TELEVİZYONDA YAYINLANAN GIDA REKLAMLARININ ÇOCUKLARA ETKİSİ: UZMAN GÖRÜŞLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 17 - 40, 25.12.2020

Buğra Özdemir

Öz

Reklamların asıl amacı pazarlama ve hedef kitlede beklediği etkiyi yaratmaktır. Bununla beraber reklam yazarları tarafından reklamlar yazılırken bazı ilkeleri de göz önünde tutmak gerekir. Özellikle de hedef kitlenin çocuklar olduğu reklamlarda çocuklar için olumsuz bir etki yaratması adına verilecek mesaj ve uygulanacak reklam tekniklerinin yerinde seçilmiş olması büyük önem arz etmektedir. Türkiye’de son yıllarda çocuklara yönelik reklamların sayısı giderek artmakta, hatta bazı reklam ajansları sadece çocukları hedef alarak çalışmalarını sürdürmekte ısrar etmektedir.. Söz konusu etkilerden yola çıkarak bu araştırma, televizyonlardaki gıda reklamlarının olumlu ya da olumsuz yönlerini uzman görüşleriyle harmanlayarak incelemek amacıyla yapılmıştır. Çalışma bu konuda pek fazla çalışmanın bulunmaması sebebiyle önemlidir ve hem reklam yazarları hem de aileler için etkili olacağı düşünülmektedir. Tüm bunların yanında ülkemizde yürürlükte bulunan mevzuat hükümleri ile diğer ülkelerdeki yasal düzenlemelere de yer vererek yasallık kapsamında da örneklere yer verilmiştir. Pedagog dediğimiz uzman kişiler çocuk ve ergen psikolojisi üzerine yüksek lisans eğitimi almış kişiler arasından seçilmiştir. Ve bu sayede uzmanların gözünde yasal düzenlemeler kapsamında gıda reklamlarının çocuklar üzerindeki etkileri saptanarak gıda reklamlarına getirilen düzenlemelerin yeterli olup olmadığı, çocukların bu reklamlardan ne derece ve nasıl etkilendikleri ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Yöntem olarak yarı yapılandırılmış görüşme tekniği uygulanmış ve gıda reklamlarının etkilerini sorulan sorulara alınan yanıtlara göre araştırmak amacıyla pedagoglarla elektronik ortam veya mail yoluyla görüşmeler yapılmıştır. Uzmanlara göre ise reklamların çocuklar üzerinde birçok olumlu, olumsuz, fizyolojik ve psikolojik etkiye yol açması kaçınılmaz bir sondur. Bunu en aza indirmek hatta önlemek de reklam ajanslarına ve ailelere kalmış bir sorumluluktur Görüşmeler sonucunda da elde edilen veriler analize tabi tutulmuş ve içerik analizi yapılarak yorumlanmıştır. Sonuç olarak uzmanlardan alınan yanıtlar neticesinde söz konusu reklamların çocuklara etkisinin başta sağlık olmak üzere psikolojik ve kişisel gelişim gibi birçok etkisinin olduğu ortaya çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gıda reklamları, çocuk ve etik, reklam ve denetim, pedagog

