TÜRK İDARİ YARGISINDA İÇTİHAT AYKIRILIĞININ ÖNLENMESİ VE GİDERİLMESİNE YÖNELİK ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Yıl 2021, , 417 - 455, 17.12.2021

Zeki Uysal

https://doi.org/10.18771/mdergi.1038098

Cited By: 2

Öz

Ülkemiz gibi yargı ayrılığını benimsemiş olan ülkelerde içtihat
aykırılığının ortaya çıkması doğal karşılansa da aykırı içtihatlar nedeniyle
oluşan hukuki belirsizliğin sürüp gitmesi, sonuçta yargıya güveni
zedeleyeceğinden kabul edilemez. Bu durum, içtihadî nitelik taşıyan
idari yargı açısından, dramatik sonuçlara yol açacak niteliktedir. İdari
yargı sistemimizde içtihat aykırılıklarını giderici bir mekanizma olarak
içtihatların birleştirilmesi müessesesine Danıştay dava daireleri ile kurul
kararları yönünden 90 yıldır başvurulmaktadır. Temmuz/2016’da istinaf
sisteminin faaliyete geçirilmesiyle idari yargı uyuşmazlıklarının büyük
kısmının bölge idare mahkemelerinin verdiği kararlarla kesinleştiği
düşünüldüğünde, aynı/benzer uyuşmazlıklar açısından Danıştay ve
istinaf kararları arasında aykırılığın oluşması kaçınılmazdır. Bölge idare
mahkemesi kararları arasındaki içtihat aykırılığının giderilmesi amacıyla
yürürlüğe konulan mekanizma da sadece giderici yönüyle devrededir.
İçtihat aykırılığını önleyici mekanizmalar henüz aykırılığın doğmadığı bir
aşamada sorunu kaynağında çözme yetisine sahip olduğundan, giderici
mekanizmalara kıyasla içtihat aykırılığından doğan hukuki sorunların
çözümünde daha etkindirler. Bu itibarla, iyi uygulama örnekleri göz
önünde bulundurularak öncelikle içtihat aykırılığını önleyecek etkin
mekanizmaların idari yargı düzenimize kazandırılması, üzerine kafa
yorulan bir meseledir. Bu mekanizmaların entegrasyonu ve iyi uygulama
örnekleri, bundan sonraki süreçte meselenin hukuk sistemimizde işgal
edeceği yer ve boyutla doğrudan ilgilidir. Ayrıca, yalnızca aykırılıkları
giderici yönüyle uygulamadaki her iki sistemin daha etkin bir çözüm mekanizmasına büründürülmesi için mevzuat değişikliği yapılması da
elzemdir.

Anahtar Kelimeler

İçtihat aykırılığı, içtihatların birleştirilmesi, önleyici-giderici mekanizmalar, çözüm önerisi

