SİNEMA FOLKLOR VE İNANÇ KÜLTÜRÜ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME: ZEKİ ALASYA-METİN AKPINAR FİLMLERİ ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 165 - 192, 30.12.2021

Haktan Esat Bayat

Öz

İnanç ve inanışlar geçmişten beri var olan ve toplumun hayatında büyük bir öneme sahip unsurlardır. İnsanoğlu doğası gereği hep bir merak içerisinde olmuş ve bilinmeyenin peşine düşmeyi kendine ilke edinmiştir.
Günümüzde sinema kültürel medya aktarımının en önemli aracıdır. Sinema, görsel zenginlik bakımından teknolojinin en büyük değerlerinden biridir. Bir durumun değerlendirmesi yapılırken okuma yoluyla betimleme yapılabilir fakat sinema ile betimleme yapmaya gerek kalmadan gerçekler doğrudan açığa çıkar.
Halk yaşamının sinemaya aktarılmasında sinemanın kendi özellikleri dolayısıyla ortaya çıkan yansıtma problemi göz ardı edilmeden yapılan incelemelerde folklorik malzemenin tespiti ve modern dünya içerisinde anlamlandırılması konusunda sinema önemli bir kaynak olarak değerlendirilebilir.
Bu çalışmanın amacı, Zeki Alasya ile Metin Akpınar’ın birlikte rol aldığı filmlerdeki Türk kültürüne ait inanç ve inanışların tespit edilmesi ve halk inançlarının sinema filmleri içerisinde ne derecede yer aldığını ortaya koymaya yöneliktir.
Çalışmada veri toplama tekniği olarak doküman incelemesinden faydalanılmıştır. Sonuç bölümünde de Türk halk kültüründeki inanç ve inanışların beyaz perdeye nasıl yansıtıldığı ve filmlerde doğru bir biçimde yer alıp almadığının değerlendirmesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Halk inançları, Türk sineması, Zeki Alasya, Metin Akpınar, Halk kültürü.