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• Advertising Standards Canada “Canadian Codes of Advertisement Standarts”, http://www.adstandards.com/en/standards/canCODEOfAdStandards.asp (12.05.2019)
• AKAN. P., (1995), Reklamcının Toplumsal Sorumluluğu, Pazarlama Dünyası , C.9, S.51. ss.1-17.
• Arnett, J. J. (Ed.). (2006), Encyclopedia of Children, Adolescents, and the Media: Two-volume set. Sage Publications.
• BÜYÜKBAYKAL, G., (2007), ‘’Televizyonun Çocuklar Üzerindeki Etkileri’’, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, S.28., ss. 31-44.
• AKÇALI, İ. S., (2005), ‘’Tüketim Sahnesinde Çocuk ve Para İlişkisi Üzerine Bir Çalışma’’, II. Uluslararası Çocuk ve İletişim Kongresi. 4-6 Nisan. İstanbul Üniversitesi, İstanbul Childs. N. M., ve Maher, J. K., (2003) , ’’Gender in Food Advertising to Children: Boys Eat First’’, British Food Journal, C.105,S. 7, ss. 408-419.
• DOĞAN, Mehtap. (2003), Televizyon Reklamlarının Çocuklar Üzerindeki Etkisi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Yüksek Lisans Tezi, Afyon.
• DONKIN ANGELA, J.M., TİLSTON C.H.;NEALE, R.J; K GREGSON, K., (1992), “Children's Food Preferences: Television Advertising vs Nutritional Advice”, British Food Journal, C.94, S: 9, ss.6-9
• GÜLER, D., (1989), ‘’Çocuk, Televizyon ve Çizgi Film, Kurgu’’, Açık öğretim Fakültesi İletişim Bilimleri Dergisi, Sayı:5,ss.165-175.
• GÜNLÜ, Z., & DERİN, D. Ö., (2012), ‘’Televizyon reklamlarının okul çağı çocuklarının besin seçimi üzerine etkilerinin bir incelemesi’’ Selçuk Üniversitesi İletişim Dergisi,C.7,S.3,ss.62-77
• HALFORD, J. C., BOYLAND, E. J., HUGHES, G., OLİVEİRA, L. P., & DOVEY, T. M. (2007). ‘’Beyond-brand effect of television (TV) food advertisements/commercials on caloric intake and food choice of 5–7-year-old children’’, Appetite, C.49,S.1, ss.263267.
• KAPFERER, Jean .Noel., (1991), Çocuk ve Reklam, (Çev: Şermin ÖNDER). İstanbul: Afa Yayınları. KARPAT AKTUĞLU, I., TEMEL EĞİNLİ, A., (2006), ‘’Çocuklar Reklamlardan Ne Anlıyor? Çocukların Televizyon Reklamlarını Anlamlandırmasına İlişkin Bir Araştırma’’, III. Uluslararası Çocuk ve İletişim Kongresi. 6-8 Kasım. İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• KOBAK, C., VE PEK, H., (2015), ‘’Okul öncesi dönemde (3-6 yaş) ana çocuk sağlığı ve anaokulundaki çocukların beslenme özelliklerinin karşılaştırılması’’, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimler Yüksekokulu Dergisi,C.30, S.2, ss.42-55
• KÖKSAL, G. & ÖZEL, GÖKMEN, (2012), Çocukluk Ve Ergenlik Döneminde Obezite, Ankara, Klasmat,
• LOWRY, R., WECHSLER, H., & GALUSKA,A., et al. (2002). ‘‘Television viewing and its associations with overweight, sedentary lifestyle, and ınsufficient consumption of fruits and vegetables among us high school students: differences by race, ethnicity, and gender’’, Journal of School Health, C.72,S.10, ss. 413–421.
• ODABAŞI, Yavuz, ve GÜLFİDAN, Barış (2002), Tüketici Davranışı, İstanbul, Mediacat Kitapları.
• ÖZDEMİR, Ali. (2013), Yönetim Biliminde İleri Araştırma Yöntemleri ve Uygulamalar. İstanbul, Beta Basım A.Ş.
• PEMBECİOĞLU, N., (1997), ‘’Çocukluklarını Yitiren Çocuklar Üstüne’’, İ. Ü. İletişim Fakültesi Dergisi, S.6, ss.253-277.
• POLAT, Oğuz, (2001), Çocuk ve Şiddet, İstanbul: Der Yayınları
• RTÜK https://www.rtuk.gov.tr/ Erişim tarihi (22 Temmuz 2018).
• RİCE, R. E., & KATZ, J. E., (2003), ‘’Comparing İnternet And Mobile Phone Usage: Digital Divides Of Usage, Adoption, And Dropouts’’, Telecommunications Policy, 27(89), 597-623.
• TORLAK, Ömer (2001), Pazarlama Ahlakı, İstanbul, Beta Yayınları
• WEBSTER, J. G. VE WAKSHLAG, J., (1985), Measuring exposure to television. Selective exposure to communication, https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=hb9VZZMXeJoC&oi=fnd&pg=PA35&dq=Webster,+J.+G.+ve+Wakshlag,+J.+(1985).+Measuring+exposure+to+television.+Selective+exposure+to+communication,35-62&ots=Kq6Njvh7Zr&sig=SoFYtNFpGlNBLJinTf3sXRLu0rc&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false, ss. 35-62
• https://www.mynet.com/cocuk-programlarindaki-gida-reklamlarina-sinirlama-110103932478 (Erişim Tarihi 10.08.2019)