KÜRESELLEŞME SÜRECİNDE KENTLİ HAKLARININ ULUSLARARASI METİNLERE YANSIMASI

Yıl 2021, Cilt: 16 Sayı: 56, 910 - 942, 31.07.2021

Hüseyin Korkut Şerif Öner

https://doi.org/10.14783/maruoneri.935904

Öz

Kent yerleşimleri var olduğu ilk günlerden bugüne siyasal, sosyal, ekonomik pek çok değişimin merkezi olmuştur. Kentler, ortak ihtiyaçların karşılanması amacının yanında zaman içinde ticari, toplumsal, kültürel mekânsal ölçek olarak tanımlanmıştır. Yerleşim tarihinin ilk dönemlerinden itibaren kentler demokrasi uygulamaları açısından da en uygun ölçek olarak görülmüştür. Tarihsel süreç içinde kentler demokratik taleplerin öne çıktığı alanlar olma özelliğini korumuş ve geliştirmişlerdir. Üstelik yönetim erkleri arasındaki güç mücadelesinde kent yönetimleri taraf olarak yer almıştır. Kentin taşıdığı anlam çeşitliliği farklı nedenlerle cazibe merkezi hale gelmesine yol açmış kentleri, kırsal alandan göçün varış noktası haline dönüştürmüştür. Bu durum kent ölçeğinde alışılmadık (istihdam, konut, vb.) çeşitli sorunların tanımlanmasına ve artmasına yol açmıştır. Kent hakkı kavramı artan toplumsal sorunların ortaya çıkardığı bir insan hakkı olarak anlam kazanmıştır. Teorik açıdan temel insan hakları konusunda yapılan sınıflandırmalar içinde kent hakkına yer verilmeye başlanmıştır. Çalışmamızda kent hakkının ortaya çıkışı iki parametreye bağlanarak açıklanmaktadır: Küreselleşme ve neoliberal politikalar. Her iki parametre kent üzerinde değişim ve dönüşümü tetikleyen unsurlardır. Bunları çıktıları açısından tek başına olumlu veya olumsuz olarak değerlendirmek mümkün değildir. Ancak kesin olan, söz konusu unsurların kentte ortaya çıkan istihdam, konut, çevre, iklim değişikliği, sağlık vb. sorunları daha karmaşık hale getirdiğidir. İşte kent hakkı bu unsurların etkisi altında insan hakları literatürüne katılan bir değerdir. Çalışmamızda kent hakkına ilişkin analizlerimiz, kavramı ilk kez kullanan Henri Lefebvre ile kavramın gelişime katkı sağlayan David Harvey’in görüşleri eksenine dayanmaktadır. Literatüre kent hakkı konusunu özellikle küreselleşme ile eşleştirmek açısından katkı yapmayı hedeflediğimiz çalışmamızda; küreselleşme kavramı ele alınmakta; kent hakkı kavramı teorik açıdan analiz edilmekte; kent hakkının insan hakları içindeki yeri tartışılmakta ve uluslararası metinlerde kent hakkına ilişkin yer alan düzenlemeler ele alınmaktadır. Özellikle son bölümde uluslararası toplumun iki temel kurumu olan BM ve Avrupa Konseyi metinlerinde kent hakkına ilişkin yaklaşımlara yer verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kent, Küreselleşme, Kent hakkı, Uluslararası belgeler

