A STUDY ON CONTINUOUS AUDITING MODELS AND THEIR APPLICATIONS IN TÜRKİYE

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 76, 199 - 216, 09.09.2025

Gülçin Kazan , Özlem Tuncer Tokur , Figen Türüdüoğlu Öker

https://doi.org/10.55322/mdbakis.1671135

Öz

Increasing digitalization, data density, and regulatory pressures in globalizing economies have led to the inadequacy of traditional auditing approaches and increased the need to restructure internal audit processes with real-time, automated systems. This study examines continuous auditing and monitoring systems within theoretical frameworks. Models prominent in the literature, such as Groomer and Murthy, Vasarhelyi et al., Onions, Coderre, Rezaee et al., and Woodroof & Searcy, are examined in terms of data monitoring capabilities, automation levels, and sectoral applicability. The institutional compatibility of these models is assessed in line with the COSO Internal Control Framework, Corporate Governance Theory, and Technology Acceptance Model (TAM). Application examples from sectors such as banking, public sector, retail, and SMEs in the Turkish context are presented. Furthermore, the potential for integrating next-generation technologies such as artificial intelligence, big data, and blockchain into continuous auditing systems is discussed. The study provides a literature-based assessment that demonstrates that continuous auditing approaches go beyond being mere technical control tools and offer a strategic framework for governance, risk management, and digital transformation.

Anahtar Kelimeler

Continuous Auditing , Continuous Auditing Models , Continuous Monitoring , COSO , Technology Acceptance Model , Corporate Governance.

SÜREKLİ DENETİM MODELLERİ VE TÜRKİYE UYGULAMALARI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Öz

Küreselleşen ekonomilerde artan dijitalleşme, veri yoğunluğu ve düzenleyici baskılar, geleneksel denetim anlayışının yetersiz kalmasına ve iç denetim süreçlerinin gerçek zamanlı ve otomasyon destekli sistemlerle yeniden yapılandırılmasına olan ihtiyacı artırmıştır. Bu çalışmada, sürekli denetim ve izleme sistemleri kuramsal çerçeveler ışığında ele alınmış; literatürde öne çıkan Groomer ve Murthy, Vasarhelyi vd., Onions, Coderre, Rezaee vd. ve Woodroof & Searcy gibi modeller, veri izleme yetkinliği, otomasyon seviyesi ve sektörel uygulanabilirlik açısından incelenmiştir. COSO İç Kontrol Çerçevesi, Kurumsal Yönetim Teorisi ve Teknoloji Kabul Modeli (TAM) doğrultusunda bu modellerin kurumsal uyumluluğu değerlendirilmiş; Türkiye bağlamında bankacılık, kamu, perakende ve KOBİ gibi sektörlerdeki uygulama örneklerine yer verilmiştir. Ayrıca yapay zekâ, büyük veri ve blok zinciri gibi yeni nesil teknolojilerin sürekli denetim sistemlerine entegrasyon potansiyeli tartışılmıştır. Çalışma, sürekli denetim yaklaşımlarının teknik bir kontrol aracı olmanın ötesinde, yönetişim, risk yönetimi ve dijital dönüşüm bağlamında stratejik bir yapı sunduğunu ortaya koyan literatür temelli bir değerlendirme sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sürekli Denetim , Sürekli Denetim Modelleri , Sürekli İzleme , COSO , TAM , Kurumsal Yönetim

