Ruh-Beden ve İnsan-Aşkın Varlık İlişkisine Yönelik Psikolojik Yaklaşımın Tarihi Serüveni

Yıl 2013, Cilt: 45 Sayı: 45, 253 - 284, 26.05.2014

SEVDE Düzgüner

Öz

Öz: Bilinen ilk devirlerden beri insan, içinde yaşadığı evrendeki konumunu belirlemek amacıyla
kendisi ve çevresiyle ilgili sorulara cevap aramıştır. Sorular genellikle aynı kaldığı halde belli dönemlerde
bu sorulara verilen cevaplar değişmiş ve bilimsel gelişime katkı sağlamıştır. Modern psikolojinin
ortaya çıkışında ise özellikle ruh-beden ve insan-aşkın varlık ilişkisine getirilen açıklamalar
etkili olmuştur. Bu makalede, söz konusu ilişki biçimlerine yönelik yaklaşımlar ve bu yaklaşımların
psikolojinin bağımsız bir bilim dalı haline gelmesinde etkili olan yönleri kronolojik bir sıra ile ele
alınmaktadır. Makalenin temel önermesi, psikoloji alanındaki güncel eğilimleri anlamak için insana
dair yaklaşımın tarihi seyrine bakmanın önemli olduğudur.
Anahtar Kelimeler: Psikoloji Tarihi, Felsefe, Ruh, Zihin, Bilinç, Beden, İnsan, Aşkın Varlık, Tanrı, Din
The historical process of psychological approach to the relationships between body and soul
and human and transcendent being
Abstract: Since the early periods, human has sought answers to questions about himself and his
environment to determine his position in the universe he lives in. Although these questions have
remained the same the answers have changed in certain periods and have contributed to the development
of science. Explanations related to the relationships between body and soul/mind and
human and transcendent being had had a great influence on the emergence of modern psychology.
In this article, we chronologically put forth the approaches to these relationships and their effect on
psychology. The main argument of the article is that it is important to revise the course of history of
the approach to human in order to understand recent tendencies in psychology.
Keywords: History of Psychology, Philosophy, Soul / Spirit, Mind, Conscious, Body, Human,
Transcendent, God, Religion

Anahtar Kelimeler

Psikoloji Tarihi, Felsefe, Ruh, Zihin, Bilinç, Beden, İnsan, Aşkın Varlık, Tanrı, Din

