Türkiye’de Ortopedi ve Travmatoloji Hemşireliği ile İlgili Lisansüstü Tezler: Sistematik İncelenme

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 77 - 90, 28.04.2023

Hatice Tunç , Sevinç Meşe , Ayşe Gül Atay Doyğacı , Sevil Güler

Öz

ÖZET
Amaç: Bu çalışmada Türkiye’de Ortopedi ve Travmatoloji Hemşireliği alanında yapılan doktora ve yüksek lisans tezlerinin içeriklerinin incelenmesi amaçlanmıştır.
Yöntem: Araştırmanın verilerine Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi Veri Tabanından ulaşıldı. Arama motorunun detaylı tarama sayfasında anabilim dalı: “Hemşirelik”, arama terimleri “ortopedi”, “hemşirelik”, “travma”, “diz”, “kalça”, “skolyoz”, “rotator”, “kırık”, “artroplasti” ve “protez”, tarih aralıkları; 1998-2022 seçilerek araştırma evreni belirlendi (n=2818). Dahil edilme kriterlerine uygun olmayan (n=2678), birbirini tekrar eden (n=34) ve erişime kapalı olan (n=8) tezler dışlanarak araştırma örneklemi (n=98) hesaplandı. Elde edilen veriler Microsoft Excel programı ile sayı, frekans ve yüzdelik halinde değerlendirildi.
Bulgular: Araştırma kapsamına alınan tezlerin 68’inin yüksek lisans tezi, 30’ unun doktora tezi olduğu, yüksek lisans tezlerinin %45.58’i tanımlayıcı özellikte olup, doktora tezlerinin %36.66’sı deneysel çalışmalardan oluştuğu, yüksek lisans tezlerinin %58.81’i ve doktora tezlerinin %49.99’u 2016-2022 yılları arasında yayınlandığı, incelenen tezlerin sonuçlarının çoğunlukla ağrı, yaşam kalitesi ve fonksiyonel durum olduğu belirlenmiştir.
Sonuç: Yapılan yüksek lisans tezlerinin çoğunluğunun tanımlayıcı olduğu, doktora tezlerinin ise çoğunluğunun deneysel çalışmalar olduğu ve yapılan tez sayısının son 10 yılda artış gösterdiği; yapılan tezlerin büyük kısmının Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı’nda yapıldığı, çalışmaların çoğunlukla diz ve kalça ameliyatı geçiren hastalar üzerinde yapıldığı belirlenmiştir. Bu sonuçlar doğrultusunda lisansüstü tezlerde randomize kontrollü müdahale çalışmalarına ağırlık verilmesi ve nitel araştırma yöntemlerinin de tercih edilmesi, diz ve kalça artroplasti hastaları dışında farklı örneklem gruplarında çalışmaların artırılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hemşirelik, Ortopedi ve Travmatoloji Hemşireliği,, Yüksek Lisans Tezi, , Doktora Tezi

Postgraduate Theses on Orthopedics and Traumatology Nursing in Turkey: A Systematic Review

Öz

ABSTACT
Objective: This study is aimed to analyse doctorate and master's theses made in Orthopedics and Traumatology Nursing in Turkey
Method: The data of the research was obtained from the Council of Higher Education National Thesis Center Database by the researchers. “Department of Nursing” had been selected in this website. Morever; some search terms were performed on the following this website such as: "orthopedics", "nursing", "trauma", "knee", "hip", "scoliosis", "rotator", "fracture", "arthroplasty" and “prosthesis”, date ranges; 1998-2022 were selected and the research area was determined (n=2818). The research sample (n=98) was obtained by excluding the theses which did not meet the inclusion criteria (n=2678), repetitive (n=34) and were not open access (n=8) theses. The obtained data were evaluated as numbers, frequencies and percentages with the Microsoft Excel program.
Results: It was determined that 68 of the theses included in the research were master's thesis and 30 were doctoral theses, 45.58% of master's theses were descriptive, 36.66% of doctoral theses were experimental studies, 58.81% of master's theses and 49.99% of doctorate theses were published between 2016-2022, and the results of the theses obtained were mostly pain, quality of life and functional status.
Conclusion: It has been determined that the number of the postgraduate theses has increased in recent years, experimental research methods are preferred more in doctoral and descriptive are preferred in master's theses. Theses were Surgical Diseases Nursing, and the studies were on patients who had knee and hip surgery. In the light of these results, it is recommended that predominantly qualitative research methods should be preferred in postgraduate theses, randomized controlled studies should be carried out, and the studies including different sample groups rather than knee and hip arthroplasty patients should be increased.

