Religious Programs on Radio and Television in Türkiye: A Longitudinal Evaluation

Yıl 2023, , 119 - 136, 28.12.2023

Mustafa Çuhadar

https://doi.org/10.47951/mediad.1362492

Öz

The subject of this research is religious broadcasting on Turkish radio and television. The study’s key issue is whether the duration and rates of religious programs have changed. It has been observed that all of the research conducted on religious programs on Turkish radio and television is cross-sectional; there is no longitudinal study. A longitudinal evaluation was performed in this study using the trend analysis technique. The analysis was based on data from the State Institute of Statistics (SIS) and the Turkish Statistical Institute (TurkStat)’s Radio and Television Institution Statistics. These statistics offer quantitative data on program genres and airing times in radio, television, and radio-television companies. The relevant institutes’ statistics cover the years 1995 to 2015. The study investigates whether religious programs have increased in duration and rate, as well as if the total number of broadcasting organizations and total broadcasting time have an impact on this increase or decline. The duration of religious programs on radio and television declined between 1995 and 1997, grew between 1997 and 1998, then decreased between 1998 and 2002, according to the findings of the study. However, between 2002 and 2015, and particularly since 2011, there has been a steady growth in the total time of religious programs on radio and television, as well as a considerable difference in the percentage of religious programs in all broadcasts.

Anahtar Kelimeler

Media and Religion, Religious Broadcasting, Religious Program, Religious Programs on Radio and Television in Türkiye, İslamic Program

Türkiye’de Radyo ve Televizyonda Dinî Programlar: Boylamsal Bir Değerlendirme

Öz

Bu çalışmanın konusu, Türkiye’de radyo ve televizyonlardaki dinî programlardır. Çalışmanın temel problemi, dinî program sürelerinin ve oranlarının değişip değişmediğidir. Türkiye’de radyo ve televizyonlardaki dinî programlarla ilgili literatürün tamamında kesitsel bilgilere yer verildiği; boylamsal bir çalışma bulunmadığı görülmüştür. Bu çalışmada trend analizi tekniği kullanılarak boylamsal bir değerlendirme yapılmıştır. Çalışmada Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) ve Türkiye İstatistik Enstitüsü (TÜİK) tarafından yayınlanan Radyo ve Televizyon Kurum İstatistikleri’ndeki veriler temel alınmıştır. Bu istatistikler arasında radyo, televizyon ve radyo-televizyon kuruluşlarındaki program türlerinin yayın süreleri ve oranları hakkında nicel bilgileri bulunmaktadır. İlgili kurumlar tarafından yayınlanan istatistikler 1995-2015 yıllarını kapsamaktadır. Çalışmada dinî programların süre ve oran bakımından artıp artmadığı, bu artış ya da azalışta yayıncı kuruluşların toplam sayısı ile toplam yayın süresinin etkisinin bulunup bulunmadığı tartışılmıştır. Çalışma sonunda radyo ve televizyonlarda dinî programların süresinde 1995-1997 yılları arasında düşüş; 1997-1998 yılları arasında yükseliş; 1998-2002 yılları arasında düşüş tespit edilmiştir Ancak 2002 yılından 2015 yılına kadar, özellikle de 2011 yılından itibaren radyo ve televizyonlardaki dinî programların toplam süresinde sürekli artış; dinî programların tüm yayınlar içindeki oranında belirgin bir farklılık olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Medya ve Din, Dinî Yayıncılık, Dinî Program, Türkiye’de Radyo ve Televizyonda Dinî Programlar, İslamî Programlar

