1980 SONRASI TÜRKİYE’DE REFAH REJİMİ VE KENT YOKSULLARININ YOKSULLUKLA MÜCADELE STRATEJİLERİNİN DÖNÜŞÜMÜ: SULTANBEYLİ ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 17 Sayı: 57, 417 - 446, 30.01.2022

İlker Şahinoğlu , Nail Yılmaz

https://doi.org/10.14783/maruoneri.1025932

Cited By: 1

Öz

Yoksullukla mücadele stratejileri ülkede geçerli refah rejimine bağlı olarak değişim göstermektedir. Türkiye’de de gerek yoksulluk gerekse kamunun ve bireylerin yoksullukla mücadele stratejileri ülkede hâkim refah rejiminde 1980 sonrasında gerçekleşen neoliberal dönüşüm süreciyle birlikte farklı bir anlam kazanmışlardır. Bu dönemde refah rejimiyle birlikte yoksulluk da önemli bir değişim yaşamıştır. Yeni yoksulluk kavramının öne çıktığı bu dönemin yoksulları bu dönüşüm süreci sonucunda önceki dönem göçmenlerinin yoksullukla mücadele stratejilerinden ve bu stratejileri besleyen kaynaklardan yoksun kalmışlardır. Bu çalışmanın amacı sözü edilen aşınma sürecinin yoksullar üzerindeki etkilerini ortaya koymaktır. Çalışma kapsamında, sosyal yardım başvurusunda bulunmuş yoksullarla ve yoksullara sosyal yardım ve hizmet sunumunda bulunan kurum personelleriyle derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Bu görüşmeler neticesinde yoksulların mücadele stratejilerindeki değişim öne çıkmaktadır. Önceki dönemin özellikle konut ve istihdam açısından katkı sağlayan imkanlarının aşınmasıyla yoksullar, hayatlarını sürdürmek üzere 1980 sonrası refah rejiminin öne çıkan bir unsuru olan sosyal yardımlara bağımlı hale gelmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Kent Yoksulluğu, Yoksullukla Mücadele, Refah Rejimi, Sosyal Politika, Sosyal Yardım

WELFARE REGIME AND TRANSFORMATION OF POVERTY ALLEVIATION STRATEGIES OF URBAN POOR IN TURKEY AFTER 1980: THE CASE OF SULTANBEYLI

Öz

Strategies of poverty alleviation strategies vary based on countries’ current welfare regime in the country. Both the poverty and the strategies of the public and individuals to fight against poverty in Turkey have gained a different meaning with the neoliberal transformation process that took place after 1980 in the prevailing welfare regime. In this period, like the welfare regime, poverty also experienced a significant change. As a result of this transformation process, the poor of this period, in which the concept of “new poverty” came to the fore, were deprived of the anti-poverty strategies of the immigrants of the previous period and the resources that support these strategies. The aim of this study is to reveal the effects of this erosion process on the poor. Within the scope of the study, in-depth interviews were conducted with the poor who applied for social assistance and with the personnel of the institutions providing social assistance and social services to the poor. As a result of these interviews, the change in poverty alleviation strategies of the poor comes to the fore. With the erosion of the opportunities of the previous period, especially in terms of housing and employment, the poor became dependent on social assistance, which is a prominent element of the post-1980 welfare regime in order to sustain their lives.

Anahtar Kelimeler

Urban Poverty, Poverty Alleviation, Welfare Regime, Social Policy, Social Assistance