Kaynakça

• AÇA, M. (2019). "Hayat çemberi: Geçiş dönemleri/Yaşam krizleri ile ilgili halk inanışları". (Ed.). M. AÇA içinde, Halk Bilimi El Kitabı (s. 358). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• ADAM, B. (2020). "Dua, rukye, havas ilmi, tılsım ve büyü". (Ed.). D. ARIK, & A. H. EROĞLU içinde, Halk İnanışları (s. 303). Ankara: Grafiker Yayınları.
• ALASYA, Z. (Yöneten). (1977). Aslan bacanak [Sinema Filmi]. 08 18, 2021 tarihinde https://www.wfilmizle.live/aslan-bacanak-izle/ adresinden alındı
• ALASYA, Z. (Yöneten). (1978). Cafer'in çilesi [Sinema Filmi]. 08 24, 2021 tarihinde https://www.wfilmizle.live/caferin-cilesi-izle/ adresinden alındı
• ALASYA, Z. (Yöneten). (1978). Petrol kralları [Sinema Filmi]. 08 19, 2021 tarihinde https://www.wfilmizle.live/petrol-krallari-izle/ adresinden alındı
• ALASYA, Z. (Yöneten). (1979). Köşe kapmaca [Sinema Filmi]. 08 25, 2021 tarihinde https://www.youtube.com/watch?v=xv5F7IKbqvQ adresinden alındı
• ALASYA, Z. (Yöneten). (1979). Vay başımıza gelenler [Sinema Filmi]. 08 25, 2021 tarihinde https://www.youtube.com/watch?v=_UK8360IXVU adresinden alındı
• ALASYA, Z. (Yöneten). (1983). Davetsiz misafir [Sinema Filmi]. 08 30, 2021 tarihinde https://www.youtube.com/watch?v=TC_33BUr0QY adresinden alındı
• ALASYA, Z. (Yöneten). (1985). Yanlış numara [Sinema Filmi]. 08 30, 2021 tarihinde https://www.youtube.com/watch?v=Bq7oqkk-6qY adresinden alındı
• ALASYA, Z. (Yöneten). (2002). Rus gelin [Sinema Filmi]. 09 01, 2021 tarihinde https://www.youtube.com/watch?v=qr6VjzQoHpI adresinden alındı
• ARIK, D. (2020). "Uğur ve uğursuzluk". (Ed.). D. ARIK, & A. H. EROĞLU içinde, Halk İnanışları (s. 328). Ankara: Grafiker Yayınları.
• ARSLAN, A. S. (2019). “Taşlar konuşur”: Türk mezar taşlarının biçim dili. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 3(6), 1923-1937.
• ARTUN, E. (2004). Anonim Türk halk edebiyatı nesri. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• ARTUN, E. (2006). Adana halk kültürü kitabı. Adana: Altın Koza Yayınları.
• ARTUN, E. (2013). Türk kültüründe su kültünün Çukurova halk inançlarındaki izleri. Halk Kültüründe Su Uluslararası Sempozyumu (s. 1-16). Tekirdağ: Namık Kemal Üniversitesi. http://turkoloji.cu.edu.tr/makale_sistem/tumview.php?id=17981 adresinden alındı
• ARTUN, E. (2014). Türk Halkbilimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• AYDIN, M. (1995). "Fal". 09 10, 2021 tarihinde https://islamansiklopedisi.org.tr/: https://islamansiklopedisi.org.tr/fal#1 adresinden alındı
• AYDOĞAN, H. A. (2019). Türk halk inanış ve uygulamalarında halk sembolü. İstanbul: Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
• ÇOBANOĞLU, Ö. (2003). Türk halk kültüründe memoratlar ve halk inançları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• EĞİLMEZ, E. (Yöneten). (1974). Köyden indim şehire [Sinema Filmi]. 08 17, 2021 tarihinde https://www.fullhdfilmmodu.org/koyden-indim-sehire-full-izle.html adresinden alındı
• EĞİLMEZ, E. (Yöneten). (1974). Salak milyoner [Sinema Filmi]. 08 16, 2021 tarihinde https://www.hdfilmcehennemi2.pro/salak-milyoner-izle.html adresinden alındı
• ERDEN, F., ÖZUS, E. E., & TUFAN, M. (2016, Ağustos). Nazar temalı kadın giysi tasarımları. International Journal of Cultural and Social Studies, 1(2), 176-188.
• ERDOĞAN, O. (2014). Dinî şahsiyetler etrafında oluşan anlatı türlerinin tasnif ve derlenmesi üzerine düşünceler: Aziz Mahmud Hüdâyî örneği. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 49(49), 95-118.
• EROĞLU, A. H. (2020). "Geçiş dönemleri ile ilgili inanışlar". (Ed.). D. ARIK, & A. H. EROĞLU içinde, Halk İnanışları (s. 272,276). Ankara: Grafiker Yayınları.
• EROĞLU, A. H. (2020). "Halk inanışlarına giriş". (Ed.). D. ARIK, & A. H. EROĞLU içinde, Halk İnanışları (s. 21). Ankara: Grafiker Yayınları.
• GÖKTAŞ, Ö. (2011). Türk kültüründe ekmekle ilgili inanışlar. Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sakarya.
• GÜÇ, A. (2008). "Ruh Çağırma". 09 10, 2021 tarihinde https://islamansiklopedisi.org.tr/: https://islamansiklopedisi.org.tr/ruh-cagirma#1 adresinden alındı
• GÜLYÜZ, A. (Yöneten). (1974). Mirasyediler [Sinema Filmi]. 08 20, 2021 tarihinde https://netsinemafilmleri.blogspot.com/2011/01/zeki-alasya-metin-akpnar-mirasyediler.html adresinden alındı
