Kırsalda Ütopik Form Arayışı

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 2, 111 - 124, 30.12.2018

Gizem Erdogan Uğur Baran Sarıbaş

Öz

Kırsal
alanlar ekonomik karakteri tarım olan, doğal
yapı ile kuvvetli ilişkilere sahip, düşük nüfus yoğunluğu ve konut varlığı özellikleri taşıyan,
homojen sosyo-kültürel dağılımın gözlendiği, birincil ilişkilerin yoğun, uzmanlaşmanın kısıtlı olduğu yerleşimlerdir. Kentsel
alanlarda olduğu gibi, kırsal alanlar da mekânsal, sosyal, ekonomik
gereksinimleri karşılayacak farklı mekânsal çözümlere ihtiyaç duyarlar. Türkiye’de
kırsal alanlarda çeşitli etmenler nedeni ile tarımsal üretimin sona ermesi ya
da biçim değiştirerek gücünün azalması kırsal yerleşmelerde ekonomik karakteri
ve buna bağlı olarak mekânsal karakteri değiştirmektedir. Artan ve yoğunlaşan
kent nüfusunun baskısına daha fazla maruz kalan kırsal alanlar hızla kimliksiz kentsel
dokularla şekillenmektedir. İhtiyaca cevap veremeyen yerleşimlerin yeniden
yapılandırılması yaşam standartlarını iyileştirmek, doğal-kültürel varlıkları geleceğe
koruyarak aktarmak amacını taşıyan planlama disiplini açısından öncelikli konu
haline gelmiştir. Gerçekleştirilmesi imkânsız tasarı veya düşünce olarak
tanımlanan, mekân ve kentin ideal formu olarak da görülen ütopya (TDK, 2017), kentleşme
baskısı ile negatif dönüşüm geçiren ve mekânsal ihtiyaçlarını karşılayamayan
kırsal alanlar için tasarım modeli yaklaşımı olarak bu çalışmanın amacını
oluşturmaktadır. Bu amaçtan hareketle; Muğla, Merkez ilçesi, Yeniköy mahallesi
uygulama alanı olarak seçilmiştir. Çalışmada saha çalışmaları doğrultusunda
mekânsal okumalar gerçekleştirilmiş, mekânda görsel ve doğal sürdürülebilirlik,
kompaktlık ve sağlıklı erişim tasarım ölçütlerini içeren mekânsal sistem
kurgusu taşıyan ütopik bir form arayışı ile mekânsal sistem kurgusu ortaya
konmuştur.

Bu
çalışmanın, kırsal yerleşmelerin fiziksel planlaması sürecinde tasarım politikalarının üretilmesi için bir model olarak
kullanılması ve literatüre katkı sağlayarak, kent plancılar ve karar
vericiler için fütüristik bir bakış açısı kazandıracağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kırsal yerleşme tasarımı, Ütopya, Muğla

The Pursuit of Utopian Form at the Rural

Öz

Rural
areas are those with economic character farming, strong associations with the
natural structure, low population density and residential properties,
homogeneous socio-cultural distribution, primary relatives with limited
specialization. As in urban areas, rural
areas also need different spatial solutions to meet spatial, social and
economic needs. In Turkey, the decline
of agricultural production due to various factors in the rural areas or the
change of power by changing the shape of the rural settlements changes the
economic character and hence the spatial character. Rural areas, which are more
exposed to the pressure of the increasing and intensifying urban population,
are rapidly shaped by unidentified urban textures. Urban planning which is
aimed at restructuring settlements that do not respond as well, improving
living standards, and preserving natural-cultural assets in the future has
become a priority issue. The utopia, which is defined as an impossible project
or idea, which is also seen as the ideal form of space and city (TDK, 2017) is
the aim of this study as a design model approach for rural areas that have a
negative transformation with the pressure of urbanization and can not meet
their spatial needs. With this aim; Mugla, Central district, Yeniköy
neighborhood was chosen as the study case. Spatial system design has been
revealed in the space by looking for a utopian form which has a spatial system
framework including visual and natural sustainability, compactness and healthy
access design criteria within spatial survey. It is thought that this work will
be used as a model for the production of design policies in the course of
physical planning of rural settlements and will provide a futuristic
perspective for urban planners and decision makers by contributing to the
literature.

