TÜRKİYE MUHASEBE STANDARDI (TMS) 24: İLİŞKİLİ TARAF AÇIKLAMALARI BORSA İSTANBUL ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 60, 177 - 206, 08.06.2020

Cengiz Güney

Öz

Finansal raporlar karar alıcıların doğru karar alablilmeleri için gerekli tüm bilgileri içerecek şekilde hazırlanmalıdır. “TMS 24 İlişkili Taraf Açıklamaları” standardı ise şirketlerin ilişkili taraf sayılanlarla olan işlemlerinin ne şekilde raporlanacağını standarda bağlamıştır. Bu çalışmada “TMS 24 İlişkili Taraf Açıklamaları” standardı çerçevesinde Borsa İstanbul’da faaliyet gösteren şirketlerin ilişkili taraf işlemlerine konu olan bildirimleri “içerik analzi” yöntemi ile analiz edilmiştir. Çalışmanın amacı, “TMS 24 İlişkili Taraf Açıklamaları” standardı çerçevesinde yapılan bildirimlerin sektörel açıdan nasıl sınıflandığını tespit etmektir. Çalışma sonucunda; Borsa İstanbul’da faaliyet gösteren şirketlerin ilişkili taraf işlemlerine ilişkin bildirimlerinin %47’sinin “Mal Alım veya Satımı (Mamul ya da Yarımamul)” konulu işlemlerden oluştuğu, %18’nin “Hizmet Sunumu veya Alımı” konulu işlemlerden oluştuğu, %11’nin ise “Finansman Anlaşmaları Kapsamında Yapılan Transferler” konulu işlemlerden oluştuğu tespit edilmiştir. Sektörel farklılıklar açısından bakıldığında ise, en fazla bildirimin %53 oranı ile “İmalat Sanayi” sektöründe beyan edildiği görülmektedir. “İmalat Sanayi” sektörünü %38’lik oranı ile “Mali Kuruluşlar” sektörü takip etmektedir. Diğer sektörlerdeki bildirim oranları hemen hemen aynıdır. Sektörlerdeki bildirimlerin türleri incelendiğinde ise, “İmalat Sanayi” sektöründe yapılan bildirim türlerinin ağırlıklı olarak sırası ile; “Mal Alım veya Satımı (Mamul ya da Yarımamul)” bildirimleri “Finansman Anlaşmaları Kapsamında Yapılan Transferler” ve “Hizmet Sunumu veya Alımı” bildirimleri şekilde olduğu görülmüştür. “Mali Kuruluşlar” sektöründe yer alan şirketlerin bildirimlerinin ise en fazla çeşitliliğe sahip olduğu görülmektedir. Mali Kuruluşlar sektöründe yer alan bildirimler sekiz grupta toplanmıştır. Mali Kuruluşlar sektöründe ilişkili taraf işlemleri bildirimlerine yönelik bir sıralama yapmak gerekirse ilk üç sıranın; “Hizmet Sunumu veya Alımı”, “Maddi Duran Varlık ve Diğer Varlıkların Alım veya Satımı” ve “Kiralamalar” şeklinde olduğu görülektedir. “Toptan, Perakende Ticaret, Otel Ve Lokantalar” sektöründe yapılan bildirimlerin ise türleri açısından dört grupta toplandığı tespit edilmiştir. Bu sektörde yer alan bildirimlere yönelik sıralama yapmak gerekirse ilk üç bildirim türünün: “Mal Alım veya Satımı (Mamul ya da Yarımamul)”, “Belirli Koşullar Altında Yürürlüğe Girecek Sözleşmeler” ve 1 bildirim sayısı ile “Hizmet Sunumu veya Alımı” ile “Kiralamalar” konulu bildirimlerden oluştuğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