REFLECTION OF URBAN RIGHTS ON INTERNATIONAL DECLARATIONS IN THE GLOBALIZATION PROCESS

Öz

From the day they came to life until now, urban settlements have been the center of many political, social and economic changes. In time, besides the aim for providing common needs, cities have been defined as commercial, social and cultural spatial scales. From the early periods of the settlement history, cities, also with regards to the implementation of democracy, have been seen as the best scale. In the historical process, cities have preserved and developed their feature of being areas where democratic demands come to the fore. Moreover, the city administrations took part in the power struggle between the administrative powers. The diversity of meanings the city carries has caused it to become a center of attraction for different reasons, and it has transformed cities into destinations for migration from rural areas. This situation has led to the identification and increase of various unusual problems (employment, housing, etc.) at the urban scale. The concept of the right to the city has gained meaning as a human right caused by increasing social problems. In theory, the right to the city has begun to be included in the classifications made on basic human rights. In our study, the emergence of the right to the city is explained by connecting it to two parameters: globalization and neo-liberal policies. Both parameters are factors that trigger change and transformation on the city. It is not possible to evaluate them separately as positive or negative in terms of their outputs. However, what is certain is that these factors complicate the employment, housing, environment, climate change, health, etc. problems that arise in the city. The right to the city is a value added to the human rights literature under the influence of these factors. In our study, our analysis of the right to the city is based on the views of Henri Lefebvre, who used the concept for the first time, and David Harvey, who contributed to the development of the concept. In our study, which we aim to contribute to the literature, especially in terms of matching the right to the city with globalization; the concept of globalization is discussed; the concept of right to the city is analyzed theoretically; the place of the right to the city in human rights is discussed and the regulations regarding the right to the city in international texts are discussed. Especially in the last part, approaches to the right to the city in the texts of the UN and the Council of Europe, which are the two main institutions of the international community, are given.