Anahtar Kelimeler

Rural Design, Utopia, Muğla

Kaynakça

• • AĞKAYA, O. (2016). Ütopya ve Distopya: Siyasetin Edebiyat Üzerindeki Etkisi. Celal Bayar University Journal of Social Sciences/Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(4).• ALVER, K. (2009), Ütopya: Mekân ve Kentin İdeal Formu, Sosyoloji Dergisi, 3(18), 139-153. • ARENDT, R., & BRABEC, E. A. (1994). Rural by design: Maintaining small town character. Planners Press.• BACON, F. (1957), Yeni Atlantis, Maarif Basımevi, İstanbul.• BAGSCHIK, T., (1996), Utopias in The English-speaking World and the Perception of Economic Reality, Peter Lang, Germany.• BARTKOWSKI, F., (1989), Feminist Utopias, University of Nebraska Press, Lincoln & London.• BELLAMY, E. (1986), Looking Backward, New York.• BELLAMY, E., (2011), Geçmişe Bakış, 2000-1887, Say Yayınları, İstanbul.• BEN-AMITTAY, J.,(1983), Siyasal Düşünceler Tarihi, Savaş Yayınları, Ankara.• BEZEL, N. (Der.) (1984), Yeryüzü Ütopyaları Kurmak, Say Yayınları, İstanbul.• BOOKER, M. K. (1994), Dystopian Literature, Greenwood Press, USA.• BISHOP J. (1994), Planning for better rural design Planning Practice & Research Volume 9 , Issue 3, 259-270.• CAMPANELLA T., (1996), Güneş Ülkesi, Can Yayınları, İstanbul.• CALLENBACH, E. (1994), Ekotopya, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.• CHIZZONITI D., CATTANI L., MOSCATELLI M., PREIS L. (2016), “Architecture and built utopia. Icons and symbols in the rural landscape of J.N. Ledoux”, (edt. M do Rosário Monteiro, MSM Kong, MJP Neto), Utopia (s)-Worlds and Frontiers of the Imaginary: Proceedings of the 2nd International Multidisciplinary Congress Book, October 20-22, 2016, Lisbon, Portugal, 65-70, CRS Press. • COSKUN, İ. (2004), Ütopya ve Kent, Sosyoloji Dergisi, 3(9), 185-192.• ÇETİNER, A. (1980). Kırsal yerleşmeler ve fiziki düzenleme ilkeleri. İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi.• ÇAMUR, K. C., & YENİKUL, S. B. (2009). The rural–urban transformation through urban sprawl: an assessment of Ankara metropolitan area. In The 4th International Conference of the International Forum on Urbanism (IFoU). RetrievedFrom:http://www.ifou.org/conferences/2009delft/proceedings/7%20The%20New%20Metropolitan%20Region/E016_Sevinc%20Bahar_Yenigul_TheNewUrabanQuestionForm. pdf.• DURU, B. (2001). Gökdelenler ve Kent. Prof. Dr. Cevat Geray‟ a Armağan, Mülkiyeliler Birliği Yayınları, Ankara.• ERTAN, K. A. (2004). 20. Yüzyıl Kent Ütopyaları. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 13(3), 5-21.• GLENN, P. & MAX J. (1962), The Quest for Utopia, Anchor Books, New York.• GÖRMÜŞ, S., ATMIŞ, E., ARTAR, M., ÖZKAZANÇ, N. K., GÜNŞEN, H. B., Cengiz, S., & TEKEBAŞ, S. (2015). Küre Dağları Milli Parkı köy tasarımı rehberleri (Bartın bölümü), Bartın Üniversitesi Yayınları, Bartın.• GÖZLER, K. (2013). 6360 Sayılı Kanun Hakkında Eleştiriler: Yirmi Dokuz İlde İl Özel İdareleri ve Köylerin Kaldırılması ve İlçe Belediyelerinin Büyükşehir İlçe Belediyesi Hâline Dönüştürülmesi Anayasamıza Uygun mudur? Legal Hukuk Dergisi, 11(122), 37-82.