YAPAY ZEKÂNIN VERDİĞİ ZARARDAN DOĞAN SÖZLEŞME DIŞI SORUMLULUĞA UYGULANACAK HUKUK

Yıl 2020, Sayı: 15, 229 - 272, 24.06.2020

Cemil Güner

https://doi.org/10.18771/mdergi.757376

Cited By: 5

Öz

Yapay zekâ, teknolojinin ilerlemesiyle birlikte hayatın vazgeçilmez
parçası hâline gelmektedir. Bu çerçevede, toplumun her alanında sıklıkla
kullanılan yapay zekâ niteliğindeki yazılımlar, sağladığı faydalar yanında
zarara da yol açabilmektedir. Yapay zekânın karar ve eylemleriyle neden
olduğu zararlardan kaynaklanan özel bir sorumluluk türü ise karşılaştırmalı
maddî hukukta ve Türk maddî hukukunda henüz bulunmamaktadır.
Yapay zekâ niteliğindeki yazılımların kişiliği olmadığından haksız fiil
sorumluluğu da yoktur. Bu sebeple yapay zekânın verdiği zarardan doğan
sorumluluk kusursuz sorumluluk kapsamında değerlendirilerek sonuca
gidilebilir. Bu cümleden hareketle, yapay zekânın kullanıcısı, sahibi,
üreticisi, satıcısı doğacak zarardan sorumlu tutulabilir. Çalışmamızda bu
kapsamda kalan yabancı unsurlu uyuşmazlıklara uygulanacak hukuk
konusu ayrıntılı olarak ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yapay zekâ, Sözleşme dışı sorumluluk, Kusursuz sorumluluk, Kanunlar ihtilafı, Uygulanacak hukuk

Kaynakça

• AKBİLEK, Meliha: “Teknolojinin Pandora Kutusu: Robotların Hukukî Kişilikleri (!) ve Hukukî Sorumlulukları”, Beykent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 3, S. 6, Aralık 2017, ss. 215-236.
• AKİPEK, Jale / AKINTÜRK, Turgut / ATEŞ, Derya: Türk Medeni Hukuku: Başlangıç Hükümleri-Kişiler Hukuku, I. Cilt, Beta Yayınları, İstanbul 2018.
• AKKURT, Sinan Sami: “Yapay Zekânın Otonom Davranışlarından Kaynaklanan Hukukî Sorumluluk”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Y. 7, S. 13, Haziran 2019, ss. 39-59.
• ARPACI, Abdülkadir: Kişiler Hukuku, Gerçek Kişiler, Beta Yayınları, İstanbul 2000.
• AYBAY, Rona / DARDAĞAN, Esra: Uluslararası Düzeyde Yasaların Çatışması (Kanunlar İhtilafı), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2008.
• BAK, Başak: “Medeni Hukuk Açısından Yapay Zekânın Hukukî Statüsü ve Yapay Zekâ Kullanımından Doğan Hukukî Sorumluluk”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y. 9, S. 35, Temmuz 2018, ss. 211-232.
• BARFIELD, Woodrow: “Liability For Autonomous And Artificially Intelligent Robots”, Paladyn, Journal Of Behavioral Robotics, Vol. 9, 2018, ss. 193-203.
• BAŞOĞLU, Başak: “Cezalandırıcı Tazminat (Punitive Damages) Yaptırımı ve Bu Yaptırımın Türk Hukukuna Etkilerinin Değerlendirilmesi”, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 15, S. 1, Ocak 2016, ss. 617-637.
• BAYAMLIOĞLU, Emre: “Akıllı Yazılımlar ve Hukukî Statüsü: Yapay Zekâ ve Kişilik Üzerine Bir Deneme”, Uğur Alacakaptan’a Armağan, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2008, ss. 131-140.
• BEAUMONT, Paul / MCELEAVY, Peter: Anton Private International Law, W. Green, Edinburgh 2011.
