Gutenberg’den Zuckerberg’e Medya ve Din: Panoramik Bir Bakış

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 387 - 407, 30.12.2022

Mehmet Haberli

https://doi.org/10.47951/mediad.1197443

Cited By: 1

Öz

Tarihin herhangi bir döneminde iletişim süreçlerine/araçlarına atıfta bulunmaksızın dinin toplum hayatındaki yansımalarını analiz etmek oldukça zordur. Nitekim iletişim teknolojilerinin, inanç sistemlerinin tesis edilmesinde ve iletilmesinde önemli bir rol oynadığı bilinmekte; kutsal metinlerin, dini öğretilerin ve pratiklerin nesiller boyunca aktarılmasını sağladığı görülmektedir. Benzer şekilde dinlerin, ortaya çıkan yeni iletişim biçimlerine ve teknolojilerine uyum sağlayarak toplumdaki varlığını sürdürdüğü ve bunları maneviyat deneyimine dâhil ettiği bilinmektedir. Bu sebeple dinin toplumsal dinamiklerle etkileşimi söz konusu olduğunda, bağımsız değişken olarak medyanın dikkate alınması gerektiği göz ardı edilmemelidir. Bu durum, medya ve din ilişkisinin sosyal bilimlerdeki farklı disiplinler içerisinde araştırılmaya ve incelenmeye değer bir tema olarak görülmesini sağlamıştır. Bu çalışma, iletişim süreçleri üzerine inşa edilen dinin/dinlerin, Gutenberg’in matbaayı icadıyla belirginleşen, radyo/televizyonla devam eden ve medyanın dijitalleşmesiyle doruğa ulaşan yakınsaması ile etkileşimini konu edinmektedir. Ayrıca çalışma, medya ve din araştırmalarının kökeni ile geçirdiği tarihsel seyrin, dünya ile Türkiye ölçeğindeki panoramasını sunmayı amaçlamıştır. Çalışma sonucunda iletişim teknolojilerinin dinlerin içkin bir unsuru olduğu, aynı zamanda medya ekolojisindeki değişimlerin; dinlerin kabullerini, iletişim stratejilerini, bir kısım dini uygulamaları ile pratiklerini dönüştürdüğü görülmüştür. Ancak söz konusu olan bu etkilerin ve dönüşümlerin, nasıl ve hangi düzeyde bir seyir izleyeceğini ise iletişim teknolojilerindeki gelişmelerin tayin edeceği anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dini iletişim, Medya ve Din, Medya ve Din Araştırmaları, Religious Communication, Media and Religion, Media and Religion Studies

Media and Religion from Gutenberg to Zuckerberg: A Panoramic View

Öz

It is very difficult to analyze the reflections of religion in social life without referring to communication processes/tools in any period of history. As a matter of fact, it is known that communication technologies play an important role in the establishment and transmission of belief systems; It is seen that sacred texts, religious teachings and practices are transmitted through generations. Similarly, it is known that religions maintain their existence in society by adapting to emerging new forms of communication and technologies and incorporate them into the spiritual experience. For this reason, it should not be ignored that the media should be taken into account as an independent variable when it comes to the interaction of religion with social dynamics. This has enabled the relationship between media and religion to be seen as a theme worth investigating and examining within different disciplines in social sciences. This study deals with the interaction of religion/religions built on communication processes, with the convergence of Gutenberg’s invention of the printing press, which continues with radio/television and culminates with the digitalization of the media. In addition, the study aimed to present a panorama of the origin of media and religious studies and the historical course it went through, in the scale of the world and Turkey. As a result of the study, communication technologies are an immanent element of religions, as well as changes in media ecology; It has been seen that religions have transformed their acceptance, communication strategies, and some religious practices and practices. However, it is understood that the developments in communication technologies will determine how and at what level these effects and transformations will follow.

