BAĞIMSIZ DENETİM RAPORUNDA KİLİT DENETİM KONULARI: TÜRK VE YABANCI BANKALARIN İÇERİK ANALİZİ

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 76, 95 - 116, 09.09.2025

Burçak Kiziltan Işik

https://doi.org/10.55322/mdbakis.1656182

Öz

Bağımsız denetim raporları bilgi kullanıcılarının güvenilir, ihtiyaca uygun ve anlaşılabilir bilgiye ulaşma ihtiyacının karşılanmasında önemli bir fonksiyon üstlenmektedir. Çıkar çatışmaları, finansal işlemlerin karmaşıklığı, yaşanan denetim skandalları, finansal krizler denetçi ile denetim raporu kullanıcıları arasında beklenti farklılığını açığa çıkarmıştır. Özellikle yatırımcılar tarafından denetim raporlarının daha fazla bilgi içermesi talep edilmiştir. Talebi karşılamak amacıyla, Uluslararası Denetim ve Güvence Standartları Kurulu (IAASB), “Kilit Denetim Konularının Bağımsız Denetçi Raporunda Bildirilmesi” (ISA 701) standardını yayımlamıştır. Türkiye’de de Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu aynı doğrultuda Bağımsız Denetim Standardı 701 (BDS 701), standardını yayımlamıştır. Bu çalışmada, Türkiye’de aktif büyüklük açısından en büyük altı bankanın ve ISA 701 standardını uygulayan aktif büyüklük açısından en büyük altı yabancı bankanın bağımsız denetim raporlarında yer alan Kilit Denetim Konuları (KDK) analiz edilerek karşılaştırılmıştır. Türkiye’de BDS 701 standardının bir yıl gecikmeli olarak yürürlüğe girmesi nedeniyle araştırma dönemi Türk bankaları için 2017-2023, yabancı bankalar için ise 2016-2023 yıllarını kapsamaktadır. Çalışmada içerik analizi yöntemi kullanılarak, bankaların KDK'larının ne olduğu ve kaç tane bildirildiği incelenmiştir. Elde edilen bulgular, kredi ve alacak değer düşüklüğü ile emeklilik planları yükümlülüklerinin hem Türkiye’de hem de yabancı bankalarda en yaygın KDK’lar olduğunu göstermektedir. Türkiye’de incelenen bankalar yılda ortalama ikinin biraz üzerinde KDK raporlarken, yabancı büyük bankalarda bu sayının dörde yakın olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kilit Denetim Konuları , Bağımsız Denetim Standartları , BDS701 , ISA701

KEY AUDIT ISSUES IN THE INDEPENDENT AUDIT REPORT: CONTENT ANALYSIS OF TURKISH AND FOREIGN BANKS

Öz

Independent audit reports are essential in providing users with reliable, relevant, and understandable information. Issues like conflicts of interest, complex financial transactions, audit scandals, and financial crises have highlighted the differing expectations between auditors and report users. Notably, investors have asked for more detailed information in audit reports. To meet this demand, the International Auditing and Assurance Standards Board (IAASB) issued the “Reporting on Key Audit Matters by Independent Auditors” (ISA 701) standard. In Turkey, the Public Oversight Accounting and Auditing Standards Authority has also issued Independent Audit Standard 701 (BDS 701) in alignment with this standard. This study analyzed and compared the Key Audit Matters (KAM) included in the independent audit reports of the six largest banks in Turkey by assets and the six largest foreign banks by assets that follow ISA 701. Due to a one-year delay in implementing BDS 701 in Turkey, the research period spans 2017-2023 for Turkish banks and 2016-2023 for foreign banks. Using content analysis, the study examined the KAMs and their reported frequencies. The results show that credit and loan impairments and pension plan liabilities are the most common KAMs across both Turkish and foreign banks. While Turkish banks reported an average of just over two KAMs per year, foreign banks reported nearly four.