Anahtar Kelimeler

City, Globalization, Right to the city, International documents

Kaynakça

• About Habitat III. (2016). About Habitat III and Towards a New Urban Agenda. UN Habitat (Erişim tarihi:26.04.2021). https://habitat3.org/the-conference/about-habitat-3/
• About UNFCCC. (1992). UN Framework Convention On Climate Change. UN (Erişim tarihi:23.04.2021). https://www.ungm.org/Shared/KnowledgeCenter/Pages/UNFCCC
• Akdemir, D. Ş. (2020). Kentli hakları ve kent konseyleri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 40, 149-167.
• Akkaş, H. H. (2010). İdeolojiler açısından küreselleşmenin yorumlanması. Tekir, O., & Öner, Ş. (Ed.). Tartışılan Boyutlarıyla Küreselleşme. (ss.1-24). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Andrade, A. E., & Franceschini, M. C. T. (2017). The right to the city and international urban agendas: a document analysis. Science & Collective Health, 22(12), 3849- 3858. doi: 10.1590/1413-812320172212.24922017
• Bayram, K. A. (2010). Küreselleşme ve kozmopolitanizmin imkânı. Tekir, O., & Öner, Ş. (Ed.). Tartışılan Boyutlarıyla Küreselleşme. (ss.53-74). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Beck, U. (1999). What is globalization? Cambridge: Cambridge Polity Press.
• Blair, T. (2020, 21 Ekim). I’ve always been an optimist but for the first time ever I’m troubled about the future. TIME (Erişim tarihi: 27.Ekim.2020). https://time.com/collection/great-reset/5900762/tony-blair-concerned-future/
• BM İnsan Yerleşimleri Konferansı Habitat-II İstanbul Deklarasyonu. (1999). Ankara: T.C. Başbakanlık TOKİ. https://webdosya.csb.gov.tr/csb/dokumanlar/mpgm0029.pdf adresinden alındı.
• BM İnsan Yerleşimleri Programı. (1978). UN-Habitat Künye ve Tarihsel Süreç. T.C. Dışişleri Bakanlığı (Erişim tarihi:26.04.2021). https://www.mfa.gov.tr/birlesmis-milletler-insan-yerlesimleri-programi.tr.mfa
• Bozorgmehr, N. (2021, 27 Mart). China and İran sign 25-year agreement to expand ties. Financial Times (Erişim tarihi:28.Mart.2021). https://www.ft.com/content/24393899-909e-4b3f-9e18-06a6951d639d
• Broto, V. C. (2020). Climate change politics and the urban contexts of messy governmentalities. Territory, Politics, Governance, 8(2), 241-258. doi: 10.1080/21622671.2019.1632220.
• CCRE. (1985). European charter of local self-government. (Council of Europe). European Treaty Series-No. 122. https://rm.coe.int/168007a088 adresinden alındı.
• CCRE. (2010). European charter of local self-government and explanatory report. (Council of Europe). 1-50. ISBN: 978-92-871-6775-0. https://www.ccre.org/img/uploads/piecesjointe/filename/charter_localselfgovernment_en.pdf adresinden alındı.
• Charter Of Paris (1990, 19 Kasım). Charter Of Paris For A New Europe. Paris/France. 19-21 Kasım. Co-operation in Europe-CSCE. https://www.osce.org/files/f/documents/0/6/39516.pdf adresinden erişildi
• Chatzky, A., & McBride, J. (2020). China’s massive belt and road initiative. Council on Foreign Relations. https://www.cfr.org/backgrounder/chinas-massive-belt-and-road-initiative adresinden alındı.
• Chueca, G. E. (2016). The right to the city building another possible world-guidelines for its understanding and operationalization. Press Global Platform For The Right To The City. https://www.right2city.org/wp-content/uploads/2019/09/R3.2_the-right-to-the-city_building-another-possible-world-1.pdf adresinden alındı.
• Conference on Human Settlements: Habitat II. (1996). Habitat-II Background. UN Habitat (Erişim tarihi:26.04.2021). https://www.un.org/en/conferences/habitat/istanbul1996
• Conference on the Human Environment (1972). Report of the united nations conference on the human environment. Stockholm, 5-16 June. ss.1-82. UN. http://undocs.org/en/A/CONF.48/14/Rev.1 adresinden erişildi
• Conferences Habitat. (1976). Habitat Background. UN Habitat (Erişim tarihi: 26.04.2021). https://www.un.org/en/conferences/habitat
• Çeçen, A. (2013). İnsan hakları ve insancıl hukuk. Journal of Yaşar University, 8(Özel Sayı), 809-830.
• Çelebi, B. (2014). Yerel yönetimlerin uluslararası müdahaleleri için yasal bir dayanak: Uluslararası hukuk ve kentli hakları. TESAM Akademi, 1(1), 129-155.
