteri kadar değinilmeyen bu konu, çalışmada Türk, Amerikan ve Alman mahkeme kararları çerçevesinde incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

DNA analizi, Bilimsel delil, İspat kuvveti, Biyolojik örnekler

Destekleyen Kurum

Makalenin üretildiği Doktora Tezi (Olay Yeri İncelemesi Sonucunda Elde Edilen Belirtilerin Delil Değeri), 2214-A Yurt Dışı Araştırma Burs Programı (Doktora öğrencileri için) 2021/1 programı kapsamında (Başvuru Numarası: 1059B142100306), TÜBİTAK bursu ile desteklenmiştir.

Proje Numarası

TÜBİTAK - 2214-A Yurt Dışı Araştırma Burs Programı (Doktora öğrencileri için) 2021/1 Programı, (Başvuru Numarası: 1059B142100306).

Teşekkür

2214-A Yurt Dışı Araştırma Burs Programı (Doktora öğrencileri için) 2021/1 programı kapsamında (Başvuru Numarası: 1059B142100306), çalışmayı destekleyen TÜBİTAK'a teşekkürlerimi sunarım.

The Probative Value of DNA Analysis in Criminal Procedure Law (In the Light of Turkish, American and German Court Decisions)

Öz

The discovery that DNA could be used for identification purposes in forensic science due to its unique structure, which varies from individual to individual, is a striking development. Comparison of biological samples such as blood and sperm obtained from the crime scene with the samples obtained from the defendant’s body makes identification possible with a high degree of scientific certainty. If it is determined that the genetic characteristics of the defendant do not match the traces obtained from the crime scene, DNA analysis will have an exclusionary effect. On the other hand, when the trace detected at the crime scene matches the genetic characteristics of the defendant, it is also necessary to examine how significant the probative value of this match is. In this context, it is important to address the issue of whether the defendant can be considered to have committed the crime based solely on DNA analysis results. This issue, which has not been sufficiently addressed in Turkish doctrine until today, was examined in the study within the framework of Turkish, American and German court decisions.

Anahtar Kelimeler

DNA analysis, Scientific evidence, Probative value, Biological samples

Proje Numarası

TÜBİTAK - 2214-A Yurt Dışı Araştırma Burs Programı (Doktora öğrencileri için) 2021/1 Programı, (Başvuru Numarası: 1059B142100306).

