TÜRKİYE’DE FAALİYET GÖSTEREN BANKALARIN ÇEVİK DENETİM DÜZEYİNİN BELİRLENMESİNE YÖNELİK ÖLÇEK GELİŞTİRME ÇALIŞMASI

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 75, 167 - 192, 14.05.2025

Reşat Karcıoğlu , Şerife Kılıçarslan

https://doi.org/10.55322/mdbakis.1591620

Öz

Son zamanlarda yaşanan hızlı değişimler, birçok meslek ve sektörün olumsuz durumlarla karşı karşıya kalmasına neden olabilmektedir. Ekonomik faaliyetlerin kalbi olarak görülen bankacılık sektörü de, bu olumsuz durumlardan ülke ekonomisi içinde en fazla etkilenen sektörlerden biri olarak değerlendirilmektedir. Bu kapsamda, bankalarda yürütülen iç denetim faaliyetleri, söz konusu olumsuzlukların etkilerini yönetmede önemli bir rol oynamaktadır. Ancak, geleneksel iç denetim uygulamalarının, günümüz işletme ihtiyaçlarını karşılamakta yetersiz kaldığı düşünülmektedir. Bu sebeple geleneksel denetim yaklaşımına bir alternatif olarak çevik denetim yaklaşımı ve bununla beraber bu yaklaşımın işletmelerdeki düzeyi ön plana çıkmıştır. Araştırmanın amacı, Türkiye’de faaliyet gösteren bankalarda çevik denetim düzeyini ölçmeye yönelik geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirmektir. Bu amaç doğrultusunda öncelikle ilgili alan yazını incelenmiştir. Yapılan incelemeler sonucunda, çevik denetim yaklaşımının uygulanma düzeyine etki eden iki temel unsurun ön plana çıktığı belirlenmiştir. İlgili unsurlar; denetim ekiplerinin sahip olduğu yetenekler ile denetim sürecinde benimsenen yaklaşımdır. Bu doğrultuda, önce ölçek geliştirme süreci tamamlanmış, ardından geliştirilen ölçme aracı kullanılarak bankalardaki çevik denetim düzeyi değerlendirilmiştir. Araştırma evreni, Türkiye'de bankacılık sektöründe çalışan personelden oluşmaktadır. Araştırma kapsamına ise eksiksiz ve doğru şekilde doldurulduğu değerlendirilen 210 anket formu analiz için kabul edilmiştir. Alan yazını kapsamında ulaşılan katılımcı sayısı pilot çalışmayı temsil edebilecek niteliktedir. Araştırma sonucunda, hem denetim ekiplerinin hem de denetim sürecinin çeviklik düzeyini ölçen geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirilmiştir. İlgili ölçek kullanılarak elde edilen bulgular, denetim ekiplerinin hızlı karar verme, yazılı iletişim ve uzmanlaşma gibi yeteneklerde olumlu algılara sahip olduğunu ortaya koymuştur. Bununla birlikte, sözlü iletişim ve motivasyon konularında iyileştirmeye ihtiyaç duyulduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İç denetim, Çevik Denetim, Türk Bankacılık Sektörü, Ölçek Geliştirme, Pilot Çalışma

