MODERN HÜKÜMET SİSTEMLERİNDEN YARI-BAŞKANLIK SİSTEMİ VE TÜRKİYE’DE UYGULANABİLİRLİĞİ

Yıl 2014, Sayı: 4, 133 - 175, 01.04.2014

Yusuf Ziya Polater

Öz

There aren’t any crystal clear definitions of the concept of the Government systems. However, generally understood of the concept of government systems; “separation of powers”; which means force are not gathering on one hand and “union of the powers”; which means force are gathering on one hand. The presidential system, which is shaped according to the principle of separation of power, the parliamentary system and the semipresidential systems are accepted as a democratic systems of government. Generally accepted that the current Turkish Constitution,1982, was formed our government system as the line with the parliamentary system, whether it compared different government systems and different names. The most important criticism of the parliamentary system is to cause of the instability of the ruling government with the coalition governments. Therefore, there has been in continuous debate on the changing of the system in Turkey. In this study, first of all, I will described the democratic systems of governments and then secondly tried to explain the semipresidential system with in the French example. Which recognized as well known example in the world it has been implemented. Even in France, the powers of the president and the prime minister are not settled yet. With the historically and culturally different of the two countries, the semipresidential systems could be caused some problems in this context. In this regard I tried to explain the semi-presidential system in point of the our country

Anahtar Kelimeler

Separation of Powers, Government Systems, Parliamentary System, Semi-Presidential System

MODERN HÜKÜMET SİSTEMLERİNDEN YARI-BAŞKANLIK SİSTEMİ VE TÜRKİYE’DE UYGULANABİLİRLİĞİ

Öz

Hükümet sistemleri kavramının neyi ifade ettiği hususunda genel-geçer bir tanım bulunmamaktadır. Ancak hükümet sistemleri kavramından; kuvvetlerin tek elde toplandığı ve demokratik olduğu kabul edilmeyen “kuvvetler birliği” sistemi ile kuvvetlerin yasama, yürütme ve yargı erkleri arasında dağıtıldığı “kuvvetler ayrılığı” sistemi anlaşılmaktadır. Kuvvetler ayrılığı prensibine göre şekillenmiş olan başkanlık sistemi, parlamenter sistem ve yarı-başkanlık sistemi demokratik hükümet sistemleri olarak kabul edilmektedir. Yürürlükte bulunan, 1982 Anayasasının düzenlemiş olduğu hükümet sistemi farklı isimlerle ve farklı sistemlerle ilişkilendirilse de sistemin genel olarak parlamenter sistem çizgisinde olduğu kabul edilmektedir. Koalisyon hükümetlerine, bu yönüyle de hükümet istikrarsızlıklarına sebep olması parlamenter sisteme yöneltilen en önemli eleştirilerdendir. Bu nedenle ülkemizde de hükümet sistemi değişikliği sürekli tartışma konusu olmuştur. Bu doğrultuda çalışmamızda demokratik hükümet sistemlerine değinildikten sonra, bu sitemlerden biri olan yarı-başkanlık sistemi, dünyada en iyi şekilde uygulandığı kabul edilen Fransız örneği üzerinden açıklanmaya çalışıldı. Devamında Türk parlamenter sisteminin eksiklikleri incelendi. Fransa’da dahi başkan ve başbakanın yetkileri henüz oturmamışken, tarihsel ve kültürel olarak benzerliğimiz olmayan bir ülkedeki sistemin ülkemizde doğurabileceği sakıncalara değinilerek, sistem değişikliği yapmanın tek başına ülkedeki sorunları çözmeyeceği noktasından hareketle, yarı-başkanlık sisteminin ülkemiz açısından değerlendirilmesi yapıldı

Anahtar Kelimeler

Kuvvetler Ayrılığı, Hükümet Sistemleri, Parlamenter Sistem, Yarı-Başkanlık sistemi

