Dinî Çeşitliliği Değerlendirme Yetkisi: Frithjof Schuon Örneği

Yıl 2013, Sayı: 44, 99 - 122, 07.03.2014

RAHİM Acar

Öz

Öz: Bu makalede dinî bir otoriteden bağımsız olarak, dinî inançları değerlendirme yetkisi ve onların
doğru anlaşılması meselelerine dair, Frithjof Schuon’un (1907-1998) epistemolojik çözümlerini
inceledim. Çoğulcu bir bakışla bu sorulara cevap verebilmek için, Schuon üç mertebeli bir bilgi
anlayışı ve iki tür anlama tarzı teorisini ileri sürer. Üç mertebeli bilgi anlayışında en yüksekte,
mutlak Hakikatin etkin ve doğrudan bilgisi olan entellektüel bilgi, vayhe dayanan dinî-teolojik
bigiden de dünya-içi tecrübelerin genellemesi sayılan aklî bilgiden de üst bir mertebededir. Bu
sebeple entellektüel bilgi sahipleri mutlak Hakikat ve dinler arasındaki ilişkiyi değerlendirme yetkisine
ve doğru anlama ehliyetine sahiptir. Schuon’a göre entellektüel bilgi, dinî öğretileri sembolik
anlamayı gerektirir. Dinî öğretiler, biricik ve her zaman ve zemin için geçerli doğrular olarak
değil, bir türsel kalıbın örnekleri gibi anlaşılmalıdır. Ancak Schuon’un görüşlerini iknâ edici delillerle
desteklediğini söylemek zordur. Schuon’un görüşlerinde ciddî tutarsızlıklar görülmektedir.
Ayrıca onların dindar insanlarca kabul edilmesi zordur, zira Schuon’un teorileri dindar insanların
kendi dinlerine bağlanma gerekçesiyle çelişmektedir.
Anahtar Kelimeler: Schuon, Bilgi Mertebeleri, Entellektüel Bilgi, Dinî Çeşitlilik, Değerlendirme
Yetkisi.
The Authority to Appraise Religious Diversity
Abstract: In this article, I discussed Frithjof Schuon’s (1907-1998) solutions to the issues of understanding
and judging religious beliefs without relying on a certain religious authority. In this
regard, Schuon develops his hierarchical theory of knowledge with three levels and and his theory
of double understanding, within a pluralistic framework. Schuon places entellectual
knowledge, which is the immediate knowledge of the absolute Truth, at the top of his hierarchical
theory of knowledge, above the revelation based religious knowledge and rational
knowledge. This is why the one who has entellectual knowledge has the authority to judge the
relationship between religions and the absolute Truth and the qualification for correct understanding
of religious beliefs. For Schuon, entellectual knowledge requires that religious teachings
should be understood in a symbolic sense. They must not be understood as unique teachings true
for all times and places, but as exemplifications of an essence realizable in many examples. However,
Schuon hardly provides convincing evidence for his theories, which suffer from series contradictions.
Furthermore his theories are not easily acceptable for followers of religions, since they
destroy the ground that encourages people to give assent to religions.
Keywords: Schuon, Levels of Knowledge, Intellectual Knowledge, Religious Diversity, Authority
to Appaise.

Anahtar Kelimeler

Schuon, Bilgi Mertebeleri, Entellektüel Bilgi, Dinî Çeşitlilik, Değerlendirme Yetkisi.

Kaynakça

• Knitter, Paul F. No Other Name? A Critical Study of Christian Attitudes Towards the World Religions (London, SCM Press, 1985).
• John Hick and Paul F. Knitter (ed.), The Myth of Christian Uniqueness (Maryknoll, NY: Orbis Book, 1999); S. Mark Heim, Salvations (Maryknoll, NY: Orbis Book, 1999).
• Frithjof Schuon, The Transcendent Unity of Religions, çev. Peter Townsend (London: Faber & Faber, 1953).
• Frithjof Schuon, The Transcendent Unity of Religions (Wheaton, IL: The Theosophical Publishing House, 1993).
• Frithjof Schuon, Dinlerin Aşkın Birliği, çev. Yavuz Keskin (İstanbul: Ruh ve Madde Yayınları, 1992).
• John Hick, God and the Universe of Faiths (London: Macmillan, 1973).
• Alan Race, Christians and Religious Pluralism: Patterns in the Christian Theology of Religions, (Maryknoll, NY: Orbis Books, 1983).
• Gavin D’Costa, “The Impossibility of a Pluralist View of Religions,” Religious Studies 32 (1996).
• Gavin D’Costa, “Dinlerle İlgili Çoğulcu Bakış Açısının İmkânsızlığı,” Hristiyan Yahudi ve Müslüman Perspektifinden Dinsel Çoğulculuk ve Mutlaklık İddiaları, çev. Mahmut Aydın (Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2005).
• Michael Patterson v.dğr., Akıl ve İnanç: Din Felsefesine Giriş, çev. Rahim Acar (İstanbul: Küre Yayınları, 2003).
• Adnan Aslan, “Batı Perspektifinde Dini Çoğulculuk Meselesi,” İslam Araştırmaları 2 (1998).
• William P. Alston, “Din,” çev. Günay Tümer, AÜİF Dergisi, cilt XVIII (1970).
• Michael Martin, “Atheism and Religion,” The Cambridge Companion to Atheism içinde, ed. Michael Martin (Cambridge & New York: Cambridge University Press, 2007).
• İbn Rüşd, Faslu’l-Makal (Felsefe ve Din İlişkileri), çev. Süleyman Uludağ (İstanbul: Dergâh Yayınları, 1985)
• Mübahat Türker, Üç Tehâfüt Açısından Felsefe ve Din İlişkisi (Ankara: AÜDTCF Yayınları, 1956).
• Adnan Aslan, “What is Wrong with the Concept of Religious Experience?”, Islam and Christian-Muslim Relations, 14/3 (2003).
• Steven T. Katz (ed.), Mysticism and Religious Traditions (Oxford & New York, NY: Oxford University Press, 1983).
• Hasan Çiftçi, Şeyh Ebü’l-Hasan-i Harakânî (r.a.) –Hayatı, Çevresi, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri–, Kars: Şehit Ebü’l-Hasan Harakânî Derneği Yayınları, 200 Mircae Eliade, Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi, çev. Ali Berktay, cilt 1, (Kabalcı Yayınevi, 2003).
• John R. Hinnells (ed.), A Handbook of Ancient Religions (Cambridge and New York, NY: Cambridge University Press, 2007).
• Roger Trigg, “A Defense of Religious Realism,” Philosophy of Religion: Selected Readings, ed. Michael Peterson et alii (New York & Oxford: Oxford University Press, 2007).
• Keith E. Johnson, “John Hick's Pluralistic Hypothesis and the Problem of Conflicting Truth-Claims,” http://www.leaderu.com/wri/articles/hick.html (12/18/2006). Keith E. Johnson, Dinî Çoğulculuk: John Hick’in Düşünceleri Etrafında Tartışmalar, çev. Ruhattin Yazoğlu ve Hüsnü Aydeniz, (İstanbul: İz Yayıncılık, 2006).