An Evaluation on the Cinematographic Presentation of Historical and Spiritual Characters

Yıl 2023, , 186 - 203, 28.12.2023

Mahmut Kutlu

https://doi.org/10.47951/mediad.1368233

Öz

While historical and spiritual characters have been present in Turkish cinema history since the 1950s, recent developments in filming technologies, increased interest in television, and the rise in popularity of TV series have contributed these characters to also appear on television screens. They have gained an unprecedented audience and follower potential. Television series that depict the life stories of religious figures have achieved great success with modern possibilities, and visualizing the spiritual teachings of these personalities and conveying them to people through series has become exceptionally important. As a result, multiple religious characters have been featured in television series, and these characters, previously only read about, have now come to life on screen. This study focuses on the presentation of historical/religious characters on screen, with specific reference to Imam Ghazali, Tapduk Emre, and Mahperi Hunat Hatun, who hold great importance in Turkish-Islamic history, as exemplars. The universe of the study consists of religious/Sufi characters on television, while its sample comprises the listed names. The main objective of the study is to research how these figures are depicted on screen. Through narrative analysis, it is concluded that the examined characters are mostly successfully portrayed on screen, although at times, there may be discrepancies between the depiction and the historical reality.

Anahtar Kelimeler

Diriliş Ertuğrul, Mahperi Hunat Hatun, Uyanış Büyük Selçuklu, Ghazali, Yunus Emre Aşkın Yolculuğu

Tarihi-Mistik Karakterlerin Sinematografik Sunumu Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

Türk sinema tarihinde dini ve mistik karakterler 1950’li yıllardan itibaren görülse de son dönemde çekim teknolojilerinin gelişmesi, televizyona rağbetin artması ve dizi film sektörünün popülerlik kazanması gibi nedenlerle bu karakterler televizyon ekranlarında da yer almış, daha önce olmadığı kadar izleyici ve takipçi potansiyeline sahip olmuştur. Modern imkânlar ile din büyüklerinin hayat hikâyelerine yer veren televizyon dizileri büyük bir başarı yakalamış, bu şahsiyetlerin manevi öğretilerini görselleştirmek ve diziler aracılığıyla bunu insanlara aktarmak önem kazanmıştır. Bu sebeple birden çok dini karakterin hayatına televizyon dizilerinde yer verilmiş, satır aralarında okunan bu karakterler ekranda canlılık ve somutluk kazanmıştır. TRT 1 kanalında tarihi/dini temalı dizi filmlerde gösterilen, Türk-İslam tarihi adına büyük öneme sahip olan İmam Gazâlî, Tapduk Emre ve Mahperi Hunat Hatun’un örneklem olarak seçildiği çalışmada bu karakterlerin ekranda sunumu üzerinde durulmuştur. Çalışmanın evrenini televizyonda dini/tasavvufi karakterler, örneklemini ise sayılan isimler oluşturmaktadır. Çalışmanın temel amacı bu şahsiyetlerin ekranda nasıl gösterildiğini araştırmaktır. Anlatı analizi yönteminin tercih edildiği çalışma sonucunda, incelenen karakterlerin çoğunlukla başarılı bir şekilde ekranlara aktarıldığı, bazen de gösterilen ile karakterin gerçekte uyuşmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Diriliş Ertuğrul, Mahperi Hunat Hatun, Uyanış Büyük Selçuklu, Ghazali, Yunus Emre: Aşkın Yolculuğu