Anahtar Kelimeler

Nursing, Orthopaedic and Travma Nursing, Master's Thesis,, Doctoral Thesis

Kaynakça

• International Council of Nurses (2002) The ICN definition of nursing. Geneva: ICN.
• Karlsson, M., & Pennbrant, S. (2020). Ideas of caring in nursing practice. Nursing Philosophy, 21(4), e12325.
• Ergöl Ş. (2011). Türkiye’de yükseköğretimde hemşirelik eğitimi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 1 (3), 152-55.
• Aydoğdu N. G., Gürkan, K. P., Cengiz B., Bahar Z., Çal A., & Açıl D. (2018). Hemşirelik alanında deneysel türde yapılan doktora tezlerinin araştırma etiği açısından incelenmesi: Türkiye örneği. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(2), 214-218.
• Dönmez Y. C., Soyer Ö., & Van Giersbergen M. Y. (2018). Türkiye’de yapılan cerrahi hastalıkları hemşireliği doktora tezlerinin incelenmesi (1991-2015). Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 15 (4), 248-55.
• Çiftçi İ. (2014). Türkiye’de Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalında Yapılan Yüksek Lisans ve Doktora Tezlerinin İçerik ve Yöntem Açısından Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Acıbadem Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ardahan M., & Özsoy S. (2015). Türkiye’de hemşirelik araştırmalarındaki eğilimler: Yüksek lisans ve doktora tezleri üzerine bir çalışma. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(4), 516-534.
• Mizrahitokatlı N. (2016). Lisans ve yüksek lisans öğrencilerinin ideal liderlik algılamaları ve buna yönelik bir uygulama, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Erdil, F., & Bayraktar, N. (2010). Yaşlı bireylerde kas-iskelet sorunlarına yönelik hemşirelik yaklaşımları. Florence Nightingale Journal of Nursing, 18(2), 106-113.
• Köse, G., & Demir, G. S. (2019). Kas İskelet Sistemi Cerrahisinde Bakım. Karadağ M ve Bulut H., (editörler). Cerrahi Hemşireliği Kavram Haritası ve Akış Şemalı. Vize Yayıncılık, 823-881.
• Bijlsma, J. W., Berenbaum, F., & Lafeber, F. P. (2011). Osteoarthritis: an update with relevance for clinical practice. The Lancet, 377(9783), 2115–26.
• OECD. Hip and knee surgery. In health care activities health at a glance. OECD Indicators. OECD Publishing. 2019: (pp. 133–134).
• Demir, S. G., Kalkan, N., & Taştan, S. (2018). Ortopedi ve Travmatoloji hemşirelerinin değişen ve gelişen rolü: fraktür liyezon hemşireliği. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(2), 53-62.
• İlçe, A. (2021). Kas iskelet sistemi hastalıklarında hemşirelik bakımı. Çelik, S. (Ed.). Cerrahi hemşireliğinde güncel uygulamalar içinde. Çukurova Nobel Tıp Kitabevi, 695-701.
• Yılmaz, A., Yazgan, E. Ö., Dur, B., Salman, F., & Demir, A. (2017). Türkiye’de hemşirelik lisansüstü tezlerinin yayın olma durumu: Bibliyometrik çalışma 1977-2016. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 19(3), 34-44.
• Kutsal, B. (2019). Total diz protezi uygulanan hastalarda video destekli eğitimin diz işlevi yaşam kalitesine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Mersin Ünivesitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Özbaş, N. (2020). Total dı̇z protezı̇ olan hastaların sağlık okuryazarlığı düzeylerı̇ne göre hazırlanan öğretı̇m planının ı̇yı̇leşme sürecı̇ ve yaşam kalı̇tesı̇ üzerı̇ne etkı̇sı̇. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çelik, B. (2022). Kalça kırığı nedeniyle ameliyat olan hastalara bakım verenlere uygulanan danışmanlığın bakım verenlerin bakım yükü, stres düzeyı̇ ve yaşam kalitesine etkisi. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Bilik, Ö. (2006). Kalça protezi uygulanmış olan hastaların evde telefonla izlenmesinin iyileşmeye etkisi. Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Çınar, H. (2016). Total diz protezı̇ uygulanan hastalarda progresif gevşeme yönteminin ağrı ve anksiyete üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Aydın.
