Mekân Dizimi ve Yol Bulma Metotları ile Yaya Hareketliliği ve Arazi Kullanımı İlişkisinin Kadıköy Tarihi Merkezi’nde İrdelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 77 - 96, 01.07.2021

Ömer Alemdar Müge Özkan Özbek

https://doi.org/10.30785/mbud.779991

Öz

Günümüzde kentlerin kimliklerini kaybetmesi, kentlerin strüktürünün, kentsel kullanımının, mimari çeşitliliğin, tartışılmasını gerektirmiştir. Bu ilişkileri açıklamak amacıyla morfolojik bir metot olan Mekân Dizimi (Space Syntax) yöntemi 1970’lerde Bill Hillier ve çalışma arkadaşları tarafından kentsel ve mimari ölçekte çalışmaları araştırmak için geliştirilmiş bir yöntemdir. Bu yöntemle birlikte hareketlilik ve arazi kullanımı arasındaki ilişkiyi mekânsal kalite ile birlikte değerlendirebilmek adına bir sağlama yapmak amacıyla “Yol Bulma” (Wayfinding) yöntemi de kullanılmaktadır. Bu araştırmada çalışma alanı seçilen Kadıköy bölgesinde mekân dizimi ve yol bulma metotları kullanılarak, analizler yapılmıştır. Kadıköy’de yayaların en fazla kullandıkları sokaklar her iki yöntemle analiz edilerek kullanım nedenleri ve mekânların fiziksel özellikleri tartışılmıştır. Ayrıca Kadıköy’ün tarihsel süreçteki morfolojik yapısının sentaktik incelemeleri de yapılarak güçlü aksların devamlılığı ya da değişim nedenleri tartışılmıştır. Sonuçta; kentsel mekânın kullanıcıları, en çok tercih edilen, en uzun görüşe sahip, en güvenli, mekânsal kalitesi en iyi olan ve kentin en fazla bütünleşmiş yolları kullandıkları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kadıköy, mekân dizimi, yol bulma, yaya hareketliliği, kentsel morfoloji

Teşekkür

Bu makale, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü’nde Doç. Dr. Müge Özkan Özbek yürütücülüğünde Ömer Alemdar tarafından Bitirme Ödevi olarak hazırlanmış olan ve “Bitirme Ödevi Projesi Yarışmasında” mansiyon ödülü alan ödevden üretilmiştir. Makalede, ulusal ve uluslararası araştırma ve yayın etiğine uyulmuştur. Çalışmada etik kurul izni gerekmemiştir.

Examination of the Relationships between Pedestrian Mobility and Land Use with Space Syntax and Wayfinding Methods in Kadıköy Historical Center

Öz

Cities with identity issues, have required the discussion of the structure of cities, urban use and architectural diversity. Space Syntax as a morphologic method developed by Bill Hillier and his colleagues in the 1970’s to analyze urban and architectural scale studies in order to explain their syntactic relationships. Along with this method, "Wayfinding" method is also used to make a check in order to evaluate the relationship between mobility and land use together with spatial quality. In this study, analyzes were carried out using the space syntax and route finding methods in the Kadıköy region. The streets mostly used by pedestrians in Kadıköy are analyzed and the results for the spaces are discussed. Syntactic examinations of the morphological structure of Kadıköy, from the historical process were also analyzed and the continuity of the strong axes or changes have been discussed.

As a result; It has been determined that the users of the urban space use the most preferred roads with the longest view, the safest, with the best spatial quality and the most integrated streets of the city.

Anahtar Kelimeler

Kadıköy, space syntax, wayfinding method, pedestrian mobility, urban morphology

Kaynakça

• Akbulut, M.R. (2004). Kentsel Tarih Araştırmalarında Bilgi Teknolojilerinin Kullanımıyla Yeni Bir Yöntem Geliştirilmesi (Kentsel Dönüşümde Kaos Kuramı ve Kadıköy-İstanbul Örneği), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
• Al Sayed, K. (2018). Space Syntax Methodology, Bartlett School of Architecture, UCL.
• Atılgan, A. (2017a). Kadıköy İskelesi [Blog yazısı]. Erişim adresi: http://atilganblog.blogspot.com/2017/02/
• Atılgan, A. (2017b). Kadıköy Hal Binası Erişim Tarihi: 02.12.2018 http://www.mimdap.org/?p=197524. Kadıköy Hal Binası / Arif Atılgan.
• Data Mining Geovisualation Research. (2017). Erişim tarihi: 28.04.2019. http://bitsnbricks.com/location-mining/. Location Mining in Kadikoy.
• Emo, B. (2014). Real-World Wayfinding Experiments, University College London, Doctoral Thesis, London.
• Gür, B. (2006). Yenileşme ve Kentsel Sit Alanlarında Uygulamalar-Kadıköy Tarihi Çarşı Sit Alanı Örneği, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Gür, B. (2018). Kadıköy İskelesi ve Çevresinin Tarihsel Süreç İçerisindeki Değişimi Üzerine Bir İnceleme, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, Lisans Bitirme Ödevi, İstanbul.
• Hillier, B., Hanson, J. Peponis, J. ve Hudson, J. (1983). Space Syntax A Different Urban Perspective, AJ.
• Hilliler B. ve Hanson J. (1984). Social Logic of Space, Cambridge University Press, London.
• Jansen, P., Heil, M. ve Schmid, J. (2007). Wayfinding Behavior and Spatial Knowledge of Adults and Children in a Virtual Environment: The Role of the Environmental, Heinrich-Heine-Universität Düsseldorf, Germany.
• Kentvedemiryolu. (2011) Erişim Tarihi: 20.11.2018. http://kentvedemiryolu.com/yali-garimiz-haydarpasa/.Yalı Garımız Haydarpaşa.
• Kubilay, A.Y. (2010). İstanbul Haritaları 1422-1922. İstanbul: Denizler.
• Özkan Özbek, M. (2007). Fizik Mekan Kurgularının Sosyal İlişkiler Üzerinden Arnavutköy Yerleşimi Bütününde Mekan Dizimi (Space Syntax) Yöntemi İle İncelenmesi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
• Özyılmaz, P. (2009). Kentsel Açık Alan Tasarımlarının Değerlendirilmesi İçin Mekan Dizimi Yaklaşımı, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli.
• Pingudumuzayede (2018), Erişim Tarihi: 21.11.2018 https://www.pingudumuzayede.com/Images/Shop/9/Product/2357/17. jpg. Haydarpaşa Tren İstasyonu.
• Sebuhyan, L. (2018, 26 Ekim). Mimari Yapıların Tarihçesi [Blog yazısı].Erişim adresi: http://loransebuhyan.com/wp-content/uploads/2016/05/haydarpasa-tren-istasyonu-gari-1-1024x686.jpg. Haydarpaşa Tren İstasyonu.
• Şendur, S. (2010). Kadıköy-Yeldeğirmeni Semti Mimarisinin Tipomorfoloji Yöntemiyle İncelenmesi. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Taşçı, H. (2014). Bir Hayat Tarzı Olarak Şehir, Mekan, Meydan, İstanbul: Kaknüs Yayınevi.
• Vaughan, L. ve Hillier, B. (2007). The Spatial of Urban Segragation, Space Syntax Articles. Bartlett School of Graduate Studies, UCL, London.