Kaynakça

• Aarlı, R. (2012). Genetic Justice and Transformations of Criminal Procedure, Journal of Scandinavian Studies in Criminology and Crime Prevention, Vol. 13, s. 3-21.
• Ackermann, R., & Clages, H., & Roll, H. (2022). Handbuch der Kriminalistik (6. Auflage), Stuttgart.
• Akgül Altıkat, M. (2014). Ceza Muhakemesi Hukukunda Belirti Delilleri ve İspat Gücü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Aygörmez Uğurlubay, G.A. (2017). Almanya, İsviçre ve Avusturya Hukuku Bağlamında Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda Adli DNA Analizleri. Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, 5 (2), s. 29-87.
• Batur, N. (2016). Ceza Yargılamasında Moleküler Genetik İnceleme. TBB Dergisi, Sayı 126, s. 69-94.
• Beck, M. (2015). Die DNA-Analyse im Strafverfahren, Münsterische Beitrage zur Rechtswissenschaft-Neue Folge, Band 35, Münster.
• Berger, M. A. (2003). Expert Testimony in Criminal Proceedings: Questions Daubert Does Not Answer. Seton Hall Law Review, Vol. 33, s. 1125-1140.
• Berry, D. A., & Evett, I. W., & Pinchin, R. (1992). Statistical Inference in Crime Investigations Using Deoxyribonucleic Acid Profiling, Journal of Applied Statistics, Vol. 41, No.3, s. 499-531.
• Bertino, A. J., & Nolan Bertino, P. (2009). Forensic Science Fundamentals & Investigations, Ohio.
• Beulke, W., & Swoboda, S. (2022). Strafprozessrecht (16. Auflage), Heidelberg.
• Burr, K. (1995). Das DNA-Profil im Strafverfahren Unter Berücksichtigung Der Rechtsentwicklung in den USA, (Inaugural-Dissertation), Rechts- und Staatswissenschaftliche Fakultät der Rheinischen Friedrich-Wilhelms-Universität, Bonn.
• Butler, J. M. (2012). Advanced Topics in Forensic DNA Typing: Methodology, USA.
• Centel, N., & Zafer, H. (2020). Ceza Muhakemesi Hukuku (19. Bası), İstanbul.
• Ceylan, B. (2008). Ülkemizde Olay Yeri İnceleme Uygulamalarına Genel Bakış ve Mevcut Sistemin Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü Fen Bilimleri Anabilim Dalı, İstanbul.
• Connors, E., & Lundregan, T., & Miller, N., & McEwen, T. (June 1996). U.S. Department of Justice, Office of Justice Programs, National Institute of Justice Report, Convicted by Juries, Exonerated by Science: Case Studies in the Use of DNA Evidence to Establish Innocence After Trial, Research Report.
• Craft, A. (2009). How to Conduct a Basic Crime Scene Investigation. USA.
• Demir, E. (2020). Ceza Muhakemesi Hukukunda Moleküler Genetik İncelemeler, Ankara.
• Dönbak, L. (2002). Kısa Ardarda Tekrar Eden DNA Dizilerinin Adli Amaçlı DNA Çalışmalarındaki Yeri, T Klin Tıp Birimleri, 22, s. 233-238.
• Erman, R. B. (2010). Ceza Muhakemesi Hukukunda Belirti ve İspat Değeri. Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 9, S. 1, s. 679-701.
• Eroğlu, F. (2009). Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alma Suretiyle Elde Edilen Delillerin İspat Değeri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Feyzioğlu, M. (2000). Belirtilerin Şüphenin Yenilmesindeki İşlevi ve Benzer İsnatlara Ait Delil Araçlarının Somut Olayın Çözümünde Birlikte Değerlendirilmesi, Ankara Barosu Dergisi, 2000-1, s. 19-46.
• Fish, J. T., & Miller, L. S., & Braswell, M. C., & Wallace Jr., E. W. (2014). Crime Scene Investigation (Third Edition), USA.
• Gardner, R. M. (2012). Practical Crime Scene Processing and Investigation (Second Edition), Boca Raton-Florida.
• Gedik, D. (2019). Ceza Muhakemesinde Hakimin Delilleri Değerlendirme Serbestliği (CMK m.217), Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Durmuş TEZCAN’a Armağan, C. 21, Özel S., s. 913-963.
• Giannelli, P. C. (2003). The Supreme Court’s ‘Criminal’ Daubert Cases. Seton Hall Law Review, Vol. 33, I. 4, Article 7, s. 1071-1112.
• Girard, J. E. (2008). Criminalistics Forensic Science and Crime, USA.
• Gorstein, A. (2021). Die Erweiterung der DNA-Reihenuntersuchung auf “Beinahetreffer”. Wissenschaftliche Beitrage aus dem Tectum Verlag Reihe Rechtwissenschaft Band 169, Halle-Wittenberg.