Kaynakça

• Abalı, A. (1997). Ekranın büyüsüne kapılmadan. Ülke Kitapları.
• Akgül, M. (2008). Medya ve din, radyo iletişimi ve gözyaşı fm örneği. Türk-İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, 6 (Yaz), 39-86. http://isamveri.org/pdfdrg/D02907/2008_6/2008_6_AKGULM.pdf
• Akyön, S. (2016). Türkiye’de dini yayıncılığın gelişimi: Dini radyolar [Yüksek Lisans]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo-Televizyon-Sinema Anabilim Dalı.
• Akyüz, S. S., & Karakoç, E. (2015). Thematic religious television broadcasting in Turkey (N. Uyanık, U. D. Aşcı, & Y. Demir, Ed.).
• Al, A. (2019). Medyadaki dini içerikli yayınlarla ilgili izleyici algısı araştırması [Doktora]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensitüsü Halkla İlişkiler ve Tanıtım Anabilim Dalı.
• Balaban, A. (Ed.). (2004). II. Uluslararası dini yayınlar kongresi bildiri kitabı. Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Baydar, M. Ç. (1994). İslam ve radyo televizyon. TDV Yayın Matbaacılık.
• Bilis, A. E. (2019). Tarihsel eksende oksidentalist söylem ve dini yönelimli medyanın rolü. Kriter Yayınevi.
• Bostancı, N. (2004). Televizyon dilindeki İslam. Odak Yayınları.
• Bölükbaş, K. (2016). Türkiye’de inanç gruplarının kültürel varoluşunda topluluk radyolarının rolü [Doktora]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo Televizyon ve Sinema Anabilim Dalı.
• Cavlı, Z. (2017). Serbest zaman değerlendirmede medya ve din [Yüksek Lisans]. Marmara Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı.
• Çamdereli, M., Kocabay Şener, N., & Önay Doğan, B. (Ed.). (2016). Medya ve Din Tartışmaları Sempozyum Bildirileri. İstanbul Ticaret Üniversitesi.
• Çelebi, K. (2018). Medya ve din ilişkisi bağlamında tv programlarında sorulan dini sorular ekseninde kadın problemleri [Yüksek Lisans]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı.
• Çelenk, S. (2005). Televizyon, temsil, kültür 90’lı yıllarda sosyokültürel iklim ve televizyon içerikleri. Ütopya Yayınevi.
• Çelikkaya, M. F. (2010). Seküler bir kutsal oluşturma aracı olarak medya ve din ilişkisi [Yüksek Lisans]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo Televizyon Ana Bilim Dalı.
• Çuhadar, M. (2019). Türkiye’de kamu hizmeti yayıncılığı açısından dinî temalı tv programları ve Diyanet tv program türleri üzerine bir inceleme. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi (MEDİAD), 2(2), 237-266.
• Diriklik, S. (1995). Fleşbek türk sinema ve tv’sinde İslâmi endişeler ve çizgi dışı oluşumlar (Cilt 1-2). Söğüt Ofset.
• Doğan, D. M. (1993). İletişim veya dehşet çağı. Timaş Yayınları.
• Elpeze Ergeç, N. (2006). Ulusal televizyonlardaki dini sohbet programlarının anlam ve görüntü açısından izlenmesi. Selçuk İletişim Dergisi, 4(2), 186-198.
• Erdoğan, İ. (2007). Pozitivist metodoloji: Bilimsel araştırma tasarımı istatistiksel yöntemler analiz ve yorum (Genişletilmiş 2. Baskı). Erk Yayınları.
• Fedakar Gönül, G. (2019). Türkiye’de geleneksel din anlayışı ve medya: Nihat Hatipoğlu örneği [Yüksek Lisans]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı.
• Gökçe, O. (2006). İçerik analizi kuramsal ve pratik bilgiler. Siyasal Kitabevi.
• Hayta, N. (2019). Medya ve din ilişkisi bağlamında Türkiye’de dini yayıncılık: “Prof. Dr. Nihat Hatipoğlu ile dosta doğru” programı örneği [Yüksek Lisans]. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı.
• Kaya, E. (2019). Türk halk dindarlığının medyada dini sorular üzerinden değerlendirilmesi [Yüksek Lisans]. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı.
• Kıvrak, A. (2019). Ulusal yayın yapan Türk televizyonlarında televanjelizm [Yüksek Lisans]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı.
• Leylek, B. (1995). Yaygın din eğitimi ve Türkiye örneği [Yüksek Lisans]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Yapı ve Sosyal Değişme Anabilim Dalı.
• Öztürk, G. (2008). Radyo televizyon alanında düzenleme denetleme ve kontrol RTÜK ve dünyada RTÜK benzeri kuruluşlar [Yüksek Lisans]. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı.