• Duquette, E. (2019). The other terror: Remembering the Paris commune. Criticism, 61(1), 132-135. https://digitalcommons.wayne.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=17052&context=criticism adresinden alındı.
• Düwell, M., & Bos, G. (2016). Human rights and future people-possibilities of argumentation. Journal of Human Rights, 15(2), 231-250. doi: 10.1080/14754835.2015.1118341
• Economic, Social and Cultural Rights. (1966). International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights. by General Assembly resolution. UN (Erişim tarihi:03.04.2021) https://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/CESCR.aspx
• Ertan, K. A. (1997). Kentli hakları. AİD, 30(3), 31-48.
• Ertan, K. A. (2008a). Kentli hakları ve kente karşı suç bağlamında kentli etiği. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(Bahar), 1-22.
• Ertan, K. A. (2008b). Kent hakkı üzerine düşünceler. AİD, 41(4), 125-141.
• European campaign for urban renaissance final report. (1982). Council of Europe Conseil De L’europe Committee of Ministers CMD001239. Strasbourg. 1-121. https://rm.coe.int/0900001680911660 adresinden alındı.
• European Urban Charter. (1992, 18 Mart). Council of Europe's Standing Conference of Local and Regional Authorities of Europe. CLRAE. (Erişim tarihi: 27.Nisan.2021). https://rm.coe.int/168071923d
• Gao, Y., Gao, X., & Zhang, X. (2017). The 2 °C global temperature target and the evolution of the long-term goal of addressing climate change from the united nations framework convention on climate change to the paris agreement. Engineering, 3, 272-278. doi: 10.1016/J.ENG.2017.01.022
• Geray, C. (1998). Kentsel yaşam kalitesi ve belediyeler. TİD, 421(Aralık), 323-345.
• Gills, B. & Morgan, J. (2020). Global climate emergency: after COP24, climate science, urgency, and the threat to humanity. Globalizations, 17(6), 885-902, doi: 10.1080/14747731.2019.1669915
• Goldberg, H. (2008). Building power in the city: reflections on the emergence of the right to the city alliance and the national domestic workers alliance. The Journal of Aesthetics and Protest. 1-13. https://www.scribd.com/fullscreen/3108719?access_key=key-26je7nurg7qahjutplk adresinden alındı.
• Gong, X. (2018). The belt & road initiative and china’s influence in southeast asia. The Pacific Review, 32(4), 635-665. doi: org/10.1080/09512748.2018.1513950
• Gönüllü, G. (2014). Çevresel kentsel hakların gelişimi: Dünyada ve Türkiye’de kentsel haklar. İnsan Hakları Yıllığı, 32, 31-52. https://dergipark.org.tr/en/pub/ihy/issue/62001/928137 adresinden alındı.
• Gözler, K. (2019a). Kısa anayasa hukuku (17. Baskı). Bursa: Ekin Yayınları.
• Gözler, K. (2019b). Hukukun temel kavramları (17. Baskı). Bursa: Ekin Yayınları.
• Grams, F. (2021). A short history of the Paris commune. Rosa Luxemburg Stiftung https://www.rosalux.de/en/publication/id/43896/a-short-history-of-the-paris-commune adresinden alındı.
• Greenberg, G. S. (2007). The Paris commune of 1871 and the bibliothèque nationale. Library Trends, 55(3), 442-453. https://kb.osu.edu/bitstream/handle/1811/47259/GreenbergGS_LibraryTrends_2007 adresinden alındı.
• Güler, M. (2011). Kentsel haklar kapitalizm ve katılım. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66(1), 49-71. doi: 10.1501/SBFder_0000002194
• Güngör, T., & Negiz, N. (2017). Kentli hakları farkındalığının üniversite öğrencileri üzerinden incelenmesi: Süleyman Demirel Üniversitesi örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 22(4), 1103-1121.
• Habib, B., & Faulknor, V. (2017). The belt and road initiative: China’s vision for globalisation beijing-style. The Conversation. https://theconversation.com/the-belt-and-road-initiative-chinas-vision-for-globalisation-beijing-style-77705
• Habitat III. (2016). Habitat-III and The New Urban Agenda. UN Habitat (Erişim tarihi:27.03.2021). https://unhabitat.org/habitat-iii
• Habitat-III new urban agenda. (2016). Draft outcome document for adoption in Quito. Quito/Ekvador 1-23. https://habitat3.org/wp-content/uploads/Habitat-III-New-Urban-Agenda-10-September-2016.pdf adresinden alındı