Kaynakça

• Adam, Charles, Descartes Hayatı ve Eserleri, (Çev. Mehmet Karasan), Ankara 1963
• Alper, Ömer Mahir, “İbn Sînâ”, DİA, C. XX, 1999
• Arkan, Atilla, İbn Rüşd Psikolojisi, İstanbul 2006
• Armaner, Neda, Din Psikolojisine Giriş, C. I, Ankara 1980
• Aquinas, St. Thomas, The Human Constitution, (Trans. Richard J. Regan), Scranton 1997
• Atkinson, Rita L. ve diğ., Psikolojiye Giriş, Çev. Yavuz Alogan, Ankara 1999
• Ayten, Ali, Psikoloji ve Din Psikologların Din ve Tanrı Görüşleri, İstanbul 2012
• Babaoğlu, Ali, Psikiyatri Tarihi, İstanbul 2002
• Baymur, Feriha, Genel Psikoloji, İstanbul 1994.
• Belzen, Jacob, “A Way Out of the Crisis? From Völkerpsychologie to Cultural Psychology of Religion”, Theory & Psychology, v. XV, i. 6, 2005
• Benjafield, John G., A History of Psychology, Allyn & Bacon, Needham Heights 1996
• Berkeley, George, İnsan Bilgisinin İlkeleri Üzerine, (Çev. Halil Turan), Ankara 1996 --------, Yeni Bir Algı Teorisi, (Çev. Ertuğ Ergün), Ankara 2003
• Boeree, George, History of Psychology,C. II, http://www.ship.edu/%7Ecgboeree/historyofpsych.html, 13.02.2008
• Boyraz, Kürşat, Rene Descartes ve John Locke’un Zihin Anlayışlarının Kıyaslanması, (yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Marmara Üniv., Sos. Bil. Enst., İstanbul 2004
• Bottomore Tom ve Nisbet Robert, Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi, (Çev. Mete Tunçay ve Aydın Uğur), Kırmızı Yay., 2010
• Broadie, Sarah, “Soul and Body in Plato and Descartes”, Proceedings of the Aristotelian Society, v. CI, i. 1, 2001
• Bruno, Frank, Psikoloji Tarihi, (Çev. Gül Sevdiren), İstanbul 1996
• Budak, Selçuk, Psikoloji Sözlüğü, Ankara 2003
• Carlson, Neil et al., Psychology, Massachusetts 2000
• Crapps, Robert, An Introduction to Psychology of Religion, Georgia 1986
• Cropper, William H., Great Physicists: the Life and Times of Leading Physicists From Galileo to Hawking, Oxford 2001
• Çağrıcı, Mustafa, “Gazzâlî”, DİA, C. XIII, 1996
• Çetin, İsmail, “John Locke’da Ahlak Kurallarının Kaynağı”, UÜİFD, C. VI, S. 6, 1994 -------, “John Locke’un Cevher Görüşü İle İlgili Bazı Yanlış Anlamalar”, UÜİFD, C. 18, S. 1, 1998
• Çevik, Mustafa, David Hume’da Din ve Tanrı Anlayışı, (yayınlanmamış doktora tezi), Ankara Üniv., Sos. Bil. Enst., Ankara 2003
• Çotuksöken, Betül ve Saffet Babür, Ortaçağda Felsefe, İstanbul 1993
• Danaher, James P., “Is Berkeley’s World A Divine Language?”, Modern Theology, v. XVIII, i. 3, 2002
• Darwin, Charles, The Origin of Species, New York 1909
• Descartes, Rene, Felsefenin İlkeleri, (Çev. Mesut Akın), İstanbul 1983
• Domansky, Cezary, “A Biographical Note On Max Friedrich (1856–1887), Wundt’s First Phd Student In Experimental Psychology”, Journal of The History of The Behavioral Science, v. XL, i. 3, 2004
• Drösler, Jan, “An N-Dimensional Weber Law and the Corresponding Fechner Law”, Journal of Mathematical Psychology, v. XLIV, 2000
• Durusoy, Ali, “İbn Sînâ Felsefesi”, DİA, C. XX, 1999
• Erdem, Hüsamettin, Bazı Felsefe Meseleleri, Konya 1999 --------, İlkçağ Felsefesi Tarihi, Konya 2000
• Erken, Uğur, Hume’da Nedensellik ve İnanç Sorunu Bağlamında Bilme Fenomeni, (yayınlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul Üniv., Sos. Bil. Enst., İstanbul 1994
• Eroğlu, Feyzullah, Davranış Bilimleri, İstanbul 2000
• Eysenck, Michael “Introduction and Study Skills”, Psychology, (Ed. Michael Eysenck), New York 1998
• Farâbî, Siyaset Felsefesine Dair Görüşler / Fusûlü’l-Medenî, (Çev. Hanifi Özcan), İzmir 1987
• Fancher, Raymond E., Ruhbilimin Öncüleri, (Çev. Aziz Yardımlı), İstanbul 1997
• Fernald, Dodge, Psychology, New Jersey 1997
• Gazâlî, İhyâu’ Ulûmi’d-Dîn, (Çev. Ahmet Serdaroğlu), C. III, İstanbul 1987
• Glezer, V. D., “The Meaning of Weber-Fechner Law and Description of Scenes in Terms of Neural Networks” Human Physiology, v. XXXIII, S. 3, 2007
• Gökberk, Macit, Felsefe Tarihi, İstanbul 1993
• Guillaume, Paul, Psikoloji, (Çev. Refia Şemin), İstanbul 1970.
• Hergenhahn, B. R. ve Henley, Tracy B., An Introduction to the History of Psychology, Wadsworth Publishing, 2013
