Ramazan Coklu. In the context of the relation between the usūl al-fiqh and kalam the analysis of approaches of Baghdad the methodologists on the general istilah in 4th century ad. Ankara: Fecr, 2022, 300 Page.

Yıl 2023, Cilt: 64 Sayı: 64, 99 - 103, 30.06.2023

Ali Butur

Öz

A significant part of the studies on usul al-fiqh in Turkish academia in recent years have focused on the connection and interaction of usul al-fiqh with kalām. One of such studies is Ramazan Coklu's work titled "In the context of the relation between the usūl al-fiqh and kalam the analysis of approaches of Baghdad the methodologists on the general istilah in 4th century ad". This work is the published version of the author's doctoral thesis. The main purpose of the study is to examine the relationship between the usul al-fiqh and kalām and even linguistics on the axis of the discussions about the umum in the works of usul. In this context, the first of the scholars analysed by the author in this book is Abū Bakr al-Jessās (d. 370/981), who was the representative of Hanafism in his period in the field of fiqh and usul al-fiqh, although there is no clear information in the literature about which school he belonged to in terms of theology. Another scholar in the comparison is Abū Bakr al-Bāqillānī (d. 403/1013), who was one of the prominent figures of the Mālikī madhhab in fiqh and Ashʿarite thought in theology. Finally, Qādī ʿAbd al-Jabbār (d. 415/1025), the favourite imam of Muʿtazilite thought in the fourth and fifth centuries of the Hijr, who is generally known as Shafiʿī in terms of his practical madhhab, also occupies a central position in the author's comparison. In these analyses, the author aims to show that there is a close interaction between usul al-fiqh, kalām and language. In fact, in the text, the basic dynamics in the formation of the usul al-fiqh are presented as ideas in theological thought. In the work, the theological issues on which the view of umum is based, the discussions about the meanings expressed by the words of umum, and the common discussions in the sources in connection with these issues are also discussed.

Anahtar Kelimeler

Usūl al-fiqh, Kalam, al-Jassās, ‘Abd al-jabbār, Bāqillānī

Ramazan Çöklü. Fıkıh Usûlü Kelâm İlişkisi Hicrî 4. Asır Usûlcülerinin Âm Lafızlarla İlgili Yaklaşımlarının Tahlili (Cessâs, Bâkıllânî ve Kadî Abdülcebbâr Mukayesesi). Ankara: Fecr, 2022, 300 Sayfa.

Öz

Türkiye akademisinde fıkıh usulüne dair son yıllarda yapılan çalışmaların önemli bir kısmı, fıkıh usulünün kelâm ilmiyle olan bağlantısına ve etkileşimine yoğunlaşmaktadır. Bu tür çalışmalardan biri de, Ramazan Çöklü’nün "Fıkıh Usûlü Kelâm İlişkisi Hicrî 4. Asır Usûlcülerinin Âm Lafızlarla İlgili Yaklaşımlarının Tahlili (Cessâs, Bâkıllânî ve Kâdî Abdülcebbâr Mukayesesi)" başlıklı eseridir. Bu eser yazarın doktora tezine dayanmaktadır. Çalışmanın temel amacı, fıkıh usulü ile kelâm ilminin ve hatta dil bilimin ilişkisini, usul eserlerindeki umum lafızlarla alakalı tartışmalar ekseninde incelemektir. Yazar farklı ilmi gelenekleri ve birbirlerine büyük oranda rakip ekolleri temsil eden, aynı devirde yaşamış üç farklı âlimin umum lafızlarla alakalı anlayışlarını mukayese ederek, konunun daha iyi anlaşılmasını hedefler. Bu kapsamda yazarın eserde incelediği âlimlerden ilki, kelamî açıdan hangi ekole bağlı olduğu hakkında literatürde net bir bilgi bulunmayan, fıkıh ve usul alanında ise Hanefiliğin kendi döneminde temsilcisi konumundaki Ebû Bekr el-Cessâs (ö. 370/981)’tır. Mukayesede yer alan diğer bir âlim ise yaşadığı dönemde, amelde Mâlikî mezhebinin ve itikadî olarak ise Eşʻârî düşüncenin öne çıkan isimlerinden Ebû Bekr el-Bâkıllânî (ö. 403/1013)’dir. Son olarak yazarın yapmış olduğu mukayese işleminde, genellikle kaynaklarda amelî mezhebi itibariyle Şafiî olarak ifade edilen, Muʻtezilî düşüncenin hicrî dördüncü ve beşinci asırdaki gözde imamı Kâdî Abdülcebbâr (ö. 415/1025) da merkezi bir konumda bulunur. Yazar incelemelerinde usul, kelâm ve dil arasında sıkı bir etkileşimin bulunduğunu ortaya koymayı hedeflemiştir. Hatta metinde, fıkıh usulünün oluşumundaki temel dinamikleri, kelâmî düşüncede yer alan ideler şeklinde sunduğunu söyleyebiliriz. Eserde umum görüşünün dayandığı kelamî konular, âm lafızların delaletine dair tartışmalar ve bu meselelerle doğrudan irtibatlı olarak kaynaklarda yer alan yaygın tartışmalar da ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh Usulü, Kelâm, Umum, Tahsis, Cessâs, Bâkıllânî, Kadî Abdülcebbâr