DEVELOPMENT OF A SCALE FOR DETERMINING THE AGILE AUDIT LEVEL OF BANKS OPERATING IN TÜRKİYE

Öz

The rapid changes experienced in recent times have led many professions and sectors to face adverse situations. The banking sector, often regarded as the heart of economic activity, is considered one of the sectors most affected by these challenges within national economies. In this context, internal audit activities conducted in banks play a significant role in managing the impact of such negative conditions. However, traditional internal audit practices are increasingly seen as inadequate in meeting the evolving needs of modern businesses. As a result, the agile auditing approach has emerged as a potential alternative to the traditional model, drawing attention to both the approach itself and its level of implementation within organizations. The aim of this study is to develop a valid and reliable scale to measure the level of agile auditing in banks operating in Turkey. To achieve this, the relevant literature was first reviewed. The review revealed two key factors influencing the implementation level of the agile auditing approach: the capabilities of audit teams and the approach adopted during the audit process. Accordingly, a scale development process was carried out, and the developed measurement tool was then used to assess the level of agile auditing in banks. The research population consisted of personnel working in the Turkish banking sector. A total of 210 fully and accurately completed survey forms were accepted for analysis. The number of participants reached through the literature-based sampling was deemed sufficient to represent a pilot study. As a result of the research, a valid and reliable scale was developed to measure the agility levels of both audit teams and audit processes. Findings obtained through the scale indicated that audit teams were perceived positively in terms of quick decision-making, written communication, and specialization. However, areas such as verbal communication and motivation were identified as needing improvement.

