Dönüşüm ve Etik

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 175 - 189, 30.12.2024

Orhan Tekin

https://doi.org/10.46641/medeniyetsanat.1543316

Öz

Sanatın sürekli bir dönüşüm içerisinde olduğunu birkaç örnek dışında söylemek mümkün değil. Benzer ifade etik için de kullanılabilir. Etik kuralları herkes için aynıyken ahlak kuralları kişiden kişiye değişir. Makalede sanatçılardan ve roman kahramanlarından bahsedilirken bu ayrım özellikle gözetilmiştir. Sanatçı, sanatı dönüştürürken ahlaklı olmayı (etik, felsefe açısından ahlaktır; ahlaklılığın felsefesidir) gözetir mi? Mülkiyete ve maneviyata karşı kabul gören hukuk kurallarının sınırları dışında, müdahalenin adli ya da manevi olarak cezasının çekileceği bir sistem içerisinde yaşıyoruz. Uzunca sayılabilecek bir toplumsal yapılaşmayla ilgili şu şekilde bir saptama yapılabilir: Etik kuralları sorumluluk yüklemiş, özgürlük istemi ise cezaya tabi tutulmuştur. Dönüşümün, genel geçer kuralları dışlamaya başlaması etik kurallarına ters düşmeye başlamasından kaynaklanmaktadır. Dönüşüm kendi etik kurallarını belirleyene kadar var olan etik kurallarla çeliştiği için dirençle karşılaşır. Orta Çağ Avrupası, gözdağı vermek adına, dinî inancın ahlak kurallarına ters düşen davranış biçimlerini en ağır şekilde cezalandırmaktaydı. Bu tür örneklendirmeler oldukça fazladır ve yaşamın her alanından (felsefe, bilim, sanat vb.) ve coğrafyasından bu tür örnekler vermek mümkündür. Bu direnç bağlamında suç ve cezadan bahsetmek olasıdır. Suç ve ceza, medeniyetleri istenen yöne doğru dönüştürür, tıpkı dönüşüm ve etik arasındaki ilişkide olduğu gibi. Günümüzde dışlanma cezasına eskisine oranla oldukça az rastlanmaktadır. Özgürlük, sorumluluk olmaya başlamış; etik ise sadece sorgulanacak, değerlendirilecek ve -değer- olarak hak ettiği mevkiye konumlandırılacaktır. Yukarıda bahsedilen bağlamlarda öncelikle plastik sanatlar alanında Amerikalı sanatçılardan Paul McCarthy ve Cindy Sherman; yazın alanında ise Franz Kafka, Dönüşüm ve Mary Shelley, Frankenstein ya da Modern Prometheus yapıtlarıyla “dönüşüm ve etik” bağlamında konu çerçevesinde ve tarihsel süreç içerisinde temel hatlar ile irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Sanat, Dönüşüm, Etik, Edebiyat

Transformation and Ethics

Öz

Except for a few examples, it is impossible to say that art is constantly transforming. We can use a similar expression for ethics. While ethical rules are the same for everyone, moral rules vary from person to person. This distinction is mainly observed in the article about artists and novel heroes. Does the artist observe morality (ethics is morality in terms of philosophy; it is the philosophy of morality) while transforming art? We live in a system where interference with property and spirituality outside the boundaries of the accepted rules of law will be punished judicially or morally. A determination can be made about a long social construction: Ethical rules have imposed responsibility, while the desire for freedom has been punished. Transformation starts to exclude the generally accepted rules because it starts to contradict the rules of ethics. Until the transformation determines its own ethical rules, it encounters resistance because it contradicts the existing ones. In order to intimidate, medieval Europe severely punished behavior that contradicted the ethics of religious beliefs. There are many such examples, and it is possible to give examples from every field of life (philosophy, science, art, etc.) and geography. It is possible to talk about crime and punishment in the context of this resistance. Crime and punishment transform civilizations in the desired direction, like the relationship between transformation and ethics. Today, the punishment of exclusion is much less common than in the past. Freedom has become a responsibility; ethics will only be questioned, evaluated, and positioned in its rightful place as -value-. In the aforementioned contexts, the works of American artists Paul McCarthy and Cindy Sherman in the field of plastic arts, Franz Kafka, Transformation and Mary Shelley, Frankenstein or Modern Prometheus in the field of literature will be examined in the context of “transformation and ethics” within the framework of our subject and the historical process.

Anahtar Kelimeler

Art, Transformation, Ethics, Literature

Kaynakça

• Baudrillard, Jean. (2017). Simülakrlar ve Simülasyon (çev: Oğuz Adanır). İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• Gompertz, Will. (2013), Pardon Neye Bakmıştınız? (çev: Süreyya Evren). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Henderson, E. Gretchen. (2016), Çirkinliğin Kültürel Tarihi (çev: Ayşe Müge Çavdar). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Hyde, Lewis. (2007), Armağan Sanatsal Yaratıcılık Dünyayı Nasıl Değiştirir? İstanbul: Metis Yayınları.
• Gumpert, L., Lippard, L.R., Mekas, J., Mooney, T., Rice, S., Solomon-Godeau, A. (1999) Inverted Odysseys, North Miami: The Mit Press
• Kafka, Franz. (2013), Dönüşüm (çev: Ahmet Cemal). İstanbul: Can Yayınları.
• Kuçuradi, İoanna. (1988), Etik. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Popper, R. Karl. (2017), Açık Toplum ve Düşmanları (çev: Mete Tunçay ve Harun Rızatepe). İstanbul: Liberte Yayın Gurubu.
• Shelley, Mary. (2019), Frankenstein ya da Modern Prometheus (çev: Yiğit Yavuz). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.