DENETİM RAPORLARINDAKİ DENETÇİ̇ GÖRÜŞLERİNİN OKUNABİLİRLİĞİ ÜZERİNE BİR İNCELEME: BORSA İSTANBUL YAKIN İZLEME PAZARI ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 72, 171 - 196, 30.05.2024

Ahmet Alataş

https://doi.org/10.55322/mdbakis.1403575

Öz

İşletmeler tarafından belirli dönemler itibariyle açıklanan finansal tablolar ve denetim raporları, yatırımcıların alacakları ekonomik kararlarda kritik öneme sahiptir. Denetim raporundaki denetçi görüşü ve açıklamaları, bilgi kullanıcılarının dikkatini çekmektedir. Bu çalışmanın amacı, olumlu harici görüşe sahip olan firmaların denetim görüşü gerekçe paragrafının okunabilirlik seviyesini değerlendirmektir. Araştırma kapsamında, Borsa İstanbul (BİST) Yakın İzleme Pazarında faaliyet gösteren 13 işletmenin 2018-2022 yılları arasında yayımlanan 65 adet denetim raporu incelenmiştir. Olumlu görüş dışında denetim görüşüne sahip olan 50 denetim raporu çalışma kapsamına alınmıştır. Çalışmanın yöntemi olarak Ateşman okunabilirlik endeksi ile Kruskal Wallis H ve Mann Whitney U istatistiksel testleri uygulanmıştır. Uygulama sonuçlarına göre, BİST Yakın İzleme Pazarında işlem gören çeşitli sektörlerdeki işletmelerin olumlu harici denetim görüşü alan denetim raporlarındaki görüşün gerekçe paragraflarının okunabilirliği, %60 oranında '‘Zor’’ ve ‘‘Çok Zor’’ seviyede, %40 oranında ‘‘Orta Güçlük’’ seviyesinde yazılmıştır. Ayrıca, alt sektörler arasında yapılan karşılaştırmada denetim görüşünü destekleyen paragrafların okunabilirlik düzeyi en zor olan alt sektörün Perakende Ticaret olduğu tespit edilmiştir. Denetçinin eğitim düzeyi, unvanı ve alt sektörüyle gerekçe paragrafların okunabilirlik seviyesi arasında anlamlı bir ilişki belirlenmemiştir. Bu bulgular, görüşün dayanağı paragraflarının yüksek oranda düşük okunabilirlik seviyesinde yazıldığını ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Denetçi Görüşü, Okunabilirlik Endeksi, Okunabilirlik Düzeyi.

A STUDY ON THE READABILITY OF AUDITOR OPINIONS IN AUDIT REPORTS: THE CASE OF CLOSE MONITORING MARKET IN BORSA ISTANBUL

Öz

Financial statements and audit reports announced by corporations at certain periods are of critical importance in the economic decisions investors will make. The auditor's opinion and explanations in the audit report attract the attention of information users. This study aims to determine the readability level of the basis of opinion paragraph in the audit reports of corporations that receive audit opinions other than positive opinion. 65 audit reports published between 2018 and 2022 of 13 corporations operating in the Borsa Istanbul (BIST) Close Monitoring Market were examined. 50 audit reports with audit opinions other than positive opinion were included in the scope of the study. As the method of the study, Ateşman readability index and Kruskal Wallis H and Mann Whitney U statistical tests were applied. According to the application results, the readability level of the opinion paragraphs in the audit reports of companies operating in various sectors traded on the BIST Close Monitoring Market, which receive audit opinions other than positive, is written at the "Difficult" and "Very Difficult" level by 60%, and "Medium Difficulty” level by 40. In addition, in the comparison between sub-sectors, it was determined that the sub-sector with the most difficult readability level of paragraphs supporting the audit opinion was Retail Trade. No significant relationship was detected between the auditor's education level, title and sub-sector and the readability level of the paragraphs on which the opinion is based. These findings reveal that a high percentage of the opinion paragraphs were written at a low readability level.