Anahtar Kelimeler

Religious Communication, Media and Religion, Media and Religion Studies

Kaynakça

• Anas, O. (2009). Mediated Islam: Media religion interface in the Middle East. AMRIN International Media Conference, Jönköping, 1-3.
• Armstrong, B. (1979). The electric church (First edition). Nashville: T. Nelson.
• Arvas, İ. S. (2018). Türkiye’nin radyo ile tanışması ve Türk telsiz telefon anonim şirketi. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (UKSAD), 4(2), 406-428.
• Aziz, A. (1981). Radyo ve televizyona giriş (2. bs). Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi.
• Baumgartner, A. W. (1931). Catholic journalism: A study of its development in the United States, 1789-1930. New York: Columbia University Press.
• Beard, M. (2007). Writing and religion. İçinde S. I. Johnston (Ed.), Ancient Religions (ss. 127-138). Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Buddenbaum, J. M. (2002). Social science and the study of media and religion: Going forward by looking backward. Journal of Media and Religion, 1(1), 13-24.
• Campbell, H. (2005). Making space for religion in internet studies. The Information Society, 21(4), 309-315.
• Campbell, H. (2013). Digital religion. Understanding religious practice in new media worlds. New York: Routledge.
• Carey, J. W. (1989). Communication as culture: Essays on media and society. Boston: Unwin Hyman.
• Carey, J. W. (2008). Communication as culture: Essays on media and society, Revised Edition. Hoboken: Taylor & Francis.
• Christiano, K. J., Swatos Jr, W. H., and Kivisto, P. (2015). Sociology of religion. Contemporary Developments. London: Rowman & Littlefield.
• Couldry, N. (2013). If not a single field, then what. Media, Culture & Society, 35(8), 1023-1026.
• Çamdereli, M. (2018). Din ekranda nasıl durur & Medyada dinin popüler temsilleri. Ankara: Ketebe Yayınları.
• Çamdereli, M., Önay Doğan, B. ve Kocabay Şener, N. (Ed.). (2014). Medya ve din. İstanbul: Köprü Kitapları.
• Çamdereli, M., Önay Doğan, B. ve Kocabay Şener, N. (Ed.). (2015). Dijitalleşen din. İstanbul: Köprü Kitap.
• Çapcıoğlu, İ., & Çapcıoğlu, F. (Ed.). (2022). Dijitalleşme ve din: Teorik yaklaşımlar ve uygulama örnekleri. İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Çelik, S. A. (2019). Radyodan yükselen ilahiler: Türkiye’de dini radyo yayıncılığının gelişimi. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 31, 67-90.
• Davie, G. (2005). Religion in modern Europe: A memory mutates. New York: Oxford University Press.
• Davis, E. (2004). TechGnosis: Myth, Magic & Mysticism in the age of information. London: Five Star.
• Demirbaş, A. (2003). Sesli ve görüntülü yayınlarda dini yayınların toplumu aydınlatmadaki rolü. İçinde II. Din Şûrası (ss. 533-537). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Demiröz, Ş. (2005). TRT ve özel kanallarda dinî yayınlar. İçinde II. Uluslararası Dinî Yayınlar Kongresi-Sesli ve Görüntülü Dinî Yayıncılık (ss. 29-34). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Dereli, M. D. (2019). Dinî kimliklerin siber uzamda akışkanlaşması. İnsan ve Toplum, 9(1), 85-116.
• Dereli, M. D. (2020). Sanala veda: Sosyal Medya ve Dönüşen Dindarlık. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Dudley, L. (2008). Information revolutions in the history of the west. Northampton, MA: Edward Elgar.
• Eisenstein, E. L. (2005). The printing press as an agent of change. New York: Cambridge University Press.
• Eken, M. (2021). Çevrim içi dindarlık: M neslinin inanç pratikleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Frankl, R. (1998). Televangelism. İçinde H. W. Swatos (Ed.), Encyclopaedia of Religion and Society (ss. 512-518). Walnut Creek: AltaMira Press.