Kaynakça

• 58. Hükümet Programı (2002). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2002/11/20021129.htm (24.02.2019).
• Ağırman, Y. (2014). Kentsel Dönüşüme Ekonomik Perspektiften Bakış: Sultanbeyli Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2016). 2016 Faaliyet Raporu. Ankara.
• Ak Parti (2002). Parti Programı. https://www.akparti.org.tr/parti/parti-programi/ (24.02.2019).
• Ak Parti (2018). Genel İcraat Kitabı. http://www.akparti.org.tr/media/252915/genel_icraat_kitabi_cift_sayfa_2018.pd f (28.02.2019).
• Bakırezer, G. & Demirer, Y. (2009). Ak Parti’nin Sosyal Siyaseti. İ. Uzgel ve B. Duru (Drl.). AKP Kitabı: Bir Dönüşümün Bilançosu içinde. Ankara: Phoenix Yayınevi, 153-178.
• Bora, T. (2005). Adnan Menderes. T. Bora ve M. Gültegingil (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Liberalizm içinde. İstanbul: İletişim Yayınları, 482-509.
• Boratav, K. (2005a). 1980'li yıllarda Türkiye'de Sosyal Sınıflar ve Bölüşüm. Ankara: İmge Kitabevi.
• Boratav, K. (2005b). Türkiye İktisat Tarihi: 1908-2007. Ankara: İmge Kitabevi.
• Boratav, K. & Özuğurlu, M. (2006). Social Policies and Distributional Dynamics in Turkey: 1923–2002. M. Karshenas and V. M. Moghadam (Ed.). Social Policy in the Middle East: Economic, Political and Gender Dynamics içinde. Houndsmills: Palgrave Macmillan, 156-189.
• Buğra, A. (2000). Devlet-Piyasa Karşıtlığının Ötesinde: İhtiyaçlar ve Tüketim Üzerine Yazılar. B. S. Şener (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Buğra, A. (2010). Kapitalizm, Yoksulluk ve Türkiye'de Sosyal Politika. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Buğra, A. & Candas, A. (2011). Change and Continuity Under An Eclectic Social Security Regime: The Case of Turkey. Middle Eastern Studies. 47. 3, 515-528.
• Buğra, A. & Keyder Ç. (2003). Yeni Yoksulluk ve Türkiye’nin Değişen Refah Rejimi. UNDP. Ankara.
• Çalıkçı, A. (Ed.). (2013). Sultanbeyli'nin Yarım Asırlık Çınarları. İstanbul: Sultanbeyli Belediyesi.
• Endeksa (2018). İstanbul'un Konut Fiyatları En Yüksek ve En Düşük İlçeleri. https://www.endeksa.com/tr/blog/yazi/istanbulun-konut-fiyatlari-en-yuksek-ve- en-dusuk-ilceleri (16.05.2020).
• Erder, S. (2013). İstanbul'a Bir Kent Kondu: Ümraniye. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gough, I. (1979). The Political Economy of the Welfare State. London: Macmillan.
• Güvenç, M. (2000). İstanbul’da İşyeri-Statü Temelinde Segregasyon; 1990 Sayımı Üzerinde İlişkisel Çözümlemeler. İstanbul: TESEV
• Güvenç, M. & Şenyapılı, T. (2003). İstanbul Emek Pazarında 2001 Krizinin Toplumsal Sonuçları: Krize Direniş Biçimleri. TÜSİAD Görüş Dergisi, Haziran-Temmuz, 44-48.
• Harvey, D. (2015). Neoliberalizmin Kısa Tarihi. A. Onacak (Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Işık, O. & Pınarcıoğlu, M. (2003). Nöbetleşe Yoksulluktan Kuralsız Yoksulluğa. TÜSİAD Görüş Dergisi. Haziran-Temmuz, 50-53.
• Işık, O. & Pınarcıoğlu, M. (2009). Nöbetleşe Yoksulluk Gecekondulaşma ve Kent Yoksulları: Sultanbeyli Örneği. İstanbul: İletişim Yayınları.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi (2012). Ulaşım Ana Planı Hane Halkı Araştırması Analitik Etüt Çalışması. İstanbul
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi (2017), Sosyal İşler ve Yardım Esasları Yönetmeliği, https://www.ilan.gov.tr/ilan/98006/tebligat-ve-duyurular/kurumsal-tebligat-ve-duyurular/sosyal-isler-ve-yardim-esaslari-yonetmeligi, (24.08.2019)
• İşte İstanbul'un En Zengin İlçeleri (2017, 6 Aralık). Posta, https://www.posta.com.tr/iste-istanbul-un-en-zengin-ilceleri-istanbul-da-ilcelere-gore-gelir-dagilimi-haber-fotograf-1359815-1 (09.10.2020).
• Karagöl, E. T. & Dama, N. (2015). Geçmişten Günümüze Sosyal Yardımlar. Ankara: SETA.
• Keleş, R. (2016). Kentleşme Politikası. Ankara: İmge Kitabevi.
