Yargı Kararları Çerçevesinde İşyerinde Psikolojik Tacizin İspatı

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 1, 1098 - 1126, 16.07.2025

Hatice Hilal Tiritoğlu Ersoy

https://doi.org/10.33433/maruhad.1696432

Öz

İşyerinde psikolojik taciz (mobbing), genel olarak, bir işçinin, işveren, işveren vekili veya diğer işçiler tarafından; rahatsız edici, ahlaka aykırı, sistematik ve sürekli nitelikteki söz ve davranışlarla hedef alınması suretiyle, onur ve saygınlığının zedelenmesine yol açan bir süreçtir. Mağdurun mesleki itibarına ve psikolojik bütünlüğüne zarar veren, işyerindeki konumunu sarsan bu tür eylemler, çalışma ortamını katlanılmaz hâle getirmekte ve bir çeşit psikolojik terör niteliği taşımaktadır. Günümüzde psikolojik taciz, çalışma hayatında sıklıkla karşılaşılan ciddi bir risk unsurudur. Bu tür davranışlara maruz kalan işçilerin yalnızca ruhsal değil, bedensel sağlıkları da zarar görmekte; sosyal ilişkileri, iş verimlilikleri ve ekonomik durumları olumsuz etkilenmektedir. Sonuç olarak, psikolojik tacize uğrayan işçinin kişilik hakları, sağlığı ve mesleki geleceği ciddi şekilde zarar görmekte; bu durum yalnızca mağduru değil, işyeri ortamını ve dolaylı olarak toplumsal yapıyı da olumsuz yönde etkilemektedir. Psikolojik tacizi daha karmaşık hale getiren bir diğer husus ise, bu tür eylemlerin ispatının oldukça güç olmasıdır. Taciz davranışlarının, çoğu zaman gizli, dolaylı ve süreklilik arz eden bir biçimde gerçekleşmesi nedeniyle, mağdur hem bu eylemleri hem de eylemlerle uğradığı zarar arasındaki illiyet bağını ortaya koymakta ciddi zorluklar yaşamaktadır. Bu bağlamda, psikolojik tacizin tespiti ve önlenmesi bakımından ispat süreci, belirleyici bir işlev üstlenmektedir. Çalışmamızda, “Yargı Kararları Çerçevesinde İşyerinde Psikolojik Taciz” konusu ele alınmıştır. Bu doğrultuda öncelikle, psikolojik taciz kavramının tanımı ve terminolojisine yer verilmiş; hukuki çerçevenin belirlenebilmesi amacıyla ilgili yasal düzenlemeler ile yargı içtihatları değerlendirilmiştir. Ardından, psikolojik tacizin ispatına ilişkin olarak, ispat kavramı, ispat yükünün dağılımı, delil türleri ve bunların değerlendirilmesine ilişkin ölçütler, yargı kararları ışığında ayrıntılı biçimde incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik Taciz , İşyerinde Psikolojik Taciz , Mobbing , İspat Yükü , Yaklaşık İspat , Psikolojik Tacizin İspatı , Yargı Kararları , İş Hukuku