• GÜVENÇ, A. Ö. (2020). Folklor ve Sinema. İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• HALL, S. (2017). Temsil: Kültürel temsiller ve anlamlandırma uygulamaları. (İ. DÜNDAR, Çev.) İstanbul: Pinhan Yayınları.
• İZGİ, M. C. (2012). Şamanizm ve Şamanlara genel bakış. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 2(1), 31-38.
• KALE, Ö. (2010). Edebiyat sinema ilişkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14(3), 266-275.
• KARAOĞLAN, H. (2020). "Ruhla ilgili inanışlar". (Ed.). D. ARIK, & A. H. EROĞLU içinde, Halk İnanışları (s. 365,366). Ankara: Grafiker Yayınları.
• KILIÇ, S. (2020). "Halk hekimliği/sağaltma ocakları ile ilgili inanışlar". (Ed.). D. ARIK, & A. EROĞLU içinde, Halk İnanışları (s. 314). Ankara: Grafiker Yayınları.
• KOLUKIRIK, S., & SARAÇ, İ. H. (2010). Farklı dini gruplarda kirvelik geleneği: Sanal akrabalığın dönüşümü üzerine bir araştırma. Zeitschrift für die Welt der Türken, 2(1), 217-232.
• KÖKSAL, H. (1997). Türk inanç ve geleneklerinde "zifaf". Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 2(2), 211-222.
• KURT, A. O. (2020). "Dinlerde kutsal zaman". (Ed.). D. ARIK, & A. H. EROĞLU içinde, Halk İnanışları (s. 146). Ankara: Grafiker Yayınları.
• KÜRKAN, F. (2019). Giresun'da su kültünün izleri. Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(16), 109-130.
• LÖWENTHALL, L. (2017). Edebiyat, popüler kültür ve toplum. (B. KEJANLIOĞLU, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• ÖKTEN, Z. (Yöneten). (2000). Güle güle-1 [Sinema Filmi]. 09 01, 2021 tarihinde https://www.dailymotion.com/video/x51fmby adresinden alındı
• ÖKTEN, Z. (Yöneten). (2000). Güle güle-2 [Sinema Filmi]. 09 01, 2021 tarihinde https://www.dailymotion.com/video/x51s4yq adresinden alındı
• ÖZKANLI, O., & UÇUK, C. (2018). Türk mutfak kültüründe şerbetler. M. EMEK, & Z. ALIMGEREYEV (Dü.), III. Uluslararası Mesleki ve Teknik Bilimler Kongresi içinde, (s. 2123-2128). Gaziantep.
• POLAT, K. (2020). "Kutsal nesnelerle ilgili halk inanışları". (Ed.). D. ARIK, & A. H. EROĞLU içinde, Halk İnanışları (s. 120). Ankara: Grafiker Yayınları.
• SEDEN, O. F. (Yöneten). (1975). Beş milyoncuk borç verir misin [Sinema Filmi]. 08 21, 2021 tarihinde https://www.wfilmizle.live/bes-milyoncuk-borc-verir-misin-izle/ adresinden alındı
• SEDEN, O. F. (Yöneten). (1975). Güler misin ağlar mısın [Sinema Filmi]. 09 07, 2021 tarihinde https://www.wfilmizle.live/guler-misin-aglar-misin-izle/ adresinden alındı
• SEDEN, O. F. (Yöneten). (1975). Nereden çıktı bu velet [Sinema Filmi]. 09 12, 2021 tarihinde https://www.wfilmizle.live/nereden-cikti-bu-velet-izle/ adresinden alındı
• SEDEN, O. F. (Yöneten). (1976). Her gönülde bir aslan yatar [Sinema Filmi]. 09 04, 2021 tarihinde https://www.youtube.com/watch?v=_a1s4z_4QjM adresinden alındı
• SEDEN, O. F. (Yöneten). (1976). Nereye bakıyor bu adamlar [Sinema Filmi]. 09 12, 2021 tarihinde https://www.wfilmizle.live/nereye-bakiyor-bu-adamlar-izle/ adresinden alındı
• SEDEN, O. F. (Yöneten). (1981). Şaka yapma [Sinema Filmi]. 08 28, 2021 tarihinde http://www.dizivefilm.com/saka-yapma-eski-turk-filmi-izle adresinden alındı
• SİPAHİ, A. (2006). Türk halk inançlarında büyü ve büyü ile ilgili uygulamalar. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Sözlük, T. T. (2019). Ankara: TDK Yayınları.
• TİBET, K. (Yöneten). (1982). Baş belası [Sinema Filmi]. 08 10, 2021 tarihinde https://www.youtube.com/watch?v=Xd7KpiMYeJc adresinden alındı
• TÖRENEK, M. (2005). Yol ve yolculuk benzetmeleri bağlamında şiirimizde ölüm. Ankara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi(28), 129-143.
• TUNA, S. T. (2006). Türk dünyasındaki düğünlerde koltuklama ve kırmızı. Bilig/Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi(38), 149-160.
• TÜZER, İ., & HÜKÜM, M. (2019). Edebiyat sosyolojisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• ULU, G. (2012). Batıl inançların Çin toplum yaşamına etkisi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• ÜNLÜ, O. (2019). Bir memorat örneği olarak Cinânî’nin cinleri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 229-239.
• YARDIMCI, M. (2012). Yedi iklim Anadolu'dan halk bilimi yazıları. İzmir: Ürün Yayınları.
• YILMAZ, A. (Yöneten). (1976). Hasip ile Nasip [Sinema Filmi]. 09 05, 2021 tarihinde http://www.dizivefilm.com/hasip-ile-nasip-eski-turk-filmi-izle adresinden alındı