• GÜĞERÇİN, Ö., & BAYTORUN, A. N. (2016), Kırsal Yerleşmelerde Konut ve Yeni Konut İnşası, Çukurova Tarım Gıda Bilimleri Dergisi, 31(2): 17-26. • EMİNAĞAOĞLU, Z., & ÇEVİK, S., (2006), Doğa-Kırsal Yerleşme Birliktelikleri. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 7(1), 28-40.• ERTAN, K. A., (2015), Ütopya Tasarımlarında Kent. İDEALKENT, 3(5), 38-67.• FİLİZ, B. A. L. I., & Ufuk, U. Ğ. U. R. (2013). Yazınsal alanda klasik ütopyalar ve türk edebiyatı’nda ütopya. Dede Korkut Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 3(6), 1-12.• HARVEY D.,(2008), Umut Mekanları, çev. Zeynep Gambetti, İstanbul: Metis yayınları. • HUXLEY, Aldous (1983), Ada, Yol Yayınları, İstanbul.• KARASU, M. A., (2014) Şanlıurfa’da Kentsel Gelişme ve 6360 Sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(5), 178-193.• KUMAR, K. (1991), Utopianism, University of Minnesota Press, Minneapolis.• KURTULUŞ, H. (2006), Kentsel dönüşüme modern kent mitinin çöküşü çerçevesinden bakmak. Merkezi Yönetim Seviyesinde Planlamanın Geçmişi Geleceği Feral EKE “Koruma Siyasal Bir Silahtır” Gönül TANKUT Kentsel Dönüşüme Modern Kent Mitinin Çöküşü Çerçevesinden Bakmak, Planlama Dergisi, 49.• LE GUIN, U.(1990) Mülksüzler, Metis Yayınları, İstanbul.• MALTAŞ E., A., ve GÖRMEZ, K. (2016). Ütopyalarda mekân tahayyülleri: Utopia’nın mekânı, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 18 (30): 81- 86.• MOORE, T. (1995), Ütopya, Cem Yayınevi, İstanbul.• MORRIS, E.S. (1997) British Town Planning and Urban Design—Principles and Policies (Edinburgh Gate, Harlow, Addison Wesley Longman).• MUMFORD L., (1996), Makine Efsanesi, çev. Fırat Oruç, İstanbul: İnsan yayınları.• OWEN, S., (1999) “The Role of Village Design Statements In Fostering A Locally Responsive Approach to Village Planning in the UK”, Journal of Urban Design, Sayı:3, No:3, 359-380.• ÖZSOY, S. (2014). Bir Eğitim Ütopyacısı-İsmail Hakkı Tonguç., Toplum ve Demokrasi Dergisi, 2(3).• PARKER, B., & UNWIN, R. (1903). Cottages near a Town. Catalogue of the Northern Artworkers Guild Exhibition, 34-43.• READER J., (2007), Şehirler, çev. Fatina B. Karlıdağ, İstanbul: YKY. • TDK , www.tdk.gov.tr., (Erişim, Haziran 2017).• THORBECK, D. (2013). Rural design: a new design discipline. Routledge.• TÜRK, S. (2015), 20. Yüzyıl Kent Kuramları, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 41-59.• ULU, A., & KARAKOÇ, İ. (2004). Kentsel değişimin kent kimliğine etkisi. Planlama Dergisi, TMMOB Şehir Plancıları Odası Yayını, 29(3), 59-66.• ÜÇER, A. G., YENİGÜL, S. B., & VAROL, Ç. (2013). ‘Büyükşehir’den ‘Bütünşehir’e: Yerel Yönetim Politikalarındaki Değişimin Kırsal Alana Etkileri. İdealkent, 5(12), 26-59.• ÜRKMEZ, G. K., & ÇELİK, H. Z. (2016). 6360 Sayılı Yasayla Mekansal İlişki Sisteminin Kır-Kent İkileminde Yeniden Yapılanışı ve Yerel Yönetimler: Kayseri İli Örneği. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 25(3), 69-94.• URL-1: http://sbpturkiye.com/bahce-kent-modeli.html, (Erişim, 19.08.2017, 02.34)• YTU, http://www.yildiz.edu.tr/~enlil/KPT/DERS11_a.pdf, (Erişim, 21.08.2017, 11.20).