Anahtar Kelimeler

Key Audit Matters , Independent Auditing Standards , BDS701 , ISA701

Kaynakça

• Agricultural Bank of China. (t.y.). Annual Reports. https://www.abchina.com/en/investor-relations/performance-reports/annual-reports/
• ANY Partners. (t.y.). Denetçinin kilit denetim konularına ilişkin sorumlulukları. ANY Partners.https://any.partners/denetcinin-kilit-denetim-konularina-iliskin-sorumluluklari/#:~:text=Denet%C3%A7inin%20Kilit%20Denetim%20Konular%C4%B1na%20%C4%B0li%C5%9Fkin,de%C4%9Ferlendirilmesi%20denet%C3%A7i%20a%C3%A7%C4%B1s%C4%B1ndan%20faydal%C4%B1%20olabilir
• Arzova, S. B., & Şahin, B. Ş. (2020). ISA 701 (BDS 701) Kilit Denetim Konuları: BIST 30, BIST 50 VE BIST 100 endekslerinde yer alan finans kurumlarına yönelik analiz. Muhasebe Ve Denetime Bakış, 20(60), 75-94.
• Bank of China. (t.y.). Annual reports. Bank of China. https://www.boc.cn/en/investor/ir3/ BNP Paribas. (t.y.). Financial-Reports. https://invest.bnpparibas/en/search/reports/documents/financial-reports
• Can, M., & Çil Koçyiğit, S. (2020). BDS 701 kilit denetim konularının bağımsız denetçi raporunda bildirilmesi standardı uygulaması üzerine bir araştırma. Journal of Accounting and Taxation Studies, 13(3), 739-771. https://doi.org/10.29067/muvu.699451
• China Construction Bank. (t.y.). Annual reports. China Construction Bank. https://en.ccb.com/eng/investor/performancereports/annual_reports/index.shtml
• Çakalı, K. R. (2021). Bağımsız Denetim Raporlarında Yeni Uygulama: Kilit Denetim Konularının Raporlanması Ve BİST 100 Analizi. Denetişim (23), 60-77.
• Erdem, B. (2020). Finansal tablolardaki hile olasılığının kilit denetim konularına etkisi: Borsa İstanbul’da bir analiz. ESAM Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, ½, 245-260.
• Gold, A., & Heilmann, M. (2019). The Consequences Of Disclosing Key Audit Matters (KAMs): A Review Of The Academic Literature. Maandblad voor accountancy en bedrijfseconomie, 93(1/2), 5-14.
• HSBC Holdings plc. (t.y.). Annual Reports and Accounts. https://www.hsbc.com/investors/results-and-announcements/annual-report
• IAASB (2015). International Standard on Auditing 701: Communicating Key Audit Matters in the Independent Auditor’s Report. (ISA 701 Standard metni)
• Industrial and Commercial Bank of China. (t.y.). Company information. ICBC. https://www.icbc-ltd.com/en/column/1438058343653851171.html
• KGK (2017). Bağımsız Denetim Standardı 701: Kilit Denetim Konularının Bağımsız Denetçi Raporunda Bildirilmesi. (BDS 701 Metni)
• Kocamış, T.U. & Yıldırım, G. (2019). Bağımsız denetçi raporunda kilit denetim konuları: Olası etkileri. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, Ekim 2019 Özel Sayısı, 634-642.
• Li, H., Hay, D., & Lau, D. (2019). Assessing The Impact of The New Auditor’s Report. Pacific Accounting Review. 31(1), 110-132.
• Marques, D., Portugal, G. T., & Almeida, S. R. V. (2019). The Impact Generated by the Key Audit Matters on the Application of Audit Procedures. European Journal of Scientific Research. 152(2) 144-152.
• OnBoard Meetings. (2024). Audit report types. OnBoard Meetings. https://www.onboardmeetings.com/blog/audit-report-types/
• Öksüz, S., & Cengiz, S. (2024). Bankalarda Kilit Denetim Konuları ve Hisse Değerine Etkisi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2), 349-362. https://doi.org/10.54558/jiss.1407761
• Pinto, I., & Morais, A. I. (2018). What Matters in Disclosures Of Key Audit Matters: Evidence From Europe. Journal of International Financial Management & Accounting, 30(2), 145-162.
• Sarısoy, Ö. (2021). Kritik/ Kilit denetim konularının BİST 30 ve Dow Jones 30 endekslerindeki işletmelerin denetçi raporları üzerinden karşılaştırılması. Muhasebe ve Denetime Bakış, 21(63), 159-182.
• Taş, O., Mert, H. & Varcan Baskaya, A. (2019). Bağımsız denetim raporlarında kilit denetim konuları ve uygulamaya dönük bir araştırma. PressAcademia Procedia, 9(1), 155-159.
• Teraman Ö. & Çelik, B. (2019). Kilit denetim konularının bağımsız denetim raporuna yansıtılması: Bağımsız denetçileri etkilemesi üzerine bir araştırma. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(1), 49-61.
• Türkiye Garanti Bankası. (t.y.). Finansal Raporlar ve Tablolar. Türkiye Garanti Bankası. https://www.garantibbvainvestorrelations.com/tr/Kutuphane/bddk-konsolide-finansal-raporlar-pdf/PDF/1389/0/0
• Türkiye Halk Bankası. (t.y.). Finansal Tablolar ve Bağımsız Denetim Raporları. Türkiye Halk Bankası. https://www.halkbank.com.tr/tr/yatirimci-iliskileri/finansal-bilgiler/finansal-bilgiler/finansal-tablolar-ve-bagimsiz-denetim-raporlari.html
• Türkiye İş Bankası. (t.y.). Finansal bilgiler. Türkiye İş Bankası. https://www.isbank.com.tr/bankamizi-taniyin/finansal-bilgiler
• VakıfBank. (t.y.). Konsolide olmayan raporlar. VakıfBank. https://www.vakifbank.com.tr/tr/bankamiz/yatirimci-iliskileri/finansal-bilgiler/konsolide-olmayan-raporlar
• Yalçın, H. (2023). Denetim beklenti boşluğu; nedenleri, sonuçları ve boşluğun kapatılmasında denetçilerin rolü. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(3), 127-141.
• Yapı ve Kredi Bankası. (t.y.). BDDK Konsolide Olmayan Finansal Raporlar. Yapı ve Kredi Bankası. https://www.yapikrediinvestorrelations.com/tr/finansal-bilgiler/finansal-bilgiler-yil-dokuman-liste/BDDK-Konsolide-Olmayan-Finansal-Raporlar/356/0/0
• Ziraat Bankası. (t.y.). Denetim raporu ve mali tablolar. Ziraat Bankası. https://www.ziraatbank.com.tr/tr/yatirimci-iliskileri/finansal-bilgiler/denetim-raporu-ve-mali-tablolar