Kaynakça

• Akın, M. (2016). Harakânî’den Yesevî’ye gönül birliği. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (UKSAD), Special Issue 1, 397-403.
• Arslan, M. (2016). Kitle iletişim araçları, medya ve din ilişkisi üzerine. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 5-26.
• Aydın, K. ve Konuk, E (Director). (2015). Yunus Emre: Aşkın Yolculuğu [Television series episode]. Tekden Film.
• Ayni, M. A. (1911). Hüccetü’l İslam İmam Gazali (Ebubekir Subaşı, Ed.). İlkharf Yayınevi.
• Bağdadi, M. H. (2014). Herkese lâzım olan îmân (Hüseyin Hilmi Işık, Ed.). Hakikat Kitabevi.
• Balázs, B. (2013). Görünen insan ya da sinema kültürü (Oya Kasap, Trans.). Say Yayınları.
• Ballı, M. (2020). Uyanış: Büyük Selçuklu dizisi. Halk Edebiyatı Dergisi, 39, 66-73.
• Bamberg, M. (2012). Narrative analysis. APA Press. psycnet.apa.org
• Bazin, A. (2005). What is cinema? (Hugh Gray, Trans.). University of California.
• Bekmez, A. (2020). Siyaset ve sanat bağlamında Anadolu Selçuklu Döneminde iki kadın: Mahperi Hunat Hatun ve Melike Adile. Vankulu Sosyal Araştırmalar Dergisi, 0(6), 165-188. https://dergipark.org.tr/en/pub/yyuvasad/issue/58600/803560
• Benwell, B. and Stokoe, E. (2006). Discourse and identity. Edinburgh University Press.
• Bıçak, S. (2007). Türkiye Selçuklu toplumunda kadın (XI-XIV. Yy) [Unpublished Master’s Thesis]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bildirici, M. (2019). Büyük Selçuklu Hatunu Mahperi Hunat’ın gerçekler ışığında efsanevi hayatı (1203-1254?). Yeni Meram. https://www.yenimeram.com.tr/buyuk-selcuklu-hatunu-mahperi-hunat-in-gercekler-isiginda-efsanevi-hayati-1203-1254-ii-333361
• Büyükbaykal, G. (2007). Televizyonun çocuklar üzerindeki etkileri. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi|Istanbul University Faculty of Communication Journal, 28, 31-44.
• Carney, J. R. (2018). Resur(e)recting a spectacular hero: Diriliş Ertuğrul, necropolitics, and popular culture in Turkey. Review of Middle East Studies, 52(1), 93-114. http://dx.doi.org/10.1017/rms.2018.6
• Casewit, Y. (2020). Al-Ghazali’s virtue ethical theory of the divine names: The theological underpinnings of the doctrine of Takhalluq in al-Maqṣad al-Asna. Journal of Islamic Ethics, 4(1-2), 155-200. https://doi.org/10.1163/24685542-12340042
• Cortazzi, M. (1994). Narrative analysis. Language Teaching. 27(3), 157-170. https://doi.org/10.1017/S0261444800007801
• Çağrıcı, M. (1996). Gazzâlî. In TDV İslâm Ansiklopedisi (V. 13, pp. 489-505). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Çayırdağ, M. (2022). Kayseri tarihi araştırmaları (V. 1). Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Çelik, M. (2018). Mahperi Hatun Ertuğrul dizisinde Mahperi Hatun’a büyük haksızlıklar yapılıyor. https://www.muammercelik.info/index.php/2018/03/14/ertugrul-dizisi-ve-maperi-hatun/
• Demir, H. (2020). Mahperi Hunad Hatun’un sanduka kitabesi üzerine düşünceler. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29(4), 301-314.
• Diziler. (2015). Aşkın yolculuğu Yunus Emre. https://www.diziler.com/dizi/askin-yolculugu-yunus-emre/reytingler
• Duymaz, A. (2019). Eşik kültü ve Taptuk’un eşiğindeki Yunus Emre. Akademik Kaynak, 5(10-11), 1-19.
• Earthy, S. and Cronin, A. (2008). Narrative analysis. In Researching social life. surrey.ac.uk
• Edhem, H. (2011). Kayseri şehri Selçuklu tarihiden bir bölüm (Kemal Göde, Ed.). Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Edwards, D. (1997). Discourse and cognition. Sage Publications.
• Franzosi, R. (1998). Narrative analysis-or why (and how) sociologists should be interested in narrative. Annual review of sociology, 517-554. https://www.jstor.org/stable/223492
• Gazâlî, İ. (2012). Abidler yolu (Ali Bayram & M. Sadi Çöğenli, Trans.). Çelik Yayınevi.
• Gazâlî, İ. (2022). El-Munkizü mine’d dalal. Hakikat Kitabevi.
• Gianotti, T. (2001). Al-Ghazali’s unspeakable doctrine of the soul: Unveiling the esoteric psychology and eschatology of the Iḥya. Brill’s studies in intellectual history, 104, 68-87.
• Gisèle. (2009). Mahperi Hatun (L. Arslan Özcan, Trans.). Gita Yayınevi.