• Gökcen, A., & Balcı, M., & Alşahin, M. E., & Çakır, K. (2023). Ceza Muhakemesi Hukuku, (7. Baskı), Ankara.
• Güngör, D., & Bakşi, O. (2009). Ceza Muhakemesinde Beden Muayenesi, Bedenden Örnek Alınması ve Genetik İncelemeler, Adli Bilimler Dergisi, 8 (3), s. 63-71.
• Harris, H. A., & Lee, H. C. (2019). Introduction to Forensic Science and Criminalistics, (Second Edition), Boca Raton-Florida.
• Henke, M. F. (2023). Zur Darstellung von DNA-Gutachten im Strafurteil, Neue Zeitschrift für Strafrecht, Heft 1/2023, s. 13-17.
• Houck, M. M., & Funk, C., & Feder, H. A. (2018). Successful Expert Testimony, (Fifth Edition), Boca Raton-Florida.
• Houck, M. M., & Siegel, J. A. (2006). Fundamentals of Forensic Science, California.
• İnci, Z. Ö. (2009). Ceza Muhakemesi Hukukunda Teşhis, TBB Dergisi, Sayı 85, s. 105-136.
• Jeffreys, A. J., & Wilson, V., & Thein, S. L. (1985). Hypervariable “Minisatellite” Regions in Human DNA, NATURE, Vol. 314, s. 67-73.
• Karakehya, H. (2016). Dolaylı Maddi Gerçek: Ceza Muhakemesinde Yargılama Makamının Maddi Gerçeğe Deliller Aracılığıyla Ulaşma Zorunluluğu Üzerine, TAAD, Yıl:7, Sayı 27, s. 59-82.
• Keller, C. (2019). Basislehrbuch Kriminalistik, Hilden
• Kindhäuser, U., & Schumann, K. H. (2022). Strafprozessrecht, (6. Auflage), Baden-Baden.
• Klumpe, B. (1993). Der “Genetische Fingerabdruck” im Strafverfahren: Rechtsprobleme bei der Anwendung genetischer Analysen in Grossbritannien und Deutschland, Freiburg/Breisgau.
• Kobilinsky, L., & Liotti, T. F., & Oeser-Sweat, J. (2005). DNA: Forensic and Legal Applications, New Jersey.
• Kotsoglou, K. N., & Biedermann, A., & Vuille, J. (2020). DNA und Beweiswürdigung- Der statistische Rubikon und die Dogmatik der Identitätsfeststellung, ZSTW, 132(4), s. 891-937.
• La Follette, E. V. (1996). State v. Hunt and Exculpatory DNA Evidence: When Is a New Trial Warranted, North Carolina Law Review, Vol. 74, No. 4, s. 1295-1319.
• Lee, H. C., & Palmbach, T., & Miller, M. T. (2001). Henry Lee’s Crime Scene Handbook, California.
• Leonhardt, R., & Roll, H., & Schurich, F. (1995). Kriminalistische Tatortarbeit, Heidelberg.
• Matson, J. V. (2013). Effective Expert Witnessing, (Fifth Edition), Florida.
• Meyer-Goßner, L., & Schmitt, B., & Köhler, M. (2022). Strafprozessordnung, (65. Auflage), Band 6, München.
• Ostendorf, H., & Brüning, J. (2021). Strafprozessrecht, (4. Auflage), Baden-Baden.
• Özbek, V. Ö., & Doğan, K., & Bacaksız, P. (2023). Ceza Muhakemesi Hukuku, (16. Baskı), Ankara.
• Özbek, V. Ö. (2001). Ceza Muhakemesi Hukukunda DNA-Analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Yayını, Prof. Dr. Turhan Tûfan Yüce’ye Armağan, s. 523-572.
• Öztürk, B., & Tezcan, D., & Erdem, M. R., & Sırma Gezer, Ö., & Saygılar, Y. F., & Alan, E., & Özaydın, Ö., & Erden Tütüncü, E., & Tok, M. C. (2023). Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, (17. Baskı), Ankara.
• Pattern Criminal Jury Instructions (1982). Report of the Federal Judicial Center Committee to Study Criminal Jury Instructions.
• Pientka, M., & Wolf, N., & Zerbin, D. (2021). Kriminalwissenschaften I, (5. Auflage), München.
• Roll, H. (2013). Lehr- und Studienbriefe Kriminalistik/Kriminologie, (2. Auflage), Band 8: Tatortarbeit, Hilden.
• Sander, G.M. (2021). Löwe-Rosenberg Die Strafprozeßordnung und das Gerichtsverfassungsgesetz, Großkommentar, (27. Auflage), Siebter Band §§ 256–295, Berlin/Boston.
• Schmidt, A. (1993). Grundsätze der Freien Richterlichen Beweiswürdigung im Strafprozeßrecht, Europäische Hochschulschriften, Reihe 2, Rechtswissenschaft, Band 1550, Gießen.
• Schroeder, F. C., & Verrel, T., Strafprozessrecht, (7. Auflage), Regensburg/Bonn.
• Seemann, S. (1992). Tatortarbeit, s. 639-668, Kriminalistik Handbuch für Praxis und Wissenschaft, Band 1, (Herausgegeben von: Edwin Kube, Hans Udo Störzer, Klaus Jürgen Timm), Karlsruhe.
• Seiler, S. (2020). Strafprozessrecht, (18. Auflage), Wien.