Anahtar Kelimeler

Internal Audit, Agile Audit, Banking Sector, Scale Development, Pilot Study

Kaynakça

• Alexiou, S. (2022). Going agile in audit. ISACA Journal, 1, 1-6.
• Baloğlu, G. (2019). İç denetim için çeviklik: türk finans sektöründeki bir işletme üzerinde inceleme. Muhasebe Enstitüsü Dergisi, 60, 37-46.
• BDO (2024). Transforming Internal Audit Methodology into Agile IA. Erişim Adresi: www.bdo.com
• Beerbaum, D. (2021). “Transforming to Agile Audit: A Case Study Research”. Journal of Applied Research in the Digital Economy. Erişim Adresi: papers.ssrn.com
• Bircan, N. G. (2020). Belirsizlik ve kriz durumlarında çevik denetim anlayışı ve denetim mesleği üzerine etkileri: covid-19 vakası üzerine bir değerlendirme. Mali Çözüm Dergisi, 30(161), 245-258.
• Büyüköztürk, Ş. (2005). Anket geliştirme. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(2), 133-151.
• Catlin, R., & Watkins, C. (2021). Agile Auditing. NJ: John Wiley & Sons.
• Christ, M. H., Eulerich, M., Krane, R., & Wood, D. A. (2021). New frontiers for internal audit research. Accounting Perspectives, 20(4), 449-475.
• Cook, R., Jones‐Chick, R., Roulin, N., & O'Rourke, K. (2020). Job seekers' attitudes toward cybervetting: scale development, validation, and platform comparison. International Journal of Selection and Assessment, 28(4), 383-398.
• Çetin, Ö. O. (2024). İç denetimde yeni bir yaklaşım: çevik denetim. Muhasebe ve Denetime Bakış, 23(71), 197-212.
• Deloitte. (2017). Becoming Agile a Guide to Elevating İnternal Audit’s Performance and Value. Erişim Adresi: www2.deloitte.com
• Demir, M., Ülker, Y., & Arslan, Ö. (2018). İç kontrol, iç denetim ve bağımsız denetim ilişkisi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(5), 82-104.
• DeRoche, T. (2022). Agile Audit Transformation and Beyond. Florida: CRC Press.
• Doğan, O., Bulut, Z. A., & Çımrın, F. K. (2015). Bireylerin sürdürülebilir tüketim davranışlarının ölçülmesine yönelik bir ölçek geliştirme çalışması. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29(4), 659-678.
• Guilford, J. P. (1954). Psychometric Methods. New York: McGraw-Hill.
• Ertikin, C. (2020). Yalın ve çevik denetim anlayışı. Erişim Adresi: www.researchgate.net Field, A. (2013). Discovering statistics using IBM SPSS statistics. SAGE Publishing.
• Flanagan, J. C. (1952). The effectiveness of short methods for calculating correlation coefficients. Psychological Bulletin, 49(4), 342-348.
• Gönen, S., & Yurtlu, Ö. (2021). İç denetim faaliyetlerinin etkinliğinin ve verimliliğinin sağlanmasında kullanılan bir yöntem: Çevik denetim. Mehmet Dalkılıç (Ed.), INSAC Advances in Social and Education Sciences (ss. 159-175). Duvar Kitabevi.
• Guadagnoli, E., & Velicer, W. F. (1988). Relation of sample size to the stability of component patterns. Psychological Bulletin, 103, 265-275.
• Gürbüz, S., & Şahin, V. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Karagöz, Y. ve Bardakçı, S. (2020). Bilimsel Araştırmalarda Kullanılan Ölçme Araçları ve Ölçek Geliştirme. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Hinkin, T. R. (1998). A brief tutorial on the development of measures for use in survey questionnaires. Organizational research methods, 1(1), 104-121.
• Hoelter, J. W. (1983). The analysis of covariance structures: Goodness-of-fit indices. Sociological Methods & Research, 11, 325-344.
• IIA (The Institute of Internal Auditors)- İç Denetim Enstitüsü (2018). Agile auditing- Sprinting to change: Reimagining internal audit in a digital world. Erişim Adresi: www.theiia.org.
• IIA- The Institute of Internal Auditors. (2023). About internal audit, The IPPF: The framework for internal audit effectiveness, Code of ethics, Attribute standars, International standards for the professional practice of internal Auditing. Erişim Adresi: www.theiia.org
• İlik, Ş. Ş., & Sarı, H. (2018). Öğretmenler için bireyselleştirilmiş eğitim programı yeterlik ölçeği (ÖBEPYÖ): Ölçek geliştirme çalışması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 1467-1483.
• Joshi, P. L. (2021). A review of agile internal auditing: retrospective and prospective. International Journal of Smart Business and Technology, 9(2), 13-32.
• Koerniawati, D. (2021). The remote and agile audit: A fraud prevention effort to navigate the audit process in the covid-19 pandemic. Jurnal Riset Akuntansi dan Bisnis Airlangga, 6(2), 1131-1149.
• Kubat, G. (2012). Öz değerlendirmenin 360 derece geri besleme yöntemindeki işlevselliği. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 51-66.
• Lawshe, C. H. (1975). A qualitative approach to content validity. Personnel Psychology, 28, 563-575.
• Lyons, R. (2022). Is agile auditing a sure thing for internal audit. ISACA.
• Özekicioğlu, S. S. (2020). Türk bankacılık sektöründe denetimin etkinliği: finansal kriz dönemleri için aksiyon önerileri. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 16(1), 92-107.
• Patır, S. (2009). faktör analizi ile öğretim üyesi değerleme çalışması. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(4), 69-86.
• Ramamoorti, S. (2003). Internal auditing: History, evolution, and prospects. IIA.
• Rick, A., & Wright, Jr. (2019). Agile auditing: Transforming the internal audit process. Internal Audit Foundation.
• Rummel, R. J. (1970). Applied factor analysis. Northwestern University Press.
• Subramanian, A., Krishnamachariar, P. K., Gupta, M., & Sharman, R. (2018). Auditing an agile development operations ecosystem. International Journal of Risk and Contingency Management, 7(4), 90-110.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2020). Using multivariate statistics, Allyn Bacon.
• TBB- Türkiye Bankalar Birliği. (2023). Bankacılık sektörünün rolü, Banka ve sektör bilgileri. Erişim Adresi: www.tbb.org.tr
• TİDE- Türkiye İç Denetim Enstitüsü. (2023). İç Denetimin Tanımı Uluslararası İç Denetim Mesleki Uygulama Standartları (Standartlar), Uluslararası Mesleki Uygulama, Etik Kurallar. Erişim Adresi: www. www.tide.org.tr
• TKBB- Türkiye Katılım Bankaları Birliği (2023). Banka ve sektör bilgileri. Erişim Adresi: yenisite.tkbb.org.tr
• Uludag, S. (2022). Agile audit and value-added leadership characteristics of internal auditors. Pressacademia, 160-162.
• Yeşilçebeci, G. (2022). İç denetim bağlamında covıd-19’un kurumsal risk yönetimi süreçleri üzerine etkileri. Denetişim, 25, 77-93.