• BOZKURT YÜKSEL, Armağan Ebru: “Yapay Zekânın Buluşlarının Patentlenmesi”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Y. 6, S. 11, Haziran 2018, ss. 585-622 (Patent).
• BOZKURT YÜKSEL, Armağan Ebru: “Robot Hukuku”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y. 7, S. 29, 2017 (Robot).
• BOZKURT YÜKSEL, Armağan Ebru / BAK, Başak: “Yapay Zekâ”, Futurist Hukuk, Aristo Yayınları, İstanbul 2018.
• BRIGGS, Adrian: The Conflict of Laws, (Edited by Craig, Paul), Oxford University Press, Oxford 2013.
• CALO, Ryan: “Robots in American Law”, University of Washington School of Law, Legal Studies Research Paper, No. 2016/4, ss. 1-44.
• CAN, Hacı / TUNA, Ekin: Milletlerarası Özel Hukuk, Adalet Yayınları, Ankara 2019.
• CASTEL, Jean-Gabriel: “Multistate Defamation: Should The Place Of Publication Rule Be Abandoned For Jurisdiction And Choice Of Law Purposes?”, Osgoode Hall Law Journal, Vol. 28, No. 1, 1990, ss.153-177.
• CHESHIRE / NORTH / FAWCETT: Private International Law, (Edited by Torremans, Paul), Oxford University Press, Oxford 2017.
• ÇELİKEL, Aysel / ERDEM, B. Bahadır: Milletlerarası Özel Hukuk, Beta Yayınları, İstanbul 2017.
• DECKER, Michael: “Service Robots In The Mirror Of Reflective Research”, Poiesis & Praxis: International Journal of Ethics of Science and Technology Assessment, Vol. 9, 2012, ss. 181-200.
• DEMİR GÖKYAYLA, Cemile: Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizinde Kamu Düzeni, Seçkin Yayınları, Ankara 2001.
• DICEY / MORRIS on The Conflict of Laws, Vol. II, (General Edited by Collins, Lawrence), Sweet & Maxwell, London 2000.
• DOĞAN, Vahit: Milletlerarası Özel Hukuk, Savaş Yayınları, Ankara 2019.
• EKŞİ, Nuray: “Milletlerarası Özel Hukuk Açısından Sigortacıya Doğrudan Başvuru Hakkını Kısıtlayan veya Ortadan Kaldıran Yabancı Yasaların Türk Mahkemelerince Dikkate Alınıp Alınmayacağı Sorunu”, Uluslararası Ticaret ve Tahkim Hukuku Dergisi, C. 4, S. 2, 2015, ss. 31-64 (Sigorta).
• EKŞİ, Nuray: Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi, Beta Yayınları, İstanbul 2013 (Tenfiz).
• ERCAN, Cannur: “Robotların Fiillerinden Doğan Hukukî Sorumluluk, Sözleşme Dışı Sorumluluk Hallerinde Çözüm Önerileri”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, S. 40, Ekim 2019, ss. 19-51.
• ERSOY, Çağlar: Robotlar, Yapay Zekâ ve Hukuk, On İki Levha Yayınları, İstanbul 2018.
• FROOMKIN, A. Michael / COLANGELO, P. Zak: “Self-Defense Against Robots And Drones”, Connecticut Law Review, Vol. 48, 2015, ss. 1-69.
• GLESS, Sabine / SILVERMAN, Emily / WEIGEND, Thomas: “If Robots Cause Harm, Who Is To Blame? Self-Driving Cars and Criminal Liability”, New Criminal Law Review, Vol. 19, No. 3, 2016, ss. 412-436.
• GUIHOT, Michael / MATTHEW, Anne F. / SUZOR, Nicolas P.: “Nudging Robots: Innovative Solutions to Regulate Artificial Intelligence”, Vanderbilt Journal of Entertainment and Technology Law, Vol. 20, Iss. 2, 2017, ss. 385-456.