• Büyükyılmaz, F. (2019). Total kalça veya diz protezi ameliyatı olan hastalara uygulanan gevşeme egzersizleri, sırt masajının ağrı ve anksiyete üzerine etkisi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Demirdağ, H. (2018). Diz Protezi uygulana hastalara müziğin ameliyat sonrası ağrı ve yaşam bulguları üzerine etkisi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yıldırım, M. (2014). Fantom Ekstremite Ağrısının Yönetiminde Ayna Terapisinin Etkisi. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Durmuş İskender, M. (2019). Total diz artroplastisi yapılan hastalara uygulanan akupresur ve abdominal masajın konstipasyon gelişimi üzerine etkisi, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara. 89
• Ertural F. (2022). Kalça artroplastisi öncesı̇ verilen oral karbonhidrat solüsyonunun ameliyat öncesı̇ anksiyete ve ameliyat sonrası hasta konforuna etkisi. Nevşehir Hacı Bektaşi Veli Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Nevşehir. Demirarslan, E. (2015). Ameliyat sonrası hipotermi kontrolünde yün battaniye ile birlikte elektrikli battaniye kullanımının değerlendirilmesi, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü,
• Ankara Tombak, E. (2019). Alt eksteremite ameliyatı olan ortopedi hastalarında hipoterminin cerrahi alan enfeksiyonuna etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sakarya. Erek Kazan, E. (2011). Artroskopik diz ameliyatı sonrası kullanılan üç farklı soğuk uygulama yönteminin derisıcaklığı ve hasta memnuniyetine etkisi, Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Şahin, B. (2016). Total kalça protezı̇ ameliyatı olan hastalarda ameliyat döneminde jel yatak kullanımının basınç ülserı̇ gelişimi üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Aydın.
• Doğan, N. (2003). Total diz protezinde Klinik rehberin bakıma etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Gürler, H. (2016). Kırığı olan yaşlı bireylere uygulanan düşmeyi önleme programının etkinliği. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ünal, N. (2019). Kalça kırığı hastalarına yönelik geliştirilen deliryum önleyici bakım protokolünün etkinliğinin değerlendirilmesi, Doktora Tezi, Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Gülhane Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Seyhan Ak, E. (2016). Kalça kırığı ameliyatı olan hastalarda kateter ile ilişkili üriner yol enfeksiyonlarının önlenmesinde hemşirelere verilen eğitimin etkisi, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Güneş, H. (2021). Total diz protezi ameliyatı öncesi sanal gerçeklik uygulamasının ağrı, kaygı ve yaşam bulgularına etkisi. Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Güler Demir, S. (2010). Kalça protezı̇ ameliyatı olan hastaların günlük yaşam aktiviteleri bakım modeline göre evde izleminin etkinliği. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Savcı, A. (2016). Total diz protezi uygulanan hastalara verilen süreklı̇ bakımın ağrı, fonksiyonel durum, anksiyete ve depresyona etkisi. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Akyol, Ö. (2008). Diz protezi uygulanan hastalarda ağrı prevelansı, özellikleri, etkileyen etmenler ve ağrı yönetiminden memnuniyetin incelenmesi, Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Bekler, İ. (2019). Kalça ve diz artroplastisi uygulanan hastalarda ameliyat sonrası ağrı prevalansı ve etkileyen faktörler, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Köçkar, Ç. (2010). Parsiyel kalça protezi uygulanan hastalar için klinik rehber geliştirme ve geliştirilen rehberin hasta çıktılarına etkisi, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Şimşek Yaban, Z. (2015). Spinal anestezi ile ortopedik cerrahi girişim uygulanan hastalarda postoperatif üriner retansiyonun önlenmesi ve yönetiminde hemşirelik girişimlerinin etkisi, Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli.