• Frankl, R., & Hadden, J. K. (1987). A critical review of the religion and television research report. Review of Religious Research, 29(2), 111-124. JSTOR. https://doi.org/10.2307/3511721
• Frasca, R. (2006). Books. İçinde S. Daniel A. (Ed.), Encyclopedia of Religion, Communication and Media (ss. 44-48). Routledge.
• Giddens, A. ve Sutton, P. W. (2018). Sosyolojide temel kavramlar (A. Esgin, Çev.). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Gomes, R. (2020, Şubat 13). World radio day: UN urges promotion of diversity and global peace. Vatican News. Retrieved from www.vaticannews.va/en/world/news/2020-02/world-radio-day-united-nations-unesco-vatican-radio.html
• Gutwirth, J. and Vale, J. (1999). From the word to the televisual image: The televangelists and Pope John Paul II. Diogenes, 47(187), 122-133.
• Haberli, M. (2012). Yeni bir örgütlenme biçimi olarak sanal cemaatler. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1(3), 118-134.
• Haberli̇, M. (2013). Dini tecrübe aracı olarak sanal ritüeller. Akademik Araştırmalar Dergisi, 15(57), Art. 57.
• Haberli, M. (2014). Sanal din. Tarihsel, kuramsal ve pratik boyutlarıyla internet ve din. İstanbul: Açılımkitap.
• Hadden, J. K. and Swann, C. E. (1981). Prime time preachers: The rising power of televangelism. Reading, MA: Addison-Wesley.
• Hangen, T. J. (2002). Redeeming the dial: Radio, religion & popular culture in America. Chapel Hill: University of North Carolina Press.
• Hoover, S. M. (1988). Mass media religion: The social sources of the electronic church. Sage Publications.
• Hoover, S. M. (2002a). Religion in the media age. The Expository Times, 113(9), 300-305.
• Hoover, S. M. (2002b). The culturalist turn in scholarship on media and religion. Journal of Media and Religion, 1(1), 25-36.
• Hoover, S. M. (2006). Religion in the media age. London: Routledge.
• Hoover, S. M. (2011). Media and the imagination of religion in Contemporary Global Culture. European Journal of Cultural Studies, 14(6), 610-625.
• Hoover, S. M. and Lundby, K. (Ed.). (1997). Rethinking media, religion, and culture. Newbury Park: Sage.
• Horsfield, P. G. (1984). Religious television: The American experience. New York: Longman.
• Kirman, M. A. (2011). Din sosyolojisi terimleri sözlüğü. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Kocabaşoğlu, U. (2010). Şirket telsizinden devlet radyosuna TRT öncesi dönemde radyonun tarihsel gelişimi ve Türk siyasal hayatı içindeki yeri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kocabay Şener, N. (2019). Türkiye’de medya ve din araştırmalarını yeniden düşünmek: Eksiklikler nasıl doldurulabilir? Medya ve Din Araştırmaları Dergisi, 2(1), 53-69.
• Krotz, F. (2019). Ethics of mediatized worlds: A framing introduction. İçinde T. Eberwein, M. Karmasin, F. Krotz, & M. Rath (Ed.), Responsibility and Resistance (ss. 13-29). Berlin: Springer.
• Krüger, O. (2016). Media. İçinde M. Stausberg & S. Engler (Ed.), The Oxford Handbook of the Study of Religion (ss. 382-400). Oxford: Oxford University Press.
• Kurt, A. (2009). Televizyonda misyonerlik. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18(1), 1-36.
• Lövheim, M. and Lynch, G. (2011). The mediatisation of religion debate: An Introduction. Culture and Religion, 12(02), 111-117.
• Lundby, K. and Evolvi, G. (2021). Theoretical framework for approaching religion and new media. İçinde H. A. Campbell & R. Tsuria (Ed.), Digital Religion (ss. 233-249). London: Routledge.
• Martin-Barbero, J. (1997). Mass media as a site of resacralization of contemporary cultures. İçinde S. M. Hoover & K. Lundby (Ed.), Rethinking Media, Religion, and Culture (ss. 102-116). London: SAGE Publications.
• McLuhan, M. (2014). Gutenberg galaksisi: Tipografik insanın oluşumu (G. Ç. Güven, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Melton, J. G. (2005). Encyclopedia of Protestantism. New York: Infobase Publishing.