• Hansel, W. H. Jr. (1996). A common vision for the future: the role of local government and citizens in the democratic process. National Civic Review, 85(3), 5-13. doi: 10.1002/ncr.4100850303
• Harvey, D. (2003). The Right to the City. International Journal of Urban and Regional Research, 27(4), 939-941. doi: 10.1111/j.0309-1317.2003.00492.x
• Harvey, D. (2013). The Right to the City. https://urbanage.Isecities.net/essays/the-right-to-the-city adresinden alındı.
• Hotinli, G. (2013). Türkiye’de sürdürülebilir kalkınma için eğitim mevcut durum raporu. (Bölgesel Çevre Merkezi Rec Türkiye). https://rec.org.tr/wp-content/uploads/2016/11/ske_mevcutdurumraporu1.pdf adresinden alındı.
• Human rights and the millennium development goals: making the link. (2007). Publication of HURITALK hosted by the UNDP. Oslo/Norway. 1-32. Primer-HR-MDGs%20(3).pdf adresinden alındı
• IISD. (1996). Habitat II Summary Report, SDG Knowledge HUB (Erişim tarihi: 27.03.2021). https://enb.iisd.org/events/habitat-ii/summary-report-3-14-june-1996
• IISD. (2016, 12 Temmuz). The Right to the City and the New Urban Agenda. SDG Knowledge HUB (Erişim tarihi: 27.03.2021). https://sdg.iisd.org/commentary/policy-briefs/the-right-to-the-city-and-the-new-urban-agenda/
• Jaishankar, D. (2020). A global pandemic and globalisation. https://www.orfonline.org/research/a-global-pandemic-and-globalisation-64468/ adresinden alındı.
• Karaman, T. Z. (1998). Habitat II ve yerel gündem 21 sorumluluğu. TİD, 421, 347-364.
• Karasu, M. A. (2008). Kentli haklarının gelişimi ve hukuki boyutları. TBB Dergisi, 78, 37-52.
• Keleş, R. (1993). Kentleşme politikası (2. Baskı) Ankara: İmge Kitabevi.
• Keleş, R., & Mengi, A. (2017). Kent hukuku. Ankara: İmge Kitabevi.
• Khi V. T., Rahm, D., & Coggburn, J. D. (2007). Globalization and the environment: an introduction. Khi V. T., Rahm, D., & Coggburn, J. D. (Eds.). Handbook of Globalization and the Environment. (pp.1-572). eBook-ISBN9781315093253. Press: Taylor Francis Group.
• Kyoto Protokolü. (1997). Kyoto Protokolü. T.C. Dışişleri Bakanlığı (Erişim tarihi:23.04.2021). https://www.mfa.gov.tr/kyoto-protokolu.tr.mfa
• Manifesto for a new urbanity european urban charter II. (2009). Council of Europe. 1-58. ISBN:978-92-871-6538-1. https://rm.coe.int/urban-charter-ii-manifesto-for-a-new-urbanity-publication-a5-58-pages-/168095e1d5 adresinden alındı.
• Marcuse, P. (2009). From critical urban theory to the right to the city. City, 13(2-3), 185-197. doi: 10.1080/13604810902982177
• McBride, J., & Chatzky, A. (2019). Is made in China 2025 a threat to global trade?. Council on Foreign Relations. https://www.cfr.org/backgrounder/made-china-2025-threat-global-trade adresinden alındı.
• Millennium Summit. (2000, 6 Eylül) New York, USA, 6-8 Eylül. UN (Erişim tarihi:03.04.2021). https://www.un.org/en/conferences/environment/newyork2000
• Muttarak, R. (2020). Moving along the belt and road: implications of china’s ‘one belt, one road’ strategies on chinese migration. IIASA PURE. http://pure.iiasa.ac.at/id/eprint/14858/1/6_Muttarak_Moving%20along%20the%20Belt%20and%20Road.pdf adresinden alındı.
• Obergassel, W., Arens, C., Hermwille, L., Kreibich, N., Mersmann, F., Ott, E. H., & Wang-Helmreich, H. (2015). Phoenix from the ashes: an analysis of the Paris Agreement to the United Nations Framework Convention on Climate Change-Part I. Envıronmental Law & Management. 243-262. https://epub.wupperinst.org/frontdoor/deliver/index/docId/6373/file/6373_Obergassel.pdf adresinden alındı.
• Our Common Future (1987). Report of the World Commission on Environment and Development. UN (Erişim tarihi:03.04.2021). https://www.are.admin.ch/are/en/home/sustainable-development/international-cooperation/2030agenda/un-_-milestones-in-sustainable-development/1987--brundtland-report.html
• Pektaş, E. K., & Akın, F. (2010). Avrupa kentsel şartları perspektifinde bir kentli hakkı olarak katılım hakkı ve Türkiye. Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 12(2), 23-49.
• Purcell, M. (2002). Excavating Lefebvre: the right to the city and its urban politics of the inhabitant. GeoJournal, 58, 99-108. https://flacso.edu.ec/cite/media/2016/02/Purcell-M_2002_Excavating-Lefebvre-the-right-to-the-city-and-its-urban-politics-of-the-inhabitant.pdf adresinden alındı.