• GÜVEN, Pelin: “Rekabetin Engellenmesinden Doğan Taleplere Uygulanacak Hukuk, MÖHUK m. 38)”, 10. Yılında MÖHUK Sempozyumu (Editörler Tanrıbilir, Feriha Bilge/Gümüşlü-Tunçağıl, Gülce), Ankara 2018, ss. 310-336 (Rekabet).
• GÜVEN, Pelin: Tanıma-Tenfiz (Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi), Yetkin Yayınları, Ankara 2013 (Tenfiz).
• HAVUTÇU, Ayşe: Türk Hukukunda Örtülü Bir Boşluk: Üreticinin Sorumluluğu, Seçkin Yayınları, Ankara 2005.
• HOLZER, Jenny R. / MOSES, Franklin L.: “Autonomous Systems In The Intelligence Community: Many Possibilities And Challenges”, Studies In Intelligence, Vol. 59, No. 1, 2015, ss. 21-29.
• İÇEL, Kayıhan: Kitle İletişim Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul 2015.
• İNCE, Şükran / ŞİMŞEK, Melike Zişan / KAYNARCA, Fatih: “Valuation of The Legal Liability of Artificial Intelligence and Robotics under Turkish Legal Regulations”, GSI ARTICLETTER, Summer 2019, ss. 28-45.
• KAPLAN, Andreas M. / HAENLEIN, Michael: “Siri, Siri In My Hand, Who’s The Fairest In The Land? On The Interpretations, Illustrations And Implications Of Artificial Intelligence”, Business Horizons, Vol. 62, Iss. 1, 2018, ss. 15-25.
• KARA KILIÇARSLAN, Seda: “Yapay Zekânın Hukukî Statüsü ve Hukukî Kişiliği Üzerine Tartışmalar”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, Y. 4, S. 2019/2, ss. 363-389.
• KILIÇOĞLU, Ahmet: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Turhan Yayınları, Ankara 2015.
• KRVAVAC, Marija: “Tortious Liability and Conflict of Laws”, Acta Unıversitatis Danubius, Vol. 6, No. 2, 2010, ss. 109-126.
• KOWERT, Weston: “The Foreseeability of Human Artificial Intelligence Interactions”, Texas Law Review, Vol. 96, 2018, ss. 181-205.
• LEHMAN-WILZIG, Sam N.: “Frankenstein Unbound: Towards a Legal Definition of Artificial Intelligence”, Futures, Vol. 13, Iss. 6, December 1981, ss. 442-457.
• McCARTHY, John: “What Is Artificial Intelligence”, http://jmc.stanford. edu/articles/whatisai/whatisai.pdf (Erişim tarihi 02.06.2020)
• MILLS, Alex: “The Law Applicable to Cross-Border Defamation On Social Media: Whose Law Governs Free Speech In ‘Facebookistan’?”, Journal of Media Law, Vol. 7, Iss. 1, 2015, ss. 1-35.
• MULLIGAN, Christina: “Revenge Against Robots”, South Carolina Law Review, Vol. 69, 2018, ss. 1-17.
• NOMER, Ergin: Devletler Hususi Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul 2015.
• OĞUZMAN, M. Kemal / ÖZ, M. Turgut: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. 2, Vedat Yayınları, İstanbul 2012.
• OĞUZMAN, M. Kemal / SELİÇİ, Özer / OKTAY-ÖZDEMİR, Saibe: Kişiler Hukuku, Filiz Yayınları, İstanbul 2018.
• ÖZEL, Sibel: “İmalatçının Sorumluluğu ve Kitle İletişim Araçları Yoluyla Kişilik Hakkının İhlalinde Uygulanacak Hukuk”, Avrupa’da Devletler Özel Hukuku ve Yeni Türk Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un Akitler ve Ticaret Hukukuna İlişkin Hükümleri, Koç Üniversitesi Dr. Nüsret-Semahat Arsel Uluslararası Ticaret Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi, Konferans Yayınları Dizisi-2, İstanbul 2010, ss. 219-229 (İmalatçı).
• ÖZEL, Sibel: Uluslararası Alanda Medya ve İnternette Kişilik Haklarının Korunması, Seçkin Yayınları, Ankara 2004 (Kişilik).