• Holm, Nils, Din Psikolojisine Giriş, (Çev. Abdülkerim Bahadır), İstanbul 2004
• Hothersall, David, History of Psychology, Philadelphia, 1984
• Hökelekli, Hayati, Din Psikolojisi, Ankara 2005 --------, “İslam Geleneğinde Psikoloji Kültürü”, İslamî Araştırmalar Dergisi, Din Psikolojisi Özel Sayısı, C. XIX, S. 3, 2006. (409-421)
• Hume, David, A Treatise of Human Nature, (Ed. Ernest C. Mossner), London 1985 -------, İnsan Zihni Üzerine Bir Araştırma, (Çev. Serkan Öğdüm), Ankara 1998
• İbn Rüşd, Telhîsü Kitabi’n-Nefs, (Çev. Atilla Arkan), İstanbul 2007
• İlboğa, Mustafa, “Eflatun Diyalektiği”, Tabula Rasa, C. XVIII, 2006
• İmamoğlu, Tuncay, George Berkeley İdealizminde Ruh ve Tanrı, (yayınlanmamış doktora tezi), Ataürk Üniv., Sos. Bil. Enst., Erzurum 2003
• Johnson, Eric L. ve Stanton L. Jones, “A History of Christians in Psychology”, Psychology and Chiristianity, (Ed. Eric L. Johnson ve Stanton L. Jones), Westmont 2000
• Kail, P.J., “Projection and Necessity in Hume”, European Journal of Philosophy, v. IX, i.1, 2001 -------, “Berkeley, the Ends of Language, and the Principles of Human Knowledge”, Proceedings of Aristotelian Society, v. CVII, i. 1, Aristotelian Society, 2007
• Karlığa, H. Bekir, “İbn Rüşd”, DİA, C. XX, 1999
• Kaya, Mahmut, “Fârâbî”, DİA, C. XII, 1995
• Kendler, Howard H., Basic Psychology, New York 1963
• Kona, Gamze Güngörmüş, Batıda Aydınlanma Doğuda Batılılaşma, İstanbul 2005
• Köse, Ali ve Ali Ayten, Din Psikolojisi, İstanbul, 2012
• Küken, Gülnihal, Doğu-Batı Felsefesi Etkileşiminde İbn Rüşd ve St. Thomas Aquinas Felsefelerinin Karşılaştırılması, İstanbul 1996
• Lacombe, Oliver, Descartes, (Çev. Mehmet Karasan), Ankara 1943
• Locke, John, An Esssay Concerning Human Understanding, ed. A. D. Woozley, London 1964
• Locke, John, “Bize Verilmiş Bir Ahlak Kuralı Ya Da Tabiat Kanunu Var Mıdır? Evet”, UÜİFD, (Çev. İsmail Çetin) C. IV, S.4, 1992
• Loeb, Louis, “Hume’s Explanations of Meaningless Beliefs”, The Philosophical Quarterly, v. LI, i. 203, 2001
• Marchant, P. D., “Darwin and Social Theory”, The Australian Journal of Politics and History, v. V, i. 2, 1959
• Özkarar, Fatma Gökçe, “Nöropsikanaliz: Zihin-Beden İkilemine Bir Barış Çağrısı”, Türk Psikoloji Bülteni, C. 13, S. 40, 2007. (56-66)
• Pargament, Kenneth ve Brian Zinnbauer, “Dindarlık ve Maneviyat” (Çev. Sevde Düzgüner), Din ve Maneviyat Psikolojisi Temel Yaklaşımlar ve İlgi Alanları, (Der. Cyrstal Park ve Raymond Paloutzian - Çev. Ed. İhsan Çapçıoğlu ve Ali Ayten), İstanbul 2013.
• Peker, Hüseyin, Din Psikolojisi, Çamlıca Yay., İstanbul 2003
• Richards, Graham, Psikolojiyi Yerli Yerine Oturtmak, (Çev. Süleyman Topal ve Ali Yılmaz), İstanbul 2005
• Robinson, Daniel N., An Intellectual History of Psychology, Arnold, London-SydneyAuckland 1995
• Roeckelein, Jon E., “Fechner’s Law”, Dictionary of Theories, Laws & Concepts in Psychology, Westport 1998
• Roediger, Henry L. ve diğ., Psychology, Minnesota 1996
• Schultz, Duane ve Sydney Ellen Schultz, Modern Psikoloji Tarihi, (Çev. Yasemin Aslay), İstanbul 2002
• Sheynin, Oscar, “Fechner As A Statistician”, British Journal of Mathematical and Statistical Psychology, v. LVII, 2004
• Stanford Encyclopedia of Philosophy, “Wilhelm Maximilian Wundt”, http://plato.stanford. edu/entries/wilhelm-wundt/#Vol, 02008.
• Stephens, J. M., Educational Psychology, New York 1956
• Sunar, Cavit, İslâmda Felsefe ve Farabî, Ankara 1972
• Şentürk, Habil, Din Psikolojisi, Konya 1997
• Taylan, Necip, İslam Felsefesi, İstanbul 2006
• Tatar, Burhanettin, “The Distinction Between Soul and Body in Descartes”, OMÜİFD, C. X, 1998
• Usal, Alparslan ve Zeynep Kuşluvan, Davranış Bilimleri, İzmir 2000
• Weiten, Wayne, Psychology Themes & Variations, Stamford 2001
• Wittig, Arno F. Introduction to Psychology, New York 1977
• Wulff, David M., Psychology of Religion Classic and Contemporary, New York 1997
• Zangwill, O. L., Modern Psikolojinin Gelişimi, (Çev. Yılmaz Özakpınar), Konya 1990