• Melton, J. G. (2009). Protestant faith in America. New York: Infobase Publishing.
• Melton, J. G., Lucas, P. C., and Stone, J. R. (1997). Prime-Time religion: An encyclopedia of religious broadcasting. Arizona: Oryx Press.
• Miller, S. (1935). Radio and religion. The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, 177(1), 135-140. https://doi.org/10.1177/000271623517700120
• Mills, C. W. (2007). Toplumbilimsel düşün (Ü. Oskay, Çev.). İstanbul: Der Yayıncılık.
• Mitchell, J. P. (2006). Radio. İçinde D. A. Stout (Ed.), Encyclopedia of Religion, Communication and Media (ss. 371-375). New York: Routledge.
• Murdock, G. (1997). The re-enchantment of the world: Religions and the transformations of modernity. İçinde S. M. Hoover & K. Lundby (Ed.), Rethinking Media, Religion, and Culture (ss. 85-101). Thousand Oaks: Sage Publications.
• Newby, G. (2008). The use of electronic media in the study of sacred texts. İçinde P. Antes, A. W. Geertz, & R. R. Warne (Ed.), New Approaches to the Study of Religion: Textual, Comparative, Sociological, and Cognitive Approaches (C. 2, ss. 45-58). Walter de Gruyter.
• Ong, W. J. (2013). Yazılı ve sözlü kültür: Sözün teknolojileşmesi (S. Postacıoğlu Banon, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Oskay, Ü. (2011). İletişimin ABC’Si. İstanbul: Der Yayınları.
• Padovani, C. (2008). Vatican radio. İçinde W. Donsbach (Ed.), The International Encyclopedia of Communication (ss. 5251-5253). Malden MA: Blackwell.
• Parker, E. C., Barry, D. W., and Smythe, D. W. (1955). The television radio audience and religion. New York: Harper & Brothers.
• Pihlaja, S. (2021). Analysing religious discourse. Cambridge: Cambridge University Press.
• Postman, N. (2010). Televizyon öldüren eğlence. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Rheingold, H. (1993). The virtual community. Homesteading on the. Electronic Frontier. Cambridge, MA: MIT press.
• Rohlinger, D. A. and Sobieraj, S. (Ed.). (2022). The Oxford Handbook of Digital Media Sociology. Oxford: Oxford University Press.
• Ryan, M. and Switzer, L. (2009). God in the corridors of power: Christian conservatives, the media, and politics in America. Santa Barbara: CA Praeger.
• Shuck, G. W. (2004). Televangelism. İçinde Encyclopedia of Protestantism (C. 4, ss. 421-426). London: Routledge.
• Sterling, C. and Kittross, J. M. (2001). Stay tuned: A history of American broadcasting. London: Routledge.
• Stolow, J. (2005). Religion and/as media. Theory, Culture & Society, 22(4), 119-145.
• Stout, D. A. ve Buddenbaum, J. M. (2000). Kitle iletişim araştırmalarının ve din sosyolojisinin bir sentezine doğru. Selçuk İletişim Dergisi, 1(3), 117-121.
• Stout, D. A. and Buddenbaum, J. M. (2002). Genealogy of an emerging field: Foundations for the study of media and religion. Journal of Media and Religion, 1(1), 5-12.
• Sumiala, J. (2022). Media and religion. İçinde B. Weyel, W. Gräb, E. Lartey, & C. Wepener (Ed.), International Handbook of Practical Theology (ss. 195-204). Berlin: Walter de Gruyter.
• Tasouji, C. D. (2022). İTU-TV deneyimi ve Türkiye’de ulusal televizyon yayınlarını bekleyiş. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 2022(57), 51-69.
• Tsatsou, P. (2014). Internet studies: Past, present and future Directions. New York: Routledge.
• Turow, J. (2011). Media today: An introduction to mass communication. New York: Routledge.
• Ward, M. (2020). Radio’s second century. İçinde J. A. Hendricks (Ed.), Radio’s Second Century: Past, Present, and Future Perspectives (ss. 137-153). Ithaca, NY: Rutgers University Pres.
• Zhao, F. (2019). The impact of communication technology on religion. 4th International Conference on Contemporary Education, Social Sciences and Humanities (ICCESSH 2019), 2024-2027.