Kaynakça

• AKINCI Müslüm, İsveç İdare Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
• AKYILDIZ Ali, “İstinafa İlkesel Bakmak” Danıştay ve İdari Yargı Günü Sempozyumu (147. Yıl), Ankara, 2015, s.11-32.
• ARSLAN Ahmet, “Danıştay Başsavcılığı ve Danıştay Savcılığı”, Danıştay Dergisi, Y.2019, S.151, s.7-45.
• AYKIN Yunus / EMİROĞLU Ulya, “Temyiz Yoluna Başvuruda Süzgeç Usulü TEMYİZ İZNİ”, Danıştay Başkanlığı İdari Yargı Komisyonu Çalışmaları, 1. Dönem (2017 - 2018), Danıştay Yayınları No:95, Ankara, 2018, s.73-81.
• BEREKET Zuhal / DEMİRKOL Selami, “İdari Yargıda Savcılık Kurumu - İdarenin Yargısal Denetimde Ekinliğinin Sağlanması Yolunda Somut Bir Öneri”, Danıştay Dergisi, Y.26, S.90, s.25-52.
• DURAN Lütfi, “Yüksek Mahkemeler Arasında İçtihad Uyuşmazlığı”, Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cezaevi Matbaası, İstanbul, 1967, s.9-27.
• EKMEKÇİ Yalçın / ALTINDAĞ Samet, “İdari Yargılama Usulünde Grup Dava”, Danıştay Başkanlığı İdari Yargı Komisyonu Çalışmaları, 2. Dönem (2018 - 2019), Danıştay Yayınları No:107, Ankara, 2019, s.35-39.
• ERKAN Fikret, “İsveç İdari Yargı Sistemi (İdari İstinaf Sistemi) ve Analizi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y.4, S.12, s.99-130.
• GÜLAN Aydın, “Bireysel Başvuru Kararlarının Türk İdari Yargısına Etkisi”, Anayasa Yargısı, Y.2018, S.35, s.105-120, (“Bireysel Başvuru”).
• GÜLAN Aydın, “Ülkemizdeki Kanuni Düzenlemeleri Sonrasında İstinaf Kanun Yolu Hakkında Yeniden ve Farklı Düşünmek”, Danıştay ve İdari Yargı Günü Sempozyumu (148. Yıl), Ankara, 2016, s.19-27, (“Ülkemizdeki Kanuni”).
• GÜLER Murteza, “İçtihat Aykırılıklarının Giderilmesinde Önleyici ve Giderici Mekanizmaların Güçlendirilmesi”, Danıştay ve İdari Yargı Günü Sempozyumu (151. Yıl), Ankara, 2019, s.181-190.
• GÜLER Murteza / YURDAKÖK Murat Haki / EMİROĞLU Ulya, “İdari Yargıda İçtihat Farklılıkları Sorunu ve Çözüm Önerileri”, Danıştay Başkanlığı İdari Yargı Komisyonu Çalışmaları, 2. Dönem (2018 - 2019), Danıştay Yayınları No:107, Ankara, 2019, s.19-33.
• HECKSHER Sten, “İstinafın İşleyişinde İzin Sistemi ve Danıştay’ın Rolü”, İdari Yargıda İstinaf Semineri, Türkiye Cumhuriyeti Adalet Bakanlığı İle İsveç Krallığı Ulusal Mahkeme Yönetimi Arasında Yargı Alanında İş Birliği Programı, Antalya, 2009, s.139-155.
• HIRSCHFELDT Johan, “İsveç İdari İstinaf Örneği”, İdari Yargıda İstinaf Semineri, Türkiye Cumhuriyeti Adalet Bakanlığı İle İsveç Krallığı Ulusal Mahkeme Yönetimi Arasında Yargı Alanında İş Birliği Programı, Antalya, 2009, s.78-91.
• KAYHAN Fahrettin, “Özel Hukuk Uygulamasında Yargı İçtihatlarının ve İçtihadı Birleştirme Kararlarının Normatif Gücü”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S.2, s.341-363.
• ODYAKMAZ Zehra, “İdari Yargılama Usulü Kanununun 30.Yılında İdari Yargı Sempozyumu”, 09.03.2012, Ankara Barosu-Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Y.2013, Ankara Barosu Başkanlığı, s.187-237.
• ÖZKAN Gürsel, “Yargıya Güven Sağlanması İhtiyacı”, Danıştay Dergisi, S.151, 2019, s.47-93.
• SANCAKDAR Oğuz, “İdari Yargılama Usulünde İvedi Yargılama ve Grup Davaları”, Danıştay ve İdari Yargı Günü Sempozyumu (146. Yıl), Ankara, 2014, s.109-198.
• SEMİZ İmran, Türk Vergi Yargılaması Hukukunda İstinaf, Doktora Tezi, İstanbul, 2020.
• SEZGİNER Murat, “İdari Yargıda İçtihat Aykırılıklarının Giderilmesinde Danıştay’ın İçtihat Mahkemesi Rolünün Önemi”, Danıştay ve İdari Yargı Günü Sempozyumu (151. Yıl), Ankara, 2019, s.167-180, (“İdari Yargıda İçtihat”).
• SEZGİNER Murat, “İdari Yargıda İstinaf İncelemesinin Esasları ile İstinaf Uygulamasında İçtihat Aykırılıkları Sorunu ve Çözüm Yolları”, Danıştay ve İdari Yargı Günü Sempozyumu (150. Yıl), Ankara, 2018, s.111-134, (“İdari Yargıda İstinaf”).
• SEZGİNER Murat, “İdari Yargılama Hukukunda Yargılamanın Hızlandırılması Tartışmaları ve ‘Grup Dava’ Uygulaması” Danıştay ve İdari Yargı Günü Sempozyumu (146. Yıl), Ankara, 2014, s.199-217, (“İdari Yargılama Hukukunda”).
• TUNCAY Aydın H. / ÖZDEŞ Orhan / BAŞPINAR Recep, “Danıştayın Tarihçesi”, Yüzyıl Boyunca Danıştay, Ankara, 1968.
• TÜRKOĞLU ÜSTÜN Kamile, “Alman İdari Yargılama Usulünde Grup Dava Uygulaması”, Memleket Siyaset Yönetim (MSY), C.10, S.24, s.112-123.
• YILDIRIM Turan, “İdari Yargıda İçtihat Farklılıkları Sorunu ve Çözüm Önerileri”, Danıştay ve İdari Yargı Günü Sempozyumu (149. Yıl), Ankara 2017, s.137-153.
• YILMAZ Harun, Türk İdare Hukukunda İdari İstikrar İlkesi, Doktora Tezi, İstanbul, 2019.
• YILMAZOĞLU Yunus Emre, “İçtihat Farklılıklarının Temel Hak ve Özgürlükler Yönünden Değerlendirilmesi”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Y.7, S.13, Ankara, 2019, s.551-622.