Kaynakça

• Albayrak H ve Yuvalı E, ‘İşverenin Eşit Davranma Borcuna Aykırı Davrandığı İddialarının İspat Hukuku Açısından Değerlendirilmesi’ (2012) 9(34) İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi 73-112.
• Arslan Ertürk A, ‘Ayrımcılıkla Mücadele ve Eşitlik Kanunu Tasarı Taslağında Yer Alan Psikolojik Tacize İlişkin Hükümlerin Değerlendirilmesi’ (2012) (27) Sicil İş Hukuku Dergisi 47-55.
• Arslan Ertürk A, ‘İş Hukuku Boyutuyla Türkiye’de Psikolojik Taciz (Mobbing) ve Dünyadan Örnekler’ (2014) 20(1) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 285-340.
• Atalı M, Ermenek İ ve Erdoğan E, Medeni Usul Hukuku (6. Bası, Yetkin 2023).
• Aydınlı İ, İş Sağlığı ve Güvenliğinden Doğan Hukuki ve Cezai Sorumluluk (Yargı Kararları ve İlgili Mevzuat) (2. Baskı, Seçkin 2021).
• Bakırcı K, ‘Uluslararası Çalışma Örgütü’nün 190 Sayılı Sözleşmesi ve 206 Sayılı Tavsiye Kararı Işığında İş Yaşamında Şiddet, Taciz, Misilleme ve Ev İçi Şiddet’ (2020) 33(151) Türkiye Barolar Birliği Dergisi 29- 60.
• Baycık G, ‘İş İlişkisinin Kurulması, Hükümleri ve İşin Düzenlenmesi’ Yargıtay’ın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2016 (İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Derneği, On İki Levha 2018) 7-355.
• Caniklioğlu N, ‘Türk Borçlar Kanununun Hizmet Sözleşmesinin Kurulmasına, Tarafların Hak ve Borçlarına İlişkin Hükümlerinin Genel Bir Değerlendirilmesi’ Çalışma Hayatı Açısından Yeni Borçlar Kanunu ve Ticaret Kanunu Semineri (Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu 2011) 78-110.
• Council of Europe, Revised European Social Charter, ETS No 163 (Strasbourg, 3 May 1996) <https://rm.coe. int/168007cf93> Erişim Tarihi 03 Nisan 2025.
• Çelik N, Caniklioğlu N, Canbolat T ve Özkaraca E, İş Hukuku Dersleri (36. Bası, Beta 2023).
• ÇSGB, İşyerlerinde Psikolojik Taciz (Mobbing) Bilgilendirme Rehberi (4. Baskı, 2017).
• Dalgalıdere A, Yargı Kararları Işığında Psikolojik Taciz (Mobbing) (Seçkin 2021).
• Değer S, İşyerinde Psikolojik Taciz (On İki Levha 2024).
• Demir K, İş Hukukunda 6701 Sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu Bağlamında Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı (On İki Levha 2021).
• Ekmekçi Ö ve Yiğit E, Bireysel İş Hukuku (6. Baskı, On İki Levha 2024).
• Güngör T, ‘İş İlişkisinde ‘Psikolojik Taciz’ Kavramının TBK md. 417 ve Sorumluluğa İlişkin Genel Hükümler Çerçevesinde Değerlendirilmesi’ iç Ümit Süleyman Üstün, Alper Uyumaz ve Tamer Bozkurt (edr), Genç Hukukçular Sempozyumu 2021 Tam Metin Kitabı, Cilt 2 (On İki Levha 2021) 113-143.
• Güzel A ve Ertan E, ‘İşyerinde Psikolojik Tacize (Mobbinge) Hukuksal Bakış: Avrupa Hukuku ve Karşılaştırmalı Hukuk’ (2007) Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi 509-550.
• Heper H, ‘Uluslararası Düzenlemeler Işığında İşyerinde Psikolojik Tacizle Mücadele: Avrupa Ülke Örnekleri ve Türkiye İçin Öneriler’ (2016) İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi (Prof. Dr. Fevzi Demir’e Armağan) 427-469.
• International Labour Organization, Violence and Harassment Convention, 2019 (No 190) <https://normlex.ilo. org/dyn/nrmlx_en/f ?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO::P12100_ILO_CODE:C190> Erişim Tarihi 18 Şubat 2025.
• International Labour Organization, Violence and harassment in the World of work: A guide on Convention No.190 and Recommendation No. 206 (Geneva 2021).
• İncirlioğlu L, ‘İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing) Konusunda İşverenlerin Sorumluluk ve Yükümlülükleri’ (2013) 13(1) Kamu– İş İş Hukuku ve İktisat Dergisi 103-113.
• İzmirlioğlu A, ‘İşyerinde Psikolojik Tacizin Eşit Davranma İlkesi Bağlamında İncelenmesi’ (2020) 5(1) Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1799-1819.
