Canavarsı-Dişi Temsili Olarak Possession (1981) Filminde Abject Kadın Öteki

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 147 - 174, 29.04.2022

Serpil Kırel Evrim Nacar

https://doi.org/10.33464/mediaj.1073386

Öz

Polonya sinemasında “üçüncü kuşak” dönemine dahil edilen ve sinema kariyerine devam etmek için ülkesini terk etmek zorunda kalan göçmen yönetmenlerden biri olan Andrzej Żuławski’nin Berlin’de ürettiği Possession (1981) filmi konusu, görsel tasarımı ve anlatım biçimiyle, kişisel sinema üretim pratiği ve ulusötesi yapım anlayışını tartışmak açısından verimli bir kültürel malzeme sunar. Żuławski’nin Possession çalışmasında adına yaraşır (sahiplik, aitlik, ele geçirilme) biçimde bünyesinde barındırdığı göç(menliğ)e, sınırlara, sınır aşımına, kültürler arasılığa, ulusötesiliğe, türler arasılığa dair çatışmalı anlatısal öğeler ile birlikte baskın cinsiyetçi bir zihinsel üretim ve kültürel pratik olarak eril auteur üretiminin eleştirel sorgulanmasını gerektiren bir sinema evreni kurulur. Filmin anlatısında korku türünden ödünç alınan “canavarsı-dişi” (monstrous-feminine) figürü olarak Anna (Isabelle Adjani) karakterinin -aileyi yıkan eş- merkezdeki konumu ve sinemasal sunulma biçimi görsel haz, eril bakış düzenlemeleri ve psikanalizle ilgili kavramsal arka planın kesiştiği yerde çoklu yorumlanabilecek bir kültürel zemindir. Bu anlamda beden sınırlarına bağlı ego oluşumunu anne (maternal) evreni ile merkezi olarak bağdaştıran “abject/abjection” teorisiyle filmdeki annelik olgusu, yazar/yönetmenin sinema dili ve bakış (gaze) düzenlemeleri üzerinden yorumