Ortak Sınav Uygulamalarına Yönelik Öğretmen Görüşleri: İlk Deneyimler

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 1, 67 - 86, 27.06.2025

Elif Alkar , Yusuf Avcı

https://doi.org/10.52826/mcbuefd.1460690

Öz

Mevcut araştırmada ortaokul öğretmenlerinin dönem içinde gerçekleşen ortak sınav uygulamalarına ilişkin görüş ve deneyimleri niteliksel yöntemlerle belirlenmiştir. Fenomenoloji deseninin uygulandığı çalışmada katılımcı grubu, Van il merkezi, ilçe ve köylerde görev yapan Türkçe ve Matematik öğretmenleridir. Araştırmada veri toplama aracı olarak yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Veriler, betimsel ve içerik analizi tekniği ile kodlanmış ve MAXQDA 2020 programı üzerinden görselleştirilmiştir. Araştırma bulguları; öğretmenlerin yeni ortak sınav uygulamalarını, mesleki iş ve işleyiş, sınıf içi uygulamalar, öğrenci görüşleri ve sınav sorularının niteliği temaları altında yorumladığı şeklindedir. Öğretmenler, dönem içi merkezi ortak sınavları, kazanımlara uygun, uygulama yönüyle pratik ve objektif bulmuşlardır. Diğer taraftan değerlendirmeden doğan iş yükünün artması ve bölgeler arasındaki farklılıkların eğitim sürecinde fırsat eşitsizliği yaratması yönüyle de sınavlar eleştirilmiştir. Merkezi ortak sınavların öğretmen, öğrenci, veli ve okul iklimi üzerinde oluşturduğu baskı ve kaygı durumu göz önüne alındığında bu tür sınav uygulamaların temel değerlendirme ölçütü olarak kabul edilmemesi adına süreç odaklı ölçme-değerlendirme uygulamalarına yönelik çalışmaların daha fazla desteklenmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ortak sınav , Türkçe ve matematik öğretmenleri , Ölçme ve değerlerndirme

Etik Beyan

Araştırma kapsamında araştırma verilerinin toplanmasından önce Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal ve Beşerî Bilimleri Yayın Etik Kurul Başkanlığı’ndan 22/03/2024 tarih ve 2024/06 sayılı izin alınmıştır.

Teacher Opinions on the Common Exam Practices: Preliminary Experiences

Öz

In this study, the opinions and experiences of secondary school teachers regarding the common exams conducted throughout the academic year were examined using a qualitative research design. The study adopted a phenomenological approach, and the participant group consisted of Turkish and Mathematics teachers working in urban, district, and rural schools in Van. A structured interview form was used as the data collection tool. The data were analyzed using descriptive and content analysis techniques, and visualizations were created through the MAXQDA 2020 program. The study findings show that teachers interpret the new common exams in terms of professional responsibilities and practical implementation, as well as from the perspectives of students’ attitudes and the quality of exam questions. Teachers generally regard the exams as practical, objective, and suitable for mid-term common assessments, and they emphasize the portability of the system. However, the exams were also criticized due to inequalities in opportunity created by factors such as regional differences and staffing changes, which influence the overall evaluation process. Considering the pressure and anxiety caused by common exams on teachers, students, parents, and the overall school climate, it is recommended that greater emphasis be placed on process-oriented measurement and evaluation practices.

Anahtar Kelimeler

Common examination , Turkish and mathematics teachers , Measurement and evaluation

Etik Beyan

Araştırma kapsamında verilerin toplanmasından önce Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal ve Beşerî Bilimleri Yayın Etik Kurul Başkanlığı’ndan 22/03/2024 tarih ve 2024/06 sayılı izin alınmıştır.

Kaynakça

• Argon, T., & Soysal, A. (2012). Teacher and student views regarding the placement test. Journal of Human Sciences, 9(2), 446-474.
• Arı, A., & İnci T. (2015). Sekizinci sınıf fen ve teknoloji dersine ilişkin ortak sınav sorularının değerlendirilmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(4), 17-50. https://doi.org/10.12780/uusbd.75570
• Atasoy, S. (2012). Farklı yaş gruplarının merkezi sınavlara hazırlanma sürecindeki durumluk kaygı düzeyleri ve gelecek zaman perspektiflerinin karşılaştırılması [Yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Atılgan, H. (2018). Türkiye’de kademeler arası geçiş: Dünü-bugünü ve bir model önerisi. Ege Eğitim Dergisi, 19(1), 1-18. https://doi.org/10.12984/egeefd.363268
• Aydın, S. (2008). Orta ve yükseköğretim kurumlarına öğrenci seçme sistemi: Bir öneri. Bilim, Eğitim ve Düşünce Dergisi, 8(2), 1-5.
• Bakırcı, H., & Kırıcı, M. G. (2018). Temel eğitimden ortaöğretime geçiş sınavına ve bu sınavın kaldırılmasına yönelik Fen Bilimleri öğretmenlerinin görüşleri. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 383-416.
• Barnes, M. (2005). The discriminatory effects of high-stakes testing in georgia: Exploring causes and solutions. Institute of Education Sciences, 1008, 1-2.
• Baş, G., & Kıvılcım, Z. S. (2019). Türkiye’de öğrencilerin merkezi sistem sınavları ile ilgili algıları: Bir metafor analizi çalışması. Journal of Qualitative Research in Education, 7(2), 639-667.
• Bishop, J. H., & Wößmann, L. (2004). Institutional effects in a simple model of educational production. Education Economics, 12(1), 17-38. https://doi.org/10.1080/0964529042000193934
• Buyruk, H. (2014). Öğretmen performansının göstergesi olarak merkezi sınavlar ve eğitimde performans değerlendirme. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 28-42.
• Büyüköztürk, Ş. (2016). Sınavlar üzerine düşünceler. Kalem, Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 345-356.
• Can, E. (2015). Qualitative obstacles in Turkish education system and suggestions. The Anthropologist, 20(1-2), 289-296.
• Casbarro, J. (2004). Reducing anxiety in theera of high stakes testing. Principals, 83(5), 36-38.
• Cizek, G. J. (2001). Moreunintended consequences of high-stakes testing. Educational Measurement: Issues and Practice, 20(4), 19-27. https://doi.org/10.1111/j.1745-3992.2001.tb00072.x
• Creswell, J. W. (2016). Nitel araştırma yöntemleri, beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (M. Bütün & S. B. Demir Çev. Ed.). Siyasal Kitabevi.
• Çakmak, A., Şahin, H., & Akıncı-Demirbaş, E. A. (2017). 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin sınav kaygısı ve benlik saygısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kafkas Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 1-9. https://doi.org/10.30900/kafkasegt.315182
• Çalışkan, H. (2011). Teachers' opinion concerning common exams administered in elementary schools. Online Submission, 8(5), 615-626.
• Çetin, A., & Ünsal, S. (2019). Merkezi sınavların öğretmenler üzerinde sosyal, psikolojik etkisi ve öğretmenlerin öğretim programı uygulamalarına yansıması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(2), 305-306. https://doi.org/10.16986/HUJE.2018040672
• Davey, L., & Neill, M. (1992). The case against a national test. ERIC Clearinghouse on Tests, Measurement, and Evaluation. Washington DC.
• Dereli, A. B. (2023). MAXQDA: Yaratıcı veri analizi üzerine notlar. Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 13(1), 149-152. https://doi.org/10.53495/e-kiad.1319405
• Dinç, E., Dere, İ., & Koluman, S. (2014). Kademeler arası geçiş uygulamalarına yönelik görüşler ve deneyimler. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 397-423.
• Eker, O. (2016). Ortaokul öğrencilerinin yaşadığı sınav kaygısının nedenleri ve anne- baba tutumlarının sınav kaygısına etkisi: Merzifon örneği [Yüksek lisans tezi]. Nişantaşı Üniversitesi.
• Elçi, Y., Süzme, P. S., Yıldız, R., Canbolat, Y., & Çelik, O. (2016). Ortaöğretim izleme ve değerlendirme raporu 2016. Orta Öğretim Genel Müdürlüğü. 13152815_izlemeraporubirlestirilmis_3_ekim1%20(1).pdf
• Güler, M., Arslan, Z., & Çelik, D. (2019). 2018 Liselere giriş sınavına ilişkin matematik öğretmenlerinin görüşleri. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 337-363.http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2019.128
• Günay, D., & Gür, B. S. (2009, Nisan). Dünyada üniversiteye giriş sistemleri ve ÖSS. Türkiye’nin 2023 Vizyonunda Üniversiteye Giriş Sistemi Kongresi. Atılım Üniversitesi. Ankara.
• Gündoğdu, K., Kızıltaş, E., & Çimen, N. (2010). Seviye belirleme sınavına (SBS) ilişkin öğrenci ve öğretmen görüşleri (Erzurum il örneği). İlköğretim Online, 9(1), 316-330.
• Gür, B., Çelik Z., & Coşkun, İ. (2013). Türkiye’de ortaöğretimin geleceği: Hiyerarşi mi eşitlik mi? Seta Analiz, 69, 1-26.
• Hastings, J., Kane, T. J., & Staiger, D. O. (2009). Heterogeneous preferences and the efficacy of public school choice. NBER Working Paper, 2145, 1-46.
• Hextall, I., & Mahony, P. (2000). Consultation and the management of consent: Standards for qualified teacher status. British Educational Research Journal, 26(3), 323-342. https://doi.org/10.1080/713651561
• Kahraman, İ. (2014). Merkezi ortak sınav uygulamasının etkilerine ilişkin öğretmen görüşleri. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(4), 53-73.
• Karaşahinoğlu A. (2015). Öğrencilerin metaforik sınav algıları ile velilerin okula yönelik görüşleri arasındaki ilişki [Yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Kasapçopur, A., Çakır, M., Norşenli, F., & Halay, D. (2010). Ortaöğretime geçiş sisteminde SBS ve yeni bir model. Millî Eğitim Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanlığı. https://www.erguven.net/medya/SBS_AraStirma_Raporu.pdf
• Keskin, D. (2012). Bitmeyen sınavlar yaşanmayan hayatlar. Eğitimde paradigma değişimi. Dipnot Yayınları.
• Kutlu, Ö. (2003). Cumhuriyetin 80. yılında: Ölçme ve değerlendirme. Milli Eğitim Dergisi, 160. https://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/160/kutlu.htm
• Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. Sage.
• Maden, S. (2011). Türkçe dersi öğretmenlerinin ölçme değerlendirmeye ilişkin algıları. Millî Eğitim Dergisi, 41(190), 212-233.
• MEB (2014). Temel eğitimden orta öğretime geçiş. http://oges.meb.gov.tr/docs2104/sunum.pdf
• MEB (2019). Türkçe dersi öğretim programı. MEB Yayınları.
• MEB (2023). Millî Eğitim Bakanlığı Yazılı ve Uygulamalı Sınavlar Yönergesi. https://odsgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2023_10/12115933_MEB_yazili_ve_uygulamali_sinavlar_yonergesipdf adresinde alınmıştır.
• MEB (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli öğretim programları. MEB Yayınları.
• Minarechová, M. (2012). Negative impacts of high-stakes testing. Journal of Pedagogy, 3(1), 82-100.
• Moses, M. S., & Nanna, M. J. (2007). The testing culture and the persistence of high stakes testing reforms. Education and Culture, 55-72. https://www.jstor.org/stable/42922602
• Özdaş, F., (2019). Merkezi yerleştirme sınav sistemine ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşlerinin değerlendirilmesi. Mukaddime, 10(2), 698-701. https://doi.org/10.19059/mukaddime.509244
• Öztürk, F. Z., & Aksoy, H. (2014). Temel eğitimden ortaöğretime geçiş modelinin 8. sınıf öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi (Ordu ili örneği). Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 33(2), 439-454. https://doi.org 10.7822/omuefd.33.2.8
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma yöntemleri, beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (M. Bütün ve SB. Demir Çev.). Siyasal Kitabevi.
• Reyhanlıoğlu, Ç., & Tiryaki, İ. (2021). Ülkemizde gerçekleştirilen ölçme ve değerlendirme faaliyetlerine genel bir bakış. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 16, 70-93. https://doi.org/10.46778/goputeb.766689
• Saldana, J. (2019). Nitel araştırmacılar için kodlama el kitabı. (A. Tüfekci Akcan ve S. N. Şad Çev.). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Schwerdt, G., & Woessmann, L. (2017). The information value of central school exams. Economics of Education Review, 56, 65-79. https://doi.org/10.1016/j.econedurev.2016.11.005
• Sönmez-Akbey, S. (2006). Güneydoğu Anadolu bölgesinde eğitimin fırsat eşitliği açısından değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi]. Dicle Üniversitesi.
• Spann, P., & Kaufman, D. (2015). The negative effects of high-stakes testing. Education Law and Policy, 1(1), 1-14.
• Şad, S. N., & Şahiner, Y. K. (2016). Temel eğitimden ortaöğretime geçiş (TEOG) sistemine ilişkin öğrenci, öğretmen ve veli görüşleri. İlköğretim Online, 15(1), 53-76. https://doi.org/10.17051/io.2016.78720
• Şahin, S., Uz Baş, A., Şahin-Fırat, N., & Sucuoğlu, H. (2012). İlköğretim okulu öğrenci ile öğretmenlerinin ortaöğretime geçiş sistemine ilişkin görüşleri. International Journal of Human Sciences, 9(2), 847-878.
• Turgut, M. F., & Baykul, Y. (2010). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Pegem Akademi.
• Uzoğlu, M., Cengiz, E., & Daşdemir, İ. (2013). Fen ve teknoloji öğretmenlerinin seviye belirleme sınavı (SBS)’nda yapılan değişiklikler ile ilgili görüşlerinin incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(3), 77-86.
• Üstüner, A., & Şengül, M. (2004). Çoktan seçmeli test tekniğinin Türkçe öğretimine olumsuz etkileri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 197-208.
• Van Manen, M. (2007). Phenomenology of practice. Phenomenology & Practice, 1(1), 11-30.
• Yıldırım, A. (2011). Öğretmen eğitiminde çatışma alanları ve yeniden yapılanma. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 1(1), 1-17.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, S. (2017). Merkezi sınavların okul kültürüne yansımalarının değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi]. Trakya Üniversitesi.
• Yurttaş-Kumlu, G. D. Y., & Çobanoğlu, R. (2019). Çocukların eğitiminde merkezi sınav başarısı ile ilgili dersler daha mı önemli? Aile görüşü ve ilişkili faktörler. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 49, 375-392. https://doi.org/10.9779/pauefd.561551