Kaynakça

• AKARTÜRK, Ekrem Ali, Parlamenter Rejim Uygulamaları ve Parti Sistemleri, Yedi Tepe Ünv. y., İstanbul, 2010.
• ALACA, Fatma, Başkanlık ve Yarı Başkanlık Sisteminin Türkiye’de Uygulanabilirliği, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2012.
• ATAÖV, Türkkaya, Federasyon,Başkanlık Yarı-Başkanlık, Destek y., İstanbul, 2011.
• ATAR, Yavuz, Türk Anaysa Hukuku, Mimoza y., Konya, 2012.
• AYKAÇ, Burhan & DURGUN, Şenol, Çağdaş Siyasal Sistemler, Binyıl y., Ankara, 2012.
• BECEREN, Erten, “Türk İktidar Yapısında Değişim: Başkanlık ve Yar-Başkanlık sistemi” Yeni Türkiye Dergisi, 51. S., Mart-Nisan 2013.
• BİLİR, Faruk, “Hükümet Sistemleri Tartışmaları Bağlamında Hükümet Sistemimiz Ve Partili Cumhurbaşkanı”, Yeni Türkiye Dergisi, 51. S., Mart-Nisan 2013.
• ÇAM, Esat, Devlet Sistemleri, Der y., İstanbul, 1987.
• DEMİR, Fevzi, “Yarı Başkanlık Hükümet Sistemi ve Türkiye”, Yeni Türkiye Dergisi, 51. S., Mart-Nisan 2013.
• ERDOĞAN TOSUN, Gülgün & TOSUN, Tanju, Türkiye’nin Siyasal İstikrar Arayışı Başkanlık ve Yarı Başkanlık Sistemleri, Alfa y., İstanbul, 1999.
• ELDEM, Mahmut Nedim, Anayasalarımızda Siyasi Rejim Arayışı ve Yarı Başkanlık Çözümü, Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale, 2007.
• ERDOĞAN, Mustafa, Anayasal Demokrasi, 10. B., Siyasal Kitapevi, Ankara, 2013.
• Mustafa, ERDOĞAN, Türkiye’de Anayasalar ve Siyaset, Liberta y., Ankara, 2003.
• FENDOĞLU, Hasan Tahsin, “Başkanlık Sistemi Tartışmaları”, http://www.sde.org.tr/userfiles/file/baskanlik%20sistemi%20 tartismalariYENI-1111.pdf. 04.04.2014.
• GÜZEL, Hasan Celal, “Türkiye’de Yarı Başkanlık Sistemi Uygulanabilir” Yeni Türkiye Dergisi, 51. S., Mart-Nisan 2013.
• HEKİMOĞLU, Mehmet Merdan, Anayasa Hukukunda Karşılaştırmalı Demokratik Hükümet Sistemleri ve Türkiye, Detay Y.,Ankara 2009.
• KÜÇÜK, Adnan, Anayasa Hukuku, 3. B., Orion Kitabevi, Ankara, 20 KÜÇÜK, Adnan, “Hükümet Sistemlerinin Tarihçesi- Türkiye’de Günümüze Kadar Tatbik Edilen Hükümet Sistemleri”, Yeni Türkiye Dergisi, 51. S., Mart-Nisan 2013.
• KÜÇÜK, Adnan, “Türkiye için Hükümet Sistemi Arayışları”, Zaman Gazetesi, 06. 12. 2012 Günkü Baskısından, http:// www.zaman.com.tr/yorum_turkiye-icin-hukumet-sistemi- arayislari_2025172.html. 10.05.2014.
• KÜÇÜK, Adnan, “Türkiye’de Sivil Demokratik Bir Anayasa Yapımında Aşılması Gereken Bazı Eşikler”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi-Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 14, S. 30. http://dosya.marmara.edu.tr/huk/ fak%C3%BCltedergisi/2008C.14S.3/1-53.pdf. 23/05/2014
• ÖZBUDUN, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin y., 13. Baskı, Ankara, 2012.
• ÖZBUDUN, Ergun, “Hükümet Sistemleri-Hükümet Sistemi Tartışmaları”, Yeni Türkiye Dergisi, 51. S., Mart-Nisan 2013.
• ROSKİN, G. Michael & COLLEGE, Lycoming, Çağdaş Devlet Sistemleri, (Çev. Bahattin SEÇİLMİŞOĞLU), 3. Baskı, Liberte Y., Ankara, 2012.
• TUNÇ, Hasan & YAVUZ, Bülent, “Avantaj ve Dezavantajlarıyla Başkanlık Sistemi”, TBB Dergisi, Sayı 81, ANKARA, 2009.
• ÜNAL, Şeref, Anayasa Hukuku Açısından Mahkemelerin Bağımsızlığı ve Hakimlik Teminatı,T.B.M.M Kültür Sanat Yayınları No:65, Ankara, 1994.
• VERGİN, Nur, “Siyasal Sistem Arayışları ve Yarı Başkanlık Sistemi”, Yeni Türkiye Dergisi, 51. S., Mart-Nisan 2013.
• YAVUZ, Bülent, “Çoğulcu Demokrasi Anlayışı ve İnsan Hakları”, Gazi Ünv. HFD, C. 8, S. 1-2Y, Ankara, 2009.
• YAZICI, Serap, Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemleri Türkiye İçin Bir Değerlendirme, Bilgi y. İstanbul, 2011.
• YAVUZ, Bülent, Türkiye’de Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı, Adalet y., Ankara 2012.