• Öztürk, A. B. (2018). Diz protezi ameliyatı öncesi hastalara verilen eğitimin derin ven trombozu gelişimine yönelik etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Sanko Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Mumcu, M. (2019). Kalça ve Diz Protezi ameliyatı geçirmiş hastaların derin ven trombozu riskinin incelenmesi, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Aydın Akbuğa, G. (2018). Artroskopı̇ geçı̇ren hastalarda spı̇nal anestezı̇ öncesı̇ oral sıvı karbonhı̇drat alımının hastanın kan glukoz, açlık-susuzluk ve yorgunluk düzeyı̇ne etkı̇sı̇, Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Durmuş İskender, M. (2019). Total diz artroplastisı̇ yapılan hastalara uygulanan akupresur ve abdominal masajın konstipasyon gelişimi üzerine etkisi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Elibol, N. (2015). Ortopedik cerrahi girişim uygulanan yaşlı hastalarda postoperatif deliryumu önlemeye yönelik hemşirelik girişimlerinin etkisi, Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli.
• Özkan, S. A., Bilgiç, D., & Beji, N. K. (2019). Türkiye’de hemşirelik alanında üriner inkontinansla ilgili yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (2), 201-210.
• Aközlü, Z., & Ekim, A. (2020). Engelli Çocuklara Sahip Olan Ailelerle Yapılan Hemşirelik Lisansüstü Tezlerinin İncelenmesi: Sistematik Derleme. Tıp Fakültesi Klinikleri Dergisi, 3(2), 85-98. 90
• OECD (2021), Health at a Glance 2021: OECD Indicators, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/ae3016b9-en (March, 2022). Kendir, C., de Bienassis, K., Slawomirski, L., Klazinga, N.,
• Turnau, M., Turner, M., ... & Lübbeke-Wolff, A. (2022). International assessment of the use and results of patient-reported outcome measures for hip and knee replacement surgery: Findings of the OECD Patient-Reported Indicator Surveys (PaRIS) working group on hip and knee replacement surgery.
• Dağcı, M., Baydur, G., Kaynak, K., Minigü, L., & Polat, Ş. (2019). Türkiye’de 1991-2019 yılları arasında yapılan cerrahi hastalıkları hemşireliği lisansüstü tezleri. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi, 2(3), 159-169.
• Majid, N., Lee, S., & Plummer, V. (2015). The effectiveness of orthopedic patient education in improving patient outcomes: a systematic review protocol. JBI Evidence Synthesis, 13(1), 122-133. Szöts, K., Konradsen, H., Solgaard, S., & Østergaard, B. (2016). Telephone follow-up by nurse after total knee arthroplasty. Orthopaedic Nursing, 35(6), 411-420.
• Ferdinandus, S., Smith, L. K., Pandit, H., & Stone, M. H. (2019). Setting up an arthroplasty care practitioner-led virtual clinic for follow-up of orthopaedic patients. British Journal of Nursing, 28(20), 1326-1330.
• Bian, Y., Xiang, Y., Tong, B., Feng, B., & Weng, X. (2020). Artificial Intelligence–Assisted System in Postoperative Follow-up of Orthopedic Patients: Exploratory Quantitative and Qualitative Study. Journal of Medical Internet Research, 22(5), e16896.
• Soffin, E. M., & YaDeau, J. T. (2016). Enhanced recovery after surgery for primary hip and knee arthroplasty: a review of the evidence. BJA: British Journal of Anaesthesia, 117(suppl_3), iii62-iii72.
• Çam, R., & Asar, AS. (2019). Total kalça protezli hastalara verilen taburculuk eğitiminin günlük yaşam aktiviteleri ve yaşam kalitesine etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 12(4), 220-233.
• Akyüz, E., Ünlü, H., Uğurlu, Z., & Elbaş, NHÖ. (2021). Ortopedik cerrahi geçiren hastaların yaşadıkları psikososyal sorunlar ve yaşam kalitesindeki değişiklikler. Sağlık ve Toplum Dergisi, 31(3), 79-93.