• ÖZTAN, Bilge: İmalatçının Sorumluluğu, Turhan Yayınları, Ankara 1982.
• ÖZTEKİN GELGEL, Günseli: Akit Dışı Borç İlişkilerine Uygulanacak Hukuk Hakkındaki Avrupa Birliği Düzenlemesi, Beta Yayınları, İstanbul 2006.
• PETTIT, Harry: Are Robots More Than Just ‘Personal Property’? Estonia Works Toward Giving AI Legal Status, https://www.dailymail. co.uk/sciencetech/article-4965922/Estonia-working-giving-robots-AIlegal- status.html (Erişim tarihi 05.01.2020).
• REIMANN, Mathias: “Codifying Torts Conflicts: The 1999 German Legislation in Comparative Perspective”, Louisiana Law Review, Vol. 60, No. 4, 2000, ss.1296-1319.
• RUSSELL, Stuart J. / NORVIG, Peter: Artificial Intelligence: A Modern Approach, Pearson, New Jersey 2009.
• SARIPAN, Hartini / PUTERA, Nurus Sakinatul Fikriah Mohd Shith: “Are Robots Human? A Review of the Legal Personality Model”, World Applied Sciences Journal, Vol. 34, Iss. 6, 2016, ss. 824-831.
• SMITH, Bryant Walker: “Automated Driving and Product Liability”, Michigan State Law Review, Vol. 1, 2017, ss. 1-74.
• SOLUM, Lawrence B.: “Legal Personhood for Artificial Intelligences”, North Carolina Law Review, Vol. 70, No. 4, 1992, ss. 1231-1287.
• STONE, Peter: “Choice of Law For Tort Claims”, Research Handbook on EU Private International Law, (Edited by Stone, Peter/Farah, Youseph), 2015.
• SVANTESSON, Dan Jerker B: “The Rome II Regulation and Choice of Law in Internet- Based Violations of Privacy and Personality Rights- On the Wrong Track, but in the Right Direction?” Austrian Review of International and European Law, Vol. 6, 2011, ss. 275-297.
• ŞANLI, Cemal / ESEN, Emre / ATAMAN-FİGANMEŞE, İnci: Milletlerarası Özel Hukuk, Vedat Yayınları, İstanbul 2018.
• TANRIBİLİR, Feriha Bilge: “Akit-Dışı Borçlara Uygulanacak Hukuka İlişkin Tüzükte (Roma II) Ürün Sorumluluğu”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XIV, S. 2, 2010, ss. 121-140.
• TARMAN, Zeynep Derya: “Devletler Özel Hukuku Bakımından İmalatçının Sorumluluğu”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 73, 2007, ss. 25-45 (Devletler).
• TARMAN, Zeynep Derya: “Akit Dışı Borç İlişkilerine Uygulanacak Hukuk Hakkındaki Avrupa Topluluğu Tüzüğü (ROMA II)”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 57, S. 2, 2008, ss. 193-222 (Roma II).
• TEKİNALP, Gülören / UYANIK, Ayfer: Milletlerarası Özel Hukuk Bağlama Kuralları, Vedat Yayınları, İstanbul 2016.
• TİRYAKİOĞLU, Bilgin: “Genel Olarak Haksız Fiillere, Haksız Rekabete ve Rekabetin Engellenmesine Uygulanacak Hukuk”, Avrupa’da Devletler Özel Hukuku ve Yeni Türk Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un Akitler ve Ticaret Hukukuna İlişkin Hükümleri, Koç Üniversitesi Dr. Nüsret-Semahat Arsel Uluslararası Ticaret Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi, Konferans Yayınları Dizisi-2, İstanbul 2010, ss. 211-218.
• TURGUT, Aydın / TEMİR, Atılgan / AKSOY, Bekir / ÖZSOY, Koray: “Yapay Zekâ Yöntemleri ile Hava Sıcaklığı Tahmini İçin Sisteme Tasarımı ve Uygulaması”, International Journal of 3d Printing Technologies and Digital Industry, Vol. 3, 2019/3, ss. 244-253.