• Keashly L, ‘Some Things You Need to Know but May Have Been Afraid to Ask: A Researcher Speaks to Ombudsmen About Workplace Bullying’ (2010) 3(2) Journal of International Ombudsman Association 10-17.
• Kerßenfischer P, Mobbing in der Arbeitswelt: Rechtliche Handlungsmöglichkeiten (Diplomica Verlag 2015).
• Keser H, ‘İş Sözleşmesinin Mobbing Sebebi ile Feshi Üzerine Bir Değerlendirme’ (2016) İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi (Prof. Dr. Fevzi Demir’e Armağan) 261-276.
• Kuru B ve Aydın B, İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı (6. Baskı, Yetkin 2021).
• Leymann H, ‘Ätiologie und Häufigkeit von Mobbing am Arbeitsplatz – eine Übersicht über die bisherige Forschung’ (1993) 7(2) Zeitschrift für Personalforschung/ German Journal of Research in Human Resource Management 271-284.
• Limoncuoğlu A, ‘İş Hukuku Kapsamında Psikolojik Tacizin Değerlendirilmesi ve Mağdurların Kullanabilecekleri Haklar’ (2013) 25(105) Türkiye Barolar Birliği Dergisi 51-88.
• Lokmanoğlu SY, İşyerinde Psikolojik Taciz – Mobbing (4. Baskı, Seçkin 2024).
• Mollamahmutoğlu H, Astarlı M ve Baysal U, İş Hukuku Ders Kitabı, Cilt 1: Bireysel İş Hukuku (7. Baskı, Lykeion 2024).
• Oğuz Ö, ‘İş Hukuku Bakımından Mobbing: Türk Hukuku ve Karşılaştırmalı Hukuk Bağlamında Bir Değerlendirme’ (2025) 33(1) Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 239-261.
• Özdemir E, İş Sözleşmesinden Doğan Uyuşmazlıklarda İspat Yükü ve Araçları (Beta 2006).
• Özdemir E, İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku (Vedat 2020).
• Palabıyık B, Yargı Kararları Işığında Mobbing ve İspatı (4. Baskı, Seçkin 2023).
• Pascu RD, ‘The Phenomenon of Mobbing’ (2015) 9(1) Research and Science Today 146-154.
• Pekcanıtez H, Atalay O ve Özekes M, Medeni, Usul Hukuku Ders Kitabı (9. Bası, On İki Levha 2021).
• Savaş FB, İşyerinde Manevi Taciz (Beta 2007).
• Savaş Kutsal FB, ‘Yargıtay Kararları Işığında İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing)’ (2016) 74(2) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 617-643.
• Savaş Kutsal FB, ‘Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu Hükümleri Doğrultusunda İşyerinde Psikolojik Taciz’ iç Kübra Doğan Yenisey ve Seda Ergüneş Emrağ (edr), İş Hukukunda Yeni Yaklaşımlar (Beta 2017) 257-287.
• Sevimli A, ‘Türk Borçlar Kanunu m.417 ve İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Işığında Genel Olarak İşçinin Kişiliğinin Korunması’ (2013) 1(36) Çalışma ve Toplum Dergisi 107-148.
• Sur M, ‘İş İlişkisinin Kurulması, Hükümleri ve İşin Düzenlenmesi’ Yargıtay’ın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2017 (İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Derneği, On İki Levha 2019) 11-150.
• Süzek S ve Başterzi S, İş Hukuku (24. Baskı, Beta 2024).
• Tanrıver S, Medeni Usul Hukuku, Cilt I (Yetkin 2021).
• TBMM Kadın ve Erkek Eşitliği Komisyonu, İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing) ve Çözüm Önerileri Komisyon Raporu (Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu Yayınları No 6 2011).
• Tınaz P, ‘İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing)’ (2006) 4(11) Çalışma ve Toplum Dergisi 13-28.
• Tınaz P, Bayram F ve Ergin H, Çalışma Psikolojisi ve Hukuki Boyutlarıyla İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing) (Beta 2008).
• Ulusoy ZD, ‘Mobbing Suç Tipi İçin Bir Analiz Denemesi’ (2013) 105 Türkiye Barolar Birliği Dergisi 129-170.
• Ünal C, ‘Karşılaştırmalı Hukuk Işığında İşyerinde Psikolojik Tacizin İşverenin İşçinin Kişiliğini Koruma ve Eşit Davranma Borcu Kapsamında Değerlendirilmesi’ (2013) 19(37) İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi 15-73.
• Ünal C, İş Hukukunda Yaş Ayrımcılığı (On İki Levha 2018). Yıldız GB, İşverenin Eşit Davranma Borcu (Yetkin 2008).
• Yıldız GB, İşverenin Eşit Davranma Borcu (Yetkin 2008).