• Sohtorik Öztürk, T. (2019). Yeni 10 STR Lokusunun (D7S1517, D3S1744, D12S391, D2S1360, D6S474, D4S2366, D8S1132, D5S2500, D21S2055, D10S2325) Türkiye’deki Gen Sıklığının Belirlenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Adli Tıp Enstitüsü, Fen Bilimleri Anabilim Dalı, İstanbul.
• Solan, L. (1999). Refocusing the Burden of Proof in Criminal Cases: Some Doubt About Reasonable Doubt, Texas Law Review, Vol. 78, s. 105-147.
• Söylemez, A. (1974). Kriminalistik, İstanbul.
• Stricker, J. (2018). Tatortarbeit, Stuttgart.
• Suboch, G. (2016). Real-World Crime Scene Investigation A Step-by-Step Procedure Manual, Boca Raton-Florida.
• Şahin, C., & Göktürk, N. (2023). Ceza Muhakemesi Hukuku, (14. Bası), Ankara.
• Tekcan, E., & Tural, Ş. (2023). Adli DNA Analizlerinde Güncel Moleküler Genetik Gelişmeler, Van Tıp Dergisi, C. 30, S. 2, s. 217-222.
• Tilstone, W. J., & Hastrup, M. L., & Hald, C. (2013). Fisher’s Techniques of Crime Scene Investigation, (First International Edition), Boca Raton-Florida.
• Usal Dönmez, Ö. (2008). DNA Analizinde, Laboratuvar Kaynaklı Kontaminasyonun Tespiti ve Adli Bilimler Açısından Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü Fen Bilimleri Anabilim Dalı, İstanbul.
• Walter, T. (2020). Strafprozessrecht, Tübingen.
• Wixted, J. T., & Christenfeld, N. J.S., & Rouder, J. N. (2019). Calculating the Posterior Odds From a Single-match DNA Database Search, Law, Probability and Risk, 18, s. 1-23.
• Yayla, M. (2013/3). Ceza Yargılamasında İspat İçin Yenilmesi Gereken Şüphe; Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri Sistemlerinin İncelenmesi, Ankara Barosu Dergisi, s. 291-313.
• Yenisey, F., & Nuhoğlu, A. (2023). Ceza Muhakemesi Hukuku, (11. Baskı), Ankara.
• Yenisey, F., & Oktar, S., & Oktar, A. (2020). Alman Ceza Muhakemesi Kanunu Strafprozeßordnung (StPO) ve Alman Ceza Muhakemesine ve Kabahatlerde Para Yaptırımına İlişkin Yönerge (RiStBV), (3. Baskı), İstanbul.
• Yenisey, F. (2006). Yeni Ceza Muhakemesi Kanunu’na Göre Tıbbi Deliller ve Bilirkişi İncelemesi, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 3, S. 2, s. 309-321.
• Yıldız, A. K. (2006). Ceza Muhakemesi Hukukunda Bilirkişilik, EÜHFD, C. X, S. 3-4, s. 273-345.
• Yıldız, A. K. (2006). Trafik Suçları Bağlamında Bilimsel Delillerin İspat Fonksiyonu, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 3, S. 2, s. 407-424.
• Yıldız, A. K. (2002). Ceza Muhakemesinde İspat ve Delillerin Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yokuş Sevük, H. (2006). Ceza Muhakemesi Hukukunda Bilirkişilik, İÜHFM, C. LXIV, S. 1, s. 49-107.
• Zöller, M. A., & Thörnich, D. (2017). Rechtliche Möglichkeiten und Grenzen der Ausweitung von DNA-Analysen im Strafverfahren, 6 ZIS, s. 331-340.
• İnternet Kaynakları
• https://bilsenbesergil.blogspot.com/p/dna-prob-dna-probe.html (E.T. 06.12.2023).
• https://evrimagaci.org/dnanin-yapisi-nasildir-cift-sarmal-ne-demek-13835 (E.T. 09.12.2023).
• https://innocenceproject.org/about/ (E.T. 10.12.2023).
• https://oig.justice.gov/reports/FBI/a0632/intro.htm (E.T. 11.12.2023).
• https://rarehistoricalphotos.com/will-william-west-case-fingerprints/ (E.T. 03.12.2023).
• https://www.genome.gov/genetics-glossary/Allele (E.T. 05.12.2023).
• https://www.gov.uk/government/groups/national-dna-database-strategy-board (E.T. 11.12.2023).
• https://www.justice.gov/opa/file/891366/download, (E.T. 15.10.2023).
• https://www.law.cornell.edu/rules/fre/rule_702 (E.T. 03.12.2023).
• https://law.justia.com/cases/wyoming/supreme-court/1993/122970.html (E.T. 5.2.2024).
• https://www.nacdl.org/Landing/Microscopic-Hair-Comparison-Analysis (E.T. 02.12.2023).
• https://www.nlm.nih.gov/exhibition/visibleproofs/galleries/cases/jeffreys_image_2.html (E.T. 06.12.2023).
• https://casetext.com/ (E.T. 5.2.2024).
• https://www.wikipedia.org/ (E.T. 5.2.2024).
• https://supreme.justia.com/cases/federal/us/509/579/ (E.T. 5.2.2024).