Bir Kültürel Miras Değeri: Erzurum Yakutiye Medresesi Türk İslam Eserleri ve Etnografya Müzesi

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 2, 598 - 614, 30.12.2022

Beyza Temur Funda Kurak Açıcı

https://doi.org/10.30785/mbud.1143226

Cited By: 2

Öz

Kültürel kimliği oluşturan ve kent belleğinde var olan mekânsal değerlerin başında mimari yapılar gelmektedir. Bu eserler, kentin temelini oluşturan kültürel değerlerin tamamıyla birlikte, tarihi doku şekillenmesine öncülük etmekte ve kültürel öğelerin yansımasıyla kültürel mirası oluşturmaktadır. Kültürel mirasın en önemli tanıkları, kente özgü yaşanmışlıkların tümünü barındıran kent müzeleridir. Kent müzelerinde miras - turizm etkileşimi, tarihi dokunun tanıtılması ve geleceğe aktarılması adına önemlidir. Kültürel mirasların, sürdürülebilirliğinin sağlanması, sürdürülebilir turizmi desteklemekte ve sürdürülebilir turizmin içinde barındırdığı, kültür turizmini ön plana çıkarmaktadır. Çalışmada, müze olarak işlevlendirilmesi nedeniyle, kentte kültürel miras değeri olan “Yakutiye Medresesi” kültür turizmi kapsamında ele alınmıştır. Taşınmaz kültür varlığı olarak tescillenen tarihi yapı, “Erzurum Yakutiye Medresesi Türk İslam Eserleri ve Etnografya Müzesi” adıyla yeniden işlevlendirilmiştir. Her yıl binlerce turisti ağırlayan müzenin, sürdürülebilir turizme kazandırıldığı yeni işlevi incelenmiştir. Literatürden yararlanılan kaynaklar ve yapı yerinde gözlemlenerek, fotoğraflarla belgelenmiştir. Müzenin kent ölçeğinde kültürel miras değeri ve iç mekân biçimlenmesi irdelenerek, günümüzdeki durumu ortaya koyulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kültürel miras, koruma, sürdürülebilirlik, kültür turizmi

Teşekkür

Makalede, ulusal ve uluslararası araştırma ve yayın etiğine uyulmuştur. Etik kurul izni gerekmemiştir. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Erzurum İl Kültür ve Turizm Müdürlüğüne bağlı olan tarihi medresenin çizimlerinin kullanılabilmesi adına Erzurum Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü tarafından yazılı izin alınmıştır. A PROJE Mühendislik Mimarlık Müş. İnş. San. ve Tic. A.Ş. tarafından gerçekleştirilen restorasyon projelerine ulaşılmış ve makalede kullanılmıştır. Makale yazarları tarafından, projelere ulaşım sürecine katkı sağlayan idari birimlere teşekkür edilmektedir.

Cultural Heritage: Erzurum Yakutiye Madrasa Turkish-Islamic Artifacts and Ethnography Museum

Öz

Buildings are architectural values that constitute cultural identity and urban memory. Buildings and other cultural values shape the historical fabric and constitute cultural heritage. The most important witnesses of the cultural heritage are the city museums, which contain all of the urban experiences. City museums are important because they symbolize the historic fabric and pass it on to future generations through heritage-tourism interaction. Sustainable cultural heritage promotes sustainable tourism and thus cultural tourism. This study focused on "Erzurum Yakutiye Madrasa Turkish-Islamic Artifacts and Ethnography Museum" because it is a repurposed building with an important place in cultural heritage. The historic building, registered as immovable cultural property, has been repurposed into a museum. Thousands of tourists visit the museum every year. This study investigated the new functionality of the museum within the scope of sustainable tourism. The museum was analyzed based on a literature review, observations, and photographs. This study examined the museum's cultural heritage and interior formation and revealed its current situation.

Anahtar Kelimeler

Cultural heritage, conservation, sustainability, cultural tourism

Kaynakça

• A PROJE Mühendislik Mimarlık Ofisi Arşivi. (2022). Ankara.
• Akçay, İ. (1966). Yakutiye Medresesi, Vakıflar Dergisi, 6 (1966): 146-152.
• Aliağaoğlu, A. (2004). Sosyo-Kültürel Miras Turizmi ve Türkiye’den Örnekler, Balıkesir Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, Balıkesir, Eylül 2004.
• Atagök, T. (1999). Yeniden Müzeciliği Düşünmek. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Yayınları.
• Avcı, M. ve Memişoğlu, H. (2016). Kültürel Miras Eğitimine İlişkin Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Görüşleri. İlköğretim Çevrimiçi, 15 (1).
• Boniface, P. ve Fowler, P. J. (1993). Heritage and Tourism in ‘the global village’, Routledge, London.
• Çam, N. (1988). Erzurum’da Yakutiye Medresesi ile İlgili Bazı Mülahazalar, Vakıflar Dergisi, XX, 1988, s.289-310.
• Çımat, A. ve Bahar, O. (2003). Turizm sektörünün Türkiye ekonomisi üzerindeki yeri ve önemi üzerine bir değerlendirme. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi (6): 1-18.
• Doğan, Ş. N. (2019). Anadolu Selçuklu Medreseleri ve Darüşşifalarında Türbe, Belleten, Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu, 2019, Ankara.
• Doğan, Ş. N. (2021). Erzurum’un Sembolü İki Medrese: Çifte Minareli/ Hatuniye ve Yakutiye Medreseleri, Cengiz Han ve Mirası, Hacettepe Üniversitesi, DOI: 10.53478/TUBA.2021.035.
• Emekli, G. (2006). Coğrafya, kültür ve turizm: kültürel turizm. Ege Coğrafya Dergisi, Cilt: 15 Sayı:1-2, 51-59, İzmir.
• Engin, E. (2009). Tarihi Yapıların Yeniden Kullanımında İç Mekâna Etkilerin İncelenmesi İçin Bir Yöntem Önerisi; İstanbul Endüstri Yapıları Örneği. Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Trabzon
• Er, Ö. ve Bardakoğlu Ö. (2016). Kültürel mirasın sürdürülebilir turizm ürünü çeşidi olarak değerlendirilmesi: Edirne Örneği, İşletme Fakültesi Dergisi, Cilt 17, Sayı 2, 95-111.
• Eskici, B., Akyol, A, A ve Kadıoğlu, Y, K. (2006). Erzurum Yakutiye Medresesi yapı malzemeleri, bozulmalar ve koruma problemleri, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 46, 1, 165-188.
• Eyvazova, Y. (2018). Kültürel mirasın müzeler aracılığıyla hayata geçirilmesi, Yegâh Mûsikî Dergisi Cilt I, Sayı 1, s.79-92.
• Google Maps. (2022). Yakutiye Medresesi. Erişim Tarihi: 07.04.2022, Erişim Adresi: https://www.google.com/maps/place/Yakutiye+Medresesi/@39.9063889,41.2722223,15z/data=!4m5!3m4!1s0x0:0x3595f8e55569aee0!8m2!3d39.9063577!4d41.2722278
• Göğebakan, Y. (2015). Dünya üzerindeki kültürel varlıkların turizme ve ekonomiye katkısı. Sanat ve Tasarım Fakültesi. 2 (5): 48-71.
• Harkin, M. (1995). Modernist anthropology and tourism of the authentic. Annals of Tourism Research, 22(3), 650-670.
• Hocaoğlu, Y. (2018). Yakutiye Medresesi 7 asırdır insanlığın hizmetinde. Erişim Tarihi: 08.09.2022, Erişim Adresi: https://www.aa.com.tr/tr/yasam/yakutiye-medresesi-7-asirdir-insanligin- hizmetinde/1268761#
• Ismep, (2014). “Kültürel Mirasın Korunması”, http://www.Guvenliyasam.Org/WpContent/Uploads/2016/02/Kulturel.Pdf
• Jollife, L. ve Smith, R. (2001). Heritage, tourism, and museums: The Case of the North Atlantic Islands of Skye, Scotland and Prince Edward Island, Canada. International Journal of Heritage Studies, (7)2, 149-172.
• Karapınar, E. ve Barakazi, M. (2017). Kültürel miras turizminin sürdürülebilir turizm açısından değerlendirilmesi: Göbeklitepe Ören Yeri. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 5-18.
• Kayserili, A. (2016). Kültürel Miras Turizmi Açısından Bir Değerlendirme: Bir İpekyolu Şehri Erzurum, Uluslararası İpekyolu Kültür Diyaloğu Sempozyumu, 5-6 Mayıs 2016 – Erzurum-Türkiye, 265-269.
• Kervankiran, İ. (2014). Dünyada değişen müze algısı ekseninde Türkiye’deki müze turizmine bakış, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 9/11 Fall 2014, p. 345-369, Ankara-Turkey.
• Kocaman, İ., Kazaz, İ ve Okuyucu, D. (2018). Tarihi Erzurum Yakutiye Medresesi’nin yapısal davranışının incelenmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi-Mühendislik Fakültesi, Fen ve Mühendislik Dergisi, Cilt 20, Sayı 58, Ocak, 2018, DOI: 10.21205/deufmd. 2018205804