• TURHAN, Turgut: Haksız Fiilden Doğan Kanunlar İhtilafı Alanında İka Yeri Kuralı, Dayınlarlı Yayınları, Ankara 1989 (İka Yeri).
• TURHAN, Turgut: “Literatürden Hareketle Haksız Fiilden Doğan Kanunlar İhtilafı Alanına İlişkin Bazı Genel Gözlemler”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 41, S. 1-4, 1989-1990, ss. 95-117 (Literatür).
• TÜTÜNCÜBAŞI, Uğur: Akit Dışı Borç İlişkilerinde Hukuk Seçme Serbestisi, Adalet Yayınları, Ankara 2018.
• UYANIK ÇAVUŞOĞLU, Ayfer: “İnternet Ortamında İşlenen Haksız Fiil Sorumluluğuna Uygulanacak Hukuk”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Prof. Dr. Ergin Nomer’e Armağan, Y. 22, S. 2, 2002, ss. 967-997.
• UZUN, Fatih Burak: “Gerçek Kişilerin Hak Ehliyeti ve Hak Ehliyetine Uygulanacak Hukukun Tespiti”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 6, S. 2, 2016, ss. 11-48.
• YANISKY RAVID, Shlomit: “Generating Rembrandt: Artificial Intelligence, Copyright, And Accountability In The 3A Era: The Human- Like Authors Are Already Here: A New Model”, Michigan State Law Review, Vol. 4, 2017, ss. 659-726.
• YAVUZ, Cevdet: “Türk Borçlar Kanunu Tasarısı’na Göre ‘Kusursuz Sorumluluk Halleri’ ve İlkeleri”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 14, S. 4, 2008, ss. 29-61.
• YEŞİLOVA ARAS, Ecehan: Sorumluluk Sigortalarında Zarar Görenin Doğrudan Dava Hakkı (TTK m. 1478), Yetkin Yayınları, Ankara 2013.
• YILMAZ, Gizem: “Türk Milletlerarası Özel Hukuku Ve Roma II Tüzüğü Kapsamında Haksız Fiilden Doğan Akit Dışı Borç İlişkilerine Uygulanacak Hukukun Mukayeseli Olarak İncelenmesi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan, C. 22, S. 3, 2016, ss. 3111-3142.
• YÜNLÜ, Semih: “Current Developments On Artificial Intelligence And Liability For Robot Caused Damages”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XVI, S. 1, 2019, ss. 189-213.
• https://www.theguardian.com/technology/2018/mar/25/deathby- robot-mechanised-danger-in-our-changing-world (Erişim tarihi 28.12.2019).
• http://www.theguardian.com/world/2015/jul/02/robot-kills-worker-atvolkswagen- plant-in-germany (Erişim tarihi 28.12.2019).
• https://www.donanimhaber.com/iBMnin-yapay-zekasi-yanlis-kansertedavisi- oneriyor--101846 (Erişim tarihi 28.12.2019).
• https://www.nytimes.com/interactive/2018/03/20/us/self-driving-uberpedestrian- killed.html (Erişim tarihi 28.12.2019).
• https://www.reuters.com/article/us-afghanistan-attack-drones/ u-s-drone-strike-kills-30-pine-nut-farm-workers-in-afghanistanidUSKBN1W40NW (Erişim tarihi 28.12.2019).
• http://www.telegraph.co.uk/technology/2016/03/24/microsofts-teengirl- ai-turns-into-a-hitler-loving-sex-robot-wit/ (Erişim tarihi 28.12.2019).
• https://www.hurriyet.com.tr/teknoloji/applein-sirisi-haddini-astikufur- etmeye-basladi-40822109 (Erişim tarihi 28.12.2019).
• http://www.hurriyet.com.tr/gundem/altimetre-hata-yapti-otopilotdusurdu- 11138356 (Erişim tarihi 28.12.2019).
• Kazancı İçtihat Bilgi Bankası