Kaynakça

• Acar, D., Öztürk, M. S., & Usul, H. (2016). Dijital ortamda denetim: Sürekli denetim. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(5), 1561–1571.
• Alles, M. G., Kogan, A., & Vasarhelyi, M. A. (2008). "Putting Continuous Auditing Theory into Practice: Lessons from Two Pilot Implementations." Journal of Information Systems, 22(2), 195-214. https://doi.org/10.2308/jis.2008.22.2.195
• AICPA. (2015). Audit Analytics and Continuous Audit: Looking Toward the Future. American Institute of Certified Public Accountants, Inc. New York., 147-182.
• BDDK. (2023). Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Faaliyet Raporu. https://www.bddk.org.tr/KurumHakkinda/Detay/23
• Braun, R. L., & Davis, H. E. (2020). "Computer-Assisted Audit Tools and Techniques: A Meta-Analysis and Research Agenda." International Journal of Accounting Information Systems, 38, 100473. https://doi.org/10.1016/j.accinf.2020.100473
• Cankar, İ. (2016). Denetimin yeni paradigması: Sürekli denetim. Sayıştay Dergisi, 61, 69–82.
• CICA/AICPA. (1999). Continuous Auditing: research report. Toronto, Canada: Canadian Institute of Chartered Accountants.
• Coderre, D. (2005). Continuous Auditing:Implications for Assurance, Monitoring, and Risk Assessment. Global Technology Audit Guide, The Institute of Internal Auditors. 6 15, 2019 tarihinde http://iia.nl/SiteFiles/IIA_leden/Praktijkgidsen/GTAG3.pdf
• COSO. (2017). Enterprise Risk Management—Integrating with Strategy and Performance. Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission.
• COSO. (2023). Achieving effective internal control over sustainability reporting (ICSR). Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission. https://www.coso.org
• Davis, F. D. (1989). Perceived usefulness, perceived ease of use, and user acceptance of information technology. MIS Quarterly, 13(3), 319–340.
• Eczacıbaşı. (2023). Eczacıbaşı Topluluğu Faaliyet Raporu. https://www.eczacibasi.com.tr/assets/ eczacibasi-toplulugu-2023.pdf Flowerday, S., Blundell, A., & Von Solms, R. (2006). Continuous Auditing technologies and models: A discussion. Computers & Security, 325-331.
• Freeman, R. E. (1984). Strategic management: A stakeholder approach. Boston: Pitman.
• Gelir İdaresi Başkanlığı (2023). E-Fatura ve E-Defter Uygulamaları. www.gib.gov.tr
• Groomer, S. M., & Murthy, U. S. (1989). "Continuous Auditing of Database Applications: An Embedded Audit Module Approach." Journal of Information Systems, 3(2), 53-69. https://doi.org/10.2308/jis.1989.3.2.53
• Holden, R. J., & Karsh, B. T. (2010). The Technology Acceptance Model: Its past and its future in health care. Journal of Biomedical Informatics, 43(1), 159-172.
• Koç Holding. (2022). Faaliyet Raporu. https://cdn.koc.com.tr/cmscontainer/ kocholding/media/koc/03yatirimci-iliskileri/yatirimci-seti/koc-holding-2022-faaliyet-raporu.pdf?ext=.pdf
• KOSGEB. (2023). Dijitalleşme ve KOBİ Teşvik Programları. https://www.kosgeb.gov.tr /site/tr/genel/destekdetay/9144/kobi-dijital-donusum-destek-programi
• KPMG Türkiye. (2023). Bankacılıkta Dijital Dönüşüm. https://kpmg.com/tr/tr/home/insights /2023/09/ bankacilik-sektorel-bakis.html
• LC Waikiki. (2022). Sürdürülebilirlik Raporu. https://corporate.lcwaikiki.com/ CMSFiles/ Files /LCW _2022_Surdurulebilirlik_Raporu_TR.pdf
• Li, Z., Xie, B., Chen, X., & Fu, Q. (2024). Corporate digital transformation, governance shifts and executive pay-performance sensitivity. International Review of Financial Analysis, 92, 103060.
• Memiş, M. Ü., & Tüm, K. (2011). Sürekli denetim süreci ve iç denetim ile ilişkisi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 37, 145–162.
• Möller, D. P. (2023). Cybersecurity in digital transformation. In Guide to cybersecurity in digital transformation: Trends, methods, technologies, applications and best practices (pp. 1-70). Cham: Springer Nature Switzerland.
• Onions, R. (2003). Towards a Paradigm for Continuous Auditing. 6 3, 2019 tarihinde https://www.academia.edu/972108/Towards_a_paradigm_for_c ontinuous_auditing
• PwC Türkiye. (2023). Dönüşürken Büyüyen Türkiye Perakende Sektörü. https://www.pwc.com.tr/tr/publications/industrial/retail-consumer/pdf/donusurken-buyuyen-turkiye-perakende-sektoru-raporu.pdf
• Rezaee, Z., Elam, R., & Sharbatoghlie, A. (2001). "Continuous Auditing: Building Automated Audit Capabilities." Auditing: A Journal of Practice & Theory, 20(1), 147-163. https://doi.org/10.2308/aud.2001.20.1.147
• Rezaee, Z., Sharbatoghlie, A., Elam, R. and Mcmickle, P.L. (2002). Continuous Auditing: Building Automated Auditing Capability. Auditing, 21(1). 147-163.
• Rezaee, Z., Elam, R., & Sharbatoghlie, A. (2021). Continuous Assurance and Emerging Technologies. Advances in Accounting.
• Serçemeli, M., & Orhan, M. S. (2016). Bilgi teknolojilerindeki değişimin finansal tabloların bağımsız denetimine etkisi: Sürekli denetim. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 383–404.
• Shleifer, A., & Vishny, R. W. (1997). A survey of corporate governance. The Journal of Finance, 52(2), 737–783.
• Ticaret Bakanlığı. (2023). Türkiye'de E-Ticaretin Görünümü. https://ticaret.gov.tr/ duyurular/turkiyede-e-ticaretin-gorunumu-raporu-yayimlandi
• Türk Hava Yolları. (2022). Sürdürülebilirlik Raporu.https://investor.turkishairlines.com/ documents/surdurulebilirlik/ thy2022tr_redacted.pdf
• Türkiye Bilişim Derneği (2023). Veri Uzayı Raporu. https://www.tbd.org.tr/veri-uzayi-calisma-grubu-raporu-2023/
• TÜRSAB. (2019). Turizm Sektörü Dijitalleşme Yol Haritası Seyahat Acentaları Dijital Dönüşüm Raporu. https://www.tursab.org.tr/apps//Files/Content/ad5f3ddb-5a11-410f-9e3c-fe8b2dc4df8b.pdf
• Vasarhelyi, M. A., Alles, M. G., & Kogan, A. (2004). "Principles of Analytic Monitoring for Continuous Assurance." Journal of Emerging Technologies in Accounting, 1(1), 1-21. https://doi.org/10.2308/jeta.2004.1.1.1
• Vasarhelyi, M., Alles, M., & Kogan, A. (2021). The evolution of continuous auditing with new technologies. Journal of Emerging Technologies in Accounting.
• Venkatesh, V., & Davis, F. D. (2000). A theoretical extension of the technology acceptance model: Four longitudinal field studies. Management Science, 46(2), 186–204.
• Venkatesh, V., Morris, M. G., Davis, G. B., & Davis, F. D. (2003). User acceptance of information technology: Toward a unified view. MIS Quarterly, 27(3), 425-478.
• Woodroof, J and Searcy, W. (2001). Continuous audit: Model development and implementation within a debt covenant compliance domain. International Journal of Accounting Information Systems Volume 2(3). 169-191.