• Report of habitat: United Nations conference on human settlements (1976). https://undocs.org/en/A/CONF.70/15 adresinden alındı.
• Reuter, K. T. (2019). Human rights and the city: including marginalized communities in urban development and smart cities. Journal of Human Rights, 18(4), 382-402. doi: 10.1080/14754835.2019.1629887
• Reuters Staff. (2021, 16 Mart). Iran and China sign 25-year cooperation agreement. Reuters (Erişim Tarihi: 28.Mart.2021). https://www.reuters.com/article/us-iran-china/iran-china-sign-landmark-25-year-cooperation-agreement-idUSKBN2BJ0AD
• Right to the city components. (2021). Right to the city. https://www.right2city.org/right-to-the-city-components adresinden alındı.
• Sassen, S. (2014). The city: today’s frontier zone. Glocalism: Journal of Culture, Politics and Innovation, 3, 1-4. doi: 10.12893/gjcpi.2014.3.1
• Savage, M., Bagnall, G., & Longhurst, B. (2005). Globalization and belonging. Sage Publications. https://www.researchgate.net/publication/28579720_Globalisation_and_Belonging adresinden alındı.
• Tavolari, B. (2020). The right to the city: conceptual transformations and urban struggles. Rev. Direito Práx, 11(1), 470-492. doi: 10.1590/2179-8966/2020/47788
• Tekeli, İ. (1994). Kentsel haklar: Karşılaştırmalı bir çerçevede Türkiye. Tunçay, M. (Der). İstanbul: WALD.
• The Kyoto Protocol. (1997). The Kyoto Protocol-currently the most important global environmental agreement. Federal Foreign Office (Erişim tarihi:23.04.2021). https://www.auswaertiges-amt.de/en/aussenpolitik/themen/klima/-/243944
• The right to the city and cities for all (2017). New York/USA. 1-92. https://uploads.habitat3.org/hb3/Habitat%20III%20Policy%20Paper%201.pdf adresinden alındı.
• Transforming our World. (2015, 25 Eylül). Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development. New York 25-27 September. UN (Erişim tarihi: 19.04.2021). https://sdgs.un.org/2030agenda
• Treaty on European Union. (1992). Brussels/Luxembourg. 1-260. https://europa.eu/europeanunion/sites/europaeu/files/docs/body/treaty_on_european_union_en.pdf adresinden alındı.
• Tuğaç, Ç. (2020). Avrupa Kentsel Şartından Avrupa Yeşil Sözleşmesine: Avrupa’da kentsel politikaların gelişim süreci ve geleceği. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 19(1), 225-267. doi:10.32450/aacd.771077
• UN Conference on Environment and Development. (1992, 3 June). Rio de Janerio, Brazil, 3-14 June. UN (Erişim tarihi:03.04.2021). https://www.un.org/en/conferences/environment/rio1992
• UN Conference on Sustainable Development, Rio+20. (2012, 20 June). Rio de Janerio, Brazil, 20-22 June. UN (Erişim tarihi:19.04.2021). https://sustainabledevelopment.un.org/rio20
• United Nations General Assembly (2016). United Nations Conference on Housing and Sustainable Urban Development (Habitat III) Quito/Ekvador. 1-24. A/CONF.226/INF/1 adresinden alındı
• World conference on human rights (1993, 14-25 June). Vienna Declaration and Programme of Action, A/CONF.157/23 (pp.1-28). Vienna. https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G93/142/33/PDF/G9314233.pdf?OpenElement adresinden alındı.
• World Summit on Sustainable Development (2002). An opportunity to move forward. UN (Erişim tarihi:26.04.2021). https://www.un.org/en/conferences/environment/johannesburg2002.
• Xue, L., Xiao, Y., & He, B. (2016). A research on China’s process of globalization and the belt and road initiative. International Journal of Advances in Management and Economics, 5(4), 36-54. www.managementjournal.info adresinden alındı.
• Yan, C. (2016). Who owns the right to the city? moving towards urban inclusivity. (Erişim Tarihi:14.02.2021). https://environment.yale.edu/2016/06/who-owns-the-right-to-the-city-moving-towards-urban-inclusivity/
• Zaharia, P. & Bilouseac, I. (2009). Decentralization and local autonomy-local public management defining principles. Annales Universitatis Apulensis Series Oeconomica, 11(2), 805-812. https://core.ac.uk/download/pdf/6481368.pdf adresinden alındı.