tms 24, İlişkili taraf işlemleri, Borsa İstanbul

Kaynakça

• AGYEI-MENSAH, B. (2019). "The Effect Of Audit Committee Attributes On Compliance With IAS 24-Related Party Disclosure", International Journal Of Law And Management, 61(1): 266-285. Doi:10.1108/IJLMA-03-2018-0056
• ANASTASIA , O.C. ve, J. Onuor (2019), “Effects Of Related Party Transaction On Financial Performance Of Companies, Evidenced By Study Of Listed Companies İn Nigeria.”, International Journal Of Economics And Financial Management, 4(3): 46-57.
• ARIFF, M. Ve HASHIM , H. A. (2013). “The Breadth And Depth Of Related Party Transactions Disclosures”, International Journal Of Trade, Economics And Finance, 4(6): 388-392. Doi: 10.7763/IJTEF.2013.V4.323
• AZIM , F., Z. MUSTAPA Ve F. ZAINIR (2018). “The Effects Of Corporate Governance And Related Party Transactıons On Fırm Performance Among Pakıstanı Famıly-Owned Fırms”, Arabian Journal Of Business And Management Review (Kuwait Chapter), An Open Access Journal , 7 (2): 9-31. Doi: 10.12816/0046065
• BAAZAOUI, H. ve, M. A. ZARAI (2019). “The Effect Of Firm Characteristics On The Disclosure Of IAS/IFRS Information: The Cases Of Tunisia, France And Canada”, International Business And Accounting Research Journal, 3(2):124-153. Doi: 10.15294/İbarj.V3i2.67
• BHUIYAN, M. ve ROUDAKI, J. (2018). "Related Party Transactions And Finance Company Failure: New Zealand Evidence", Pacific Accounting Review, 30 (2): 199-221. Doi:10.1108/PAR-11-2016-0098
• BİLGİN, N., (2006). Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi: Teknikler Ve Örnek Çalışmalar, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• COŞKU, R., R.ALTUNIŞIK., S.BAYRAKTAROĞLU ve E. YILDIRIM (2015). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemi: SPSS Uygulamalı, Sakarya Yayıncılık. 8. Baskı. Sakarya.
• EL-HELALY , M., I. GEORGIOU Ve A.D. LOWE (2018). “The İnterplay Between Related Party Transactions And Earnings Management The Role Of Audit Quality”, Journal Of International Accounting, Auditing And Taxation 32:47–60. Doi: 10.1016/J.İntaccaudtax.2018.07.003
• EL-HELALY, M. (2018). "Related-Party Transactions: A Review Of The Regulation, Governance And Auditing Literature", Managerial Auditing Journal, 33(8/9): 779-806. Doi:10.1108/MAJ-07-2017-1602
• ERNAWATI, D. ve Y. A. ARYANI, (2019). “Controlling Shareholders, Audit Committee Characteristics, And Related Party Transaction Disclosure: Evidence From Indonesia” , Jurnal Keuangan Dan Perbankan, 23(1):14–28.
• GÖKÇE, O., (2006). İçerik Analizi: Kurumsal Ve Pratik Bilgiler, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Https://Www.Kap.Org.Tr/Tr/Bildirim-Sorgu (E.T.14.10.2019).
• MARCHINI, P., P. ANDREI, ve A. MEDIOLI (2019). "Related Party Transactions Disclosure And Procedures: A Critical Analysis İn Business Groups", Corporate Governance, Vol. Ahead-Of-Print No. Ahead-Of-Print. Doi: 10.1108/CG-08-2018-0281
• MARCHINI, P., T. MAZZA. ve A. MEDIOLI (2018). “The İmpact Of Related Party Transactions On Earnings Management: Some İnsights From The Italian Context”, J Manag Gov 2018(2): 981–1014. Doi:10.1007/S10997-018-9415-Y
• MARCHINI, P., T. MAZZA. ve A. MEDIOLI (2018). "Related Party Transactions, Corporate Governance And Earnings Management", Corporate Governance, 18(6): 1124-1146. Doi: 10.1108/CG-11-2017-0271
• MNIF, S., Y. ve H . BORGI FENDRI,. (2017), "The Effect Of Audit Committee Characteristics On Compliance With IFRS For Related Party Disclosures", Managerial Auditing Journal, 32 (6): 603-626. Doi:10.1108/MAJ-06-2016-1395
• NOVÁKOVÁ, L. ve M. POLÁK, (2015). "Disclosures İn Accordance With IAS 24 (Related Parties)," Český Finanční A Účetní Časopis, University Of Economics, Prague, 2015(1) : 85-99.
• POZZOLI, M. ve M. VENUTI (2014). “Related Party Transactions And Financial Performance: Is There A Correlation? Empirical Evidence From Italian Listed Companies”, Open Journal Of Accounting, 3: 28-37. Doi: 10.4236/Ojacct.2014.31004
• PRATAMA, A. (2018). “Do Related Party Transactions And Tax Avoidance Affect Firm Value?”, Review Of Integrative Business And Economics Research, Vol. 7, Supplementary Issue 1: 106-116.
• RAFAY, A., . R. SADIQ ve. M. AJMAL (2016). “The Effect Of IAS-24 Disclosures On Governance Mechanisms And Ownership Structures İn Pakistan”, The Lahore Journal Of Business, 5 (1): 15–36.
• RAHMAN, M. (2018). “Compliance With Ias-24, Related Party Disclosure İn Listed Commercial Banks: Evidence From Bangladesh”, Journal Of Banking And Finance Management 1(3): 19-27.
• SHAN, Y. G. (2019). “Do Corporate Governance And Disclosure Tone Drive Voluntary Disclosure Of Related-Party Transactions İn China?” Journal Of International Accounting, Auditing And Taxation 34: 30–48. Doi:10.1016/J.İntaccaudtax.2019.02.002
• ŞAHİN, D.ve S. Y. PAZARÇEVİREN (2007). “TFRS (TMS 1, TMS 2, TMS 7, TMS 18, TMS 24, TMS 40) Ve SPK Muhasebe Standartlarının IFRS İle Karşılaştırılması”, Akademik İncelemeler Dergisi, 2 (2): 129-146.
• Türkiye Muhasebe Standardı 1 (TMS 1): Finansal Tabloların Sunuluşu
• Türkiye Muhasebe Standardı 24 (TMS 24): İlişkili Taraf Açıklamaları