• Gölpınarlı, A. (2019). Yunus Emre. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Griffel, F. (2016). The Oxford Handbook of Islamic Philosophy. In Khaled El-Rouayheb & Sabine Schmidtke (Ed.), Al-Ghazālī’s (d. 1111) Incoherence of the Philosophers. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199917389.013
• Günay, M. (Director). (2014). Diriliş: Ertuğrul [TRT 1; Television series episode]. Tekden Film.
• Hacıgökmen M.A. (2012). I. Alaeddin Keykubat’ın (1220-1237) kayınpederi Kir Fard hakkında bir araştırma. Mediterranean Journal of Humanities, II(1), 121-130. https://doi.org/10.13114/MJH/20122771
• İnci, S. (Director). (2020). Uyanış: Büyük Selçuklu [Television series episode]. Akli Film.
• Kırık, H (Director). (2022). Gizemli tarih Mimar Sinan üçlemesi [Documentary]. TRT Belgesel.
• Kırtepe, S. (2015). Dizi karakterlerinden etkilenme hakkında izleyici değerlendirmeleri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3(1), 115-130.
• Korkmaz, A. (2020). Bir iletişim biçimi olarak eser bırakma: Mahperi Hunad Hatun. Düşünen Şehir Araştırma İnceleme, 150-153.
• Köprülü, F. (1976). Türk edebiyatında ilk mutasavvıflar (3. pr). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kutlu, M. (2022a). Religious humor digitalized by new media. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 39, 135-157. https://doi.org/10.31123/akil.1169648
• Kutlu, M. (2022b). Reading utilitarianism through TV series characters. Erciyes İletişim Dergisi, 9(2), 691-711. https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.1076669
• Mitha, F. (2001). Al-Ghazali and the Ismailis: A debate on reason and authority in medieval Islam. I. B. Tauris in association with Institute of Ismaili Studies.
• Ocak, G. ve Selimoğlu, S. (2016). Tarih öğretiminde tarih dizilerinin kullanımına ilişkin öğrenci görüşleri-nitel bir analiz. Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(1), 431-452.
• Oğuz, G. Y. (2000). Cinsiyet rolleri ile ilgili stereotiplerin televizyonda sunumu. Kurgu, 17(1), 33-41.
• Oral, O. (2014). Prenses Destina’nın Mahperî Hunat Hatun oluşu. International Journal of Russian Studies, 7(1), 1-15.
• Özervarlı M. S. (1996). Gazzâlî. In TDV İslâm Ansiklopedisi (V. 13, pp. 505-511). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Öztaş, S. (2007). Tarih öğretimi ve filmler: Tarih öğretiminde film kullanılmasının öğrenci başarısı üzerine etkisi [Unpublished Doctoral Thesis]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Riessman, C. K. (1993). Narrative analysis (V. 30). Sage.
• Sert, T. (2021). Fenâdan bekâya emsalleri ve misallariyle kâmil bir insan modeli Yunus Emre Hazretleri. Eskişehir Valiliği Şehir ve Değer Araştırmaları Dergisi, 1(2), 52-61.
• Şahin, İ. Ç. & Acar, Y. (2021). Televizyon dizilerinin yerel ekonomik etkileri Diriliş Ertuğrul Dizisi Örneği. İksad Yayınevi.
• Tatcı, M. (2012). Yeni belgeler ışığında Tapduk Emre. Türk Yurdu, 101(297).
• TİAK. (2020). Uyanış: Büyük Selçuklu dizisi 3 farklı kategoride (AB/Tüm İnsanlar/20+ABC1) reyting rekoru kırdı. https://www.tiak.com.tr/%202020
• TRT Haber. (2017). Diriliş Ertuğrul’dan yeni reyting rekoru. https://www.trthaber.com/haber/kultur-sanat/dirilis-ertugruldan-yeni-reyting-rekoru-307893.html
• Turan, O. (1971). Selçuklular zamanında Türkiye. Ötüken Neşriyat AŞ.
• Turgut, D. (2015). Mahperi Huand Hatun ve yaptırdığı yapılar [Unpublished Master’s Thesis]. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Türkmen, K. (2010). Kayseri’de Türk dönemi yapılarında kadınların rolü projesi. Erciyes Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi.
• Uludağ, S. (1996). Gazzâlî. In TDV İslâm Ansiklopedisi (V. 13, pp. 515-518). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Vasalou, S. (2022). Al-Ghazālī and the idea of moral beauty. Routledge, Taylor & Francis Group.
• Webster, L. and Mertova, P. (2007). Using narrative inquiry as a research method: An introduction to using critical event narrative analysis in research on learning and teaching. Routledge/Taylor & Francis Group. https://doi.org/10.4324/9780203946268
• Zorlu, Y. (2016). Medyadaki şiddet ve etkileri. Humanities Sciences, 11(1), 13-32. http://dx.doi.org/10.12739/NWSA.2016.11.1.4C0200