Açe'de Bir Türk Alimi: Baba Davüd

Yıl 2007, Sayı: 33, 169 - 186, 05.03.2014

MEHMET Özay

Öz

ÖZET

Bu makalede Güneydoğu Asya'da bir İslam beldesi olan Açe'nin ba§kenti Banda Açe'de, XVII. yüzyıl ikinci yarısı ile XVIII. yüzyılın ilk yarısında ya§adığı tahmin edilen bir Türk alimin hayau konu edilecektir. Baba Davud veya Şeyh Davud Rumi adıyla tanınan Davud b. Ağa İsmail b. Ağa Mustafa cl Cavi er-Rumi'yi ele almamızın bazı önemli nedenleri vardır. Güneydoğu Asya coğrafyasında önemli bir yeri olan Açe Darüssclam Sultanlığı'nın en görkemli yıllarında ya§aml§ olması; Açe'nin en önemli alimi sayılan Şah Kuala adıyla mc§hur olan Abdurrauf es-Singkili'nin öğrencisi ve halefi olınası; kaleme alın!§ olduğu bazı escrlerin günümüzde hala okutulması, hakkında dcrli toplu bir çall§manın bugüne kadar kaleme alınmaml§ olması ve bugüne kadar hakkında Türkçe
olarak yayınlanml§ bir makalenin bile olmaması bu yazının kaleme alınma nedenleri arasınt!a sayılabilir. Baba Davud'un Açc tarihi içerisindeki yerine bakuğırnızda en dikkat çekici hususlardan birinin, onun Şeyh Abdurrauf cs-Singkili ilc birlikte Banda Açc'Jc Dayalı Manyang Leupue adında bir İslami eğitim kurumu kurup, burada hocalık yapml§ olduğunu görüyoruz. Baba Davud, kaleme aldığı Risalah Masail'al Mııhıadi li Ikhwanil Mttbıadi adlı eseri yüzyıllarca Açe'de ve M alay dünyasındaki İslami eğitim kurumlarında okutulınasıyla da güncelliğini korumaktadır. Bir alim olarak Baba Davud'u ve dönemini daha iyi anlamak için çe§itli dönemlerde Açe'dc hüküm SÜRMÜŞ İslam sultanlıklarında ve özellikle de Açe Darüsselam Sultanlığı'nda ya§aml§ alimierin ve İslami eğitim kurumlarının konumuna değinmenin yararlı olacağını dü§ündük. Bu gerekçeyle, Açe'ye İslam'ın geldiği ilk yıllardan ba§layarak Baba Dfıvud'un ya§adığı döneme kadar alimlerin
konumu ve İslami eğitim kurumlarının i§lcvine yer verildi. Bu bağlamda, Baba Dfıvud'un ya§adığı XVII. yüzyıldaki geli§meler üzerinde duruldu.
Anahtar Kelirneler: Baba Davud (Mustafa Rumi), Abdurrauf es-Singkili, Açc Darüssclfım Sultanlığı, İskender Muda, Osmanlı-Açe ili§kilcri, Güneydoğu Asya.
Abstract
This pa per aims to deseribe a Turkish Muslim scholar who is generally known as Baba Davud or
Mustafa ar- Rumi in Banda Aceh. The full name of the scholar is Syeikh Davud bin İsmail bin
Mustafa Rumi. lt is bclieved that Baba Davud lived in Banda Acch, in the second half of the 17'h century and the first half of the IS'ı. century. We can mention some rcasons why wc have written an article about Baba Davud: He lived in
the cra of Aceh Darussalam Sultanate; he became one of the Icading students anda chaliph of a well-known religious scholar, Abdurrauf es-Singkili (Syiah Kuala), of Acch; one of his books titled as Risalah Masailal Mtthradi li lkhwanil Mttbradi has becn taught at lslamic institutions in
Aceh and around the Malay world and it has not been writtcn any complctc articlcs about him. As wc look at the im portance of him in the history of Aceh, one of the sttiking !acts is that he was the co-foundcr of Dayah Manyang Leupııe, with Syiah Kuala and he became a scholar in this instirution.  To understand him well as an Islamic scholar wc need to inform about the the conditions oflslamic sciences and the Islamic scholars during the wholc Islamic sultanares in Aceh. Because of this reason, starting from the early period of Islam and the Islamisation period un til 17rh century seems significant. In this context, it is especially im portant to give more attention to understand the Islamic scientific circlcs in the sultanare in the 17'h century.

Key Words: Baba Davud (Davud Rumi), Abdurrauf es-Singkili, Acch Darussalam Sultanatc, Iskandar Muda, Ottoman-Aceh Relationships, Southeast Asia

Anahtar Kelimeler

Baba Dâvüd (Mustafa Ritmi), Abdurrauf es-Singkilî, Açe Dârüsselâm Sul—