• Kepenek, Y. & Yentürk, N. (2009). Türkiye Ekonomisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Keyder, Ç. (2004). Ulusal Kalkınmacılığın İflası. İstanbul: Metis Yayınları.
• Kutlu, D. (2015). Türkiye’de Sosyal Yardım Rejiminin Oluşumu. İstanbul: Notabene Yayınları.
• Öngen, T. (2011). Yeni Liberal Dönüşüm Projesi ve Türkiye Deneyimi. F. Şenses, A.H. Köse ve E.Yeldan (Ed.). Küresel Düzen: Birikim, Devlet ve Sınıflar içinde. İstanbul: İletişim Yayınları, 163-192.
• Peker, M. (1996). Internal Migration and the Marginal Sector. E. Kahveci, N. Sugur ve T. Nichols (Ed.). Work and Occupation in Modern Turkey içinde. London: Mansell, 7-38.
• Pınarcıoğlu, M. & Işık, O. (2008). Not Only Helpless But Also Hopeless: Changing Dynamics of Urban Poverty in Turkey The Case of Sultanbeyli, İstanbul. European Planning Studies, 16. 10, 1353-1370.
• Sarıkaya, M. (5.1.2002). Arjantin Genelgesi. Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/arjantin-genelgesi-46548 (18.11.2018).
• Serpen, B. (2013). Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarının Yoksullukla Mücadelede Etkisi, Örnek Vaka Sultanbeyli. Ankara: Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü
• SRAP 1 Milyon Aileye Yardım Yapacak (2001, 5 Ekim). Bianet. https://m.bianet.org/bianet/toplum/5066-srap-1-milyon-aileye-yardim-yapacak (19.12.2018).
• Sultanbeyli Belediyesi (2014). Sosyal Doku Araştırması Hane Sonuç Raporu. İstanbul.
• Toksöz, G. (2009). Neoliberal Piyasa ve Muhafazakâr Aile Kıskacında Türkiye’de Kadın Emeği. N. Mütevellioğlu ve S. Sönmez (Ed.). Küreselleşme, Kriz ve Türkiye’de Neoliberal Dönüşüm. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Tuğal, C. (2010). Pasif Devrim: İslami Muhalefetin Düzenle Bütünleşmesi. F. B. Aydar (Çev.). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Türkdoğan, O. (2006). İstanbul: Gecekondu Kimliği. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• TÜİK (2016). İstatistiklerle Aile. Ankara.
• Urhan, G. & Urhan, S. (2017). AKP Döneminde Sosyal Yardım. M. Koray ve A. Çelik (Ed.). Himmet, Fıtrat, Piyasa AKP Döneminde Sosyal Politika içinde. İstanbul: İletişim Yayınları, 229-258.
• World Bank (2003). Turkey Poverty and Coping After Crises. www.worldbank.org (23.05.2019).
• Yakut-Çakar, B. (2007). Turkey. B. Deacon & P. Stubbs (Ed.). Social Policy and International Interventions in South East Europe içinde. Cheltenham: Edward Elgar Publishing, 103-129.
• Yeldan, E. (2006). Küreselleşme Sürecinde Türkiye Ekonomisi: Bölüşüm, Birikim ve Büyüme. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yentürk, N. (2018). Sosyal Yardımlardan Güvenliğe Türkiye’nin Kamu Harcamaları (2006-2017). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Yıldırım, D. (2013). AKP ve Neoliberal Popülizm. İ. Uzgel ve B. Duru (Ed.). AKP Kitabı: Bir Dönüşümün Bilançosu içinde. Ankara: Phoenix Kitabevi, 66-107.
• Yılmaz, C. (Ed.) (2013). İstanbul'un Kapısı: Sultanbeyli Tarihi. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Yılmaz, N. (2008). Hemşehri Kimliği. İstanbul: Beta Basım Yayın.
• Yılmaz, N. (2009). Ekonomik Krizin Etkisiyle İstanbul’dan “Tersine Göç” Eden Ailelerin Toplumsal Özellikleri ve Beklentileri Üzerine Bir İnceleme. Sosyal Bilimler Dergisi. 11. 1, 28.
• Yılmaz, N. & Bulut, Y. (2009). Kent Yoksulluğu ve Gecekondu. İstanbul: Beta Basım Yayın.
• Yılmaz, Z. (2018). Yeni Türkiye'nin Ruhu: Hınç, Tahakküm, Muhtaçlaştırma. Ankara: İletişim Yayınları.
• Zabcı, F. C. (2003). Sosyal Riski Azaltma Projesi: Yoksulluğu Azaltmak mı, Zengini Yoksuldan Korumak mı? Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 58. 1, 215-239.
• Zabcı, F. (2006). Bağımlılığın İçselleştirilmesinde AKP ve Dünya Bankası. Mülkiye Dergisi. 30. 252, 133-144.