Anahtar Kelimeler

Auditor Opinion, Readability Index, Readability Level

Kaynakça

• Akdoğan, N., Aktaş, M., & Gülhan, O. (2015). Borsa İstanbul’da bağımsız denetim şirketleri ve bağımsız denetim görüşleri üzerine bir inceleme. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 17 (1), 19-32.
• Akdoğan, N., Gülhan, O., & Aktaş, M. (2015). Halka açık şirketlerde bağımsız denetçi görüşleri borsa İstanbul gözaltı pazarı örneği. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 17(2), 245-260.
• Alikhani, R.-Maranjory, M., & Davoudi, S. (2021). Audit committee characteristics and audit reporting readability. Accounting and Auditing Review, 28(1), 80-101. https://doi.org/10.22059/acctgrev.2021.303906.1008381
• Ateşman, E. (1997). Türkçe okunabilirliğin ölçülmesi. Dil Dergisi, (58), 71-74. http://www.atesman.info/wp-content/uploads/2015/10/Atesmanokunabilirlik.pdf Aydın, A., & Çürük, T. (2017). Bağımsız denetçinin finansal tablolara ilişkin görüş oluşturma ve raporlama standardından kaynaklanan yükümlülükleri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(2), 226-238.
• BİST; https://borsaistanbul.com/tr/sayfa/506/pazarlar Erişim Tarihi: 01.09.2023
• BİST; https://www.borsaistanbul.com/files/kotasyon_yonergesi.pdf Erişim Tarihi: 01.09.2023
• Courtis, J.K. (2004). Corporate report obfuscation: artefact or phenomenon?. The British Accounting Review, 36, 291–312. https://doi.org/10.1016/j.bar.2004.03.005
• Dönmez, A., & Ersoy, A. (2006). Bağımsız denetim firmaları bakış açısıyla Türkiye bağımsız dış denetim sisteminin değerlendirilmesi. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, (36), 69-91.
• DuBay, W.H. (2004). The principles of readability. Costa Mesa, 1-76.
• Fakhfakh, M. (2013). There adaptability of standardized reports by the ınternational federation of accountants. Journal of Commerce and Accounting Research, 2(1),10-28.
• Fakhfakh, M. (2016). Linguistic features and legibility of the consolidated audit reports: an original investigation from the Tunisian case. Cogent Business & Management, 3(1), 1-30. https://doi.org/10.1080/23311975.2016.1234360
• Hussin, N., Malaysia, B., Salleh, M.F., Ahmad, A., & Rahmat, M.M. (2023). The association between audit firm attributes and key audit matters readability. Asian Journal of Accounting Research, 8(4), 322-333. https://doi.org/10.1108/AJAR-10-2022-0317 Jayanti, D., & Fatima, E. (2023). The readabılıty of key audıt matters paragraph ınaudıtor's report: a study from asean countrıes. Media Riset Akuntansi, 23(2), 257-272. https://doi.org/10.25105/mraai.v23i2.17113
• Kardeş Selimoğlu, S., Özbirecikli, M., & Uzay, Ş. (2017). Bağımsız denetim. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Keskin, D.A., Tutar, S., Öktem, B., & Akçay, B. (2020). Arı okunabilirlik endeksine göre cinsiyetin kilit denetim konularının okunabilirliği üzerine etkisi: sektörel bir inceleme. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi. 15(53), 209- 228. https://doi.org/10.14783/maruoneri.676725
• KGK. Bağımsız denetçi raporunda olumlu görüş dışında bir görüş verilmesi standardı (BDS705),https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/BDS/BDS%20705.pdf Erişim Tarihi: 01.09.2023
• KGK. Finansal tablolara ilişkin görüş oluşturma ve raporlama standardı (BDS 700), https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/BDS/BDS%20700(2).pdf Erişim Tarihi: 01.09.2023
• Kılıç, İ. (2023). Olumlu dışında görüş bildirilen denetim raporlarındaki görüşün dayanağı paragraflarının okunabilirlik düzeylerinin araştırılması: BİST imalat sektöründe bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 99, 43-60. https://doi.org/10.25095/mufad.1249541
• Pires, C., Cavaco, A., & Vigario, M. (2017). Towards the definition of linguistic metrics for evaluating text readability. Journal of Quantitative Linguistics, 24(4), 319-349. https://doi.org/10.1080/09296174.2017.1311448
• Salehi, M., Zimon, G., & and Seifzadeh, M. (2022). The effect of management characteristics on audit report readability. Economies, 10(12), 1-23. https://doi.org/10.3390/economies10010012
• T.C. Cumhurbaşkanlığı mevzuat bilgi sistemi. Bağımsız denetim yönetmeliği, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=16907&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 Erişim Tarihi: 02.09.2023
• T.C. Cumhurbaşkanlığı mevzuat bilgi sistemi. Türk Ticaret Kanunu, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6102.pdf Erişim Tarihi: 02.09.2023
• Temur, T. (2003). Okunabilirlik (readability) kavramı. Türklük Bilimi Araştırmaları, 13, 169-180. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubar/issue/16954/177007#article_cite Yalçın, N. (2020). Türkiye’de bağımsız denetim raporlarının okunabilirliğinin kilit denetim konusu paragrafı üzerinde incelenmesi. Türkiye Ekonomisi İşletme, İktisat ve Muhasebe Açısından Konjonktürel Değerlendirmeler, İKSAD Publishing, 117-136.
• Zakaluk, B.L., & Samuels, S.J. (1988). Readability: Its past, present and future. Internatıonal Readıng Assocıatıon, 1-156. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED292058.pdf