• Öztürk, M. (2016). Görsel medyada din temalı programların bilgi, etik ve estetik düzeyi (M. Çamdereli, B. Önay Doğan, & N. Kocabay Şener, Ed.; ss. 267-273). İstanbul Ticaret Üniversitesi.
• Paş, M. (Direktör). (2023). Alişan ile Hayata Gülümse. TRT.
• Establishment and Broadcasting of Radio and Television Enterprises, 3984 (1994).
• RTÜK. (2014). Televizyon yayıncıları profil araştırması. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Kamuoyu Yayın Araştırmaları ve Ölçme Dairesi Başkanlığı.
• SIS. (1998). Radio and television broadcasting institutions statistics (1995). State Institute of Statistics Prime Ministry Republic of Turkey.
• SIS. (1999). Radio and television broadcasting institutions statistics (1996). State Institute of Statistics Prime Ministry Republic of Turkey.
• SIS. (2001a). Radio and television broadcasting institutions statistics (1997). State Institute of Statistics Prime Ministry Republic of Turkey.
• SIS. (2001b). Radio and television broadcasting institutions statistics (1998). State Institute of Statistics Prime Ministry Republic of Turkey.
• SIS. (2002). Radio and television broadcasting institutions statistics (1999). State Institute of Statistics Prime Ministry Republic of Turkey.
• SIS. (2003a). Radio and television broadcasting institutions statistics (2000). State Institute of Statistics Prime Ministry Republic of Turkey.
• SIS. (2003b). Radio and television broadcasting institutions statistics (2001). State Institute of Statistics Prime Ministry Republic of Turkey.
• Solmaz, A. (2017). Toplumsallaşma sürecinde din eğitiminin medya algılaması ve medya kullanım alışkanlıkları üzerindeki rolü [Yüksek Lisans]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik Ana Bilim Dalı.
• Şenyapılı, Ö. (1977). İçinde TV’nin Türk toplumuna etkileri (ss. 9-135). Milliyet Yayınları.
• Şimşek, İ. (2020). Popstar vaizler. Motto Yayınları.
• TBMM. (2012). Ülkemizde demokrasiye müdahale eden tüm darbe muhtıraları ile demokrasiyi işlevsiz kılan diğer bütün girişim ve süreçlerin tüm boyutları ile araştırılarak alınması gereken önlemlerin belirlenmesi amacıyla kurulan meclis araştırması komisyonu raporu cilt 2. Türkiye Büyük Millet Meclisi.
• TİAK. (2021). Televizyon izleme ölçümü 2020 yıllığı. Televizyon İzleme Araştırmaları Anonim Şirketi.
• Turan, İ. (2007). Televizyondaki dini içerikli programların yetişkinler üzerindeki etkileri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23(23), 223-245.
• TurkStat. (t.y.). Radio and television broadcasting institutions statistics (2002-2015). Geliş tarihi 11 Ocak 2023, gönderen https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=ticaret-ve-hizmet-115&dil=1
• TurkStat. (2006). Radio and television broadcasting institutions statistics (2002). Turkish Statistical Institute.
• TurkStat. (2007a). Radio and television broadcasting institutions statistics (2003-2004). Turkish Statistical Institute.
• TurkStat. (2007b). Radio and television broadcasting institutions statistics (2005). Turkish Statistical Institute.
• TurkStat. (2009a). Radio and television broadcasting institutions statistics (2006). Turkish Statistical Institute.
• TurkStat. (2009b). Radio and television broadcasting institutions statistics (2007). Turkish Statistical Institute.
• Ülger, S. U. (2007). Medya din ilişkisi üzerine sosyolojik bir araştırma “Kahramanmaraş örneği” [Yüksek Lisans]. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı.
• Yalsızuçanlar, S. (1997). Televizyon ve kutsal. Timaş Yayınları.
• Yenen, İ. (2005). Televizyonlarda yayınlanan dini programların izlerkitleninin dini tutum ve davranışları üzerine etkileri—Konya örneği - [Yüksek Lisans]. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı.
• Yetgindağ, B. Ü. (2015). Dini radyo yayınlarının alımlanması: Akra fm örneği [Yüksek Lisans]. İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Medya ve Kültürel Çalışmalar Ana Bilim Dalı.