• Kurak Açıcı, F., Ertaş, Ş ve Sönmez, E. (2017). Sürdürülebilir turizm: kültür turizmi ve kültürel miras, Akademia Disiplinlerarası Bilimsel Araştırmalar Dergisi 3 (1), 52-66, 2017. ISSN: 2548-0987
• Kurak Açıcı, F. ve Konakoğlu, Z. (2018). Kültürel mirasın izlerini kent müzelerinde sürmek: Trabzon Müzeleri. Journal of History Culture and Art Research, 7(3), 668-682. doi:http://dx.doi.org/10.7596/taksad.v7i3.1524
• Kurak Açıcı, F. (2020). Evaluation of Sustainability Through Historic House Museums. Theory and Practice in Sustainable Planning and Design, Ed. M. Özyavuz, Peter Lang, 69-84, Berlin- Almanya.
• Kuran, A. (1969). Anadolu Medreseleri, Cilt 1., Ankara.
• Külekçi, E. A., Sezen, I. ve Gencer, S. (2019). Erzurum kentinin turizm potansiyelin belirlenmesine yönelik bir araştırma, Kent Akademisi, Volume 12 (40), Issue 4, p. 714-728.
• Koçel, T. (2003). İşletme yöneticiliği, 9. Basım, İstanbul: Beta Yayınları.
• Mercin, L. (2003). Kültür ve sanat değerlerinin yaşatılmasında müzelerin rolü. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C. 2 S. 6, 106-114.
• Miral Çavdırlı, C. ve Adan Gök, Ö. (2020). Müzeler ve kültürel mirasın sürdürülebilirliği: Köstem Zeytinyağı Müzesi (Museums and Sustainability of Cultural Heritage: Kostem Oliveoil Museum), Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 2020, 8 (3), 2241-2262, ISSN: 2147 – 8775
• Negiz, N. (2017). Kentlerin tarihsel sürdürülebilirliğinde kültürel miras: Önemi ve değeri üzerine düşünmek, Akademia Sosyal Bilimler Dergisi, 2017 Cilt 1, Sayı 3, 159-172.
• Öksüz Kuşçuoğlu, G. ve Taş, M. (2017). Sürdürülebilir kültürel miras yönetimi, Süleyman Demirel Üniversitesi Yalvaç Akademi Dergisi 2 (1) : 58-67.
• Santamaria, D. ve Filis, G. (2019). Tourism demand and economic growth in Spain: New insights based on the yield curve. Tourism Management. 75: 447-459.
• Sezgin, A. (2020). Tarihi yapılara müze işlevinin verilmesi kapsamında Tokat (Arastalı Bedesten) Müzesi örneği. Unımuseum, 3 (2), 87-95.
• Taflan, H. (2008). Erzurum Yakutiye Medresesi Taç Kapısı Üzerindeki Taş Kabartmalar Üzerine Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Ankara.
• Temur, B. (2022). Kişisel Fotoğraf Arşivi.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri. (2020b). ‘Miras tanımı’, https://sozluk.gov.tr
• Vikipedi. (2011a). Dosya: Erzurum in Turkey. svg. Erişim Tarihi: 07.04.2022, Erişim Adresi: https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Dosya:Erzurum_in_Turkey.svg
• Vikipedi. (2011b). Erzurum, Yakutiye Medresesi, Ön Kapıda Hayat Ağacı. Erişim Tarihi: 22.04.2022, Erişim Adresi: https://tr.wikipedia.org/wiki/Yakutiye_Medresesi#/media/Dosya:Erzurum,_Yakutiye-left.jpg
• Vikipedi. (2015a). 19.yy gravürü, Charles Texier'in Yakutiye Medresesi'ni gösteren çizimi (1840). Erişim Tarihi: 21.04.2022, Erişim Adresi: https://tr.wikipedia.org/wiki/Yakutiye_Medresesi#/media/Dosya:Yakutiye_Madrasah_in_1840.jpg
• Vikipedi. (2015b). Eski Türkiye Fotoğrafları Arşivi. (1916). Erişim Tarihi: 21.04.2022, Erişim Adresi: http://www.eskiturkiye.net/4334/yakutiye-medresesi-1916
• Vikipedi. (2022). Müze Türleri. Erişim Tarihi: 06.04.2022, Erişim Adresi: https://tr.wikipedia.org/wiki/M%C3%BCze#cite_note-8
• Yalçınkaya, Ş. ve Bal, H. B. (2019). Cumhuriyet Dönemi mimarlık mirasının sürdürülebilirliği: Karabük Yenişehir sineması. Journal of Social and Humanities Sciences Research. 6(42), 2685- 2692.
• Yılmaz, A., Gül, S. (2015). Historical conservation in Vezirkopru (Samsun) and approach of the inhabitants for conservation”, Studies of the Ottoman Domain, Vol.:5, No.:8, pp:1-19, Samsun 2015.
• Zeren, E. Ş. (1996). Erzurum Çifte Minareli ve Yakutiye Medreselerinin Bazı Çağdaş ve Benzer Anadolu Yapılarının Ön Yüz Taçkapı Süslemeleri İle Karşılaştırılması –XII. ve XIV. Y.Y.-Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı, Erzurum.
• Zorlu, T., Engin, H. E., İslamoğlu, Ö., Aras, A., Büyükçam, S., Küçük, P., … B., Lüleci, S. (2018). Trabzon-Sürmene Aksu Köyü Kırsal Mimari Mirasının Korunması ve Turizm Odaklı Yeniden Kullanımı, Dicle Üniversitesi 1.Uluslararası Mimarlık Sempozyumu, Çevreden Mekâna, Diyarbakır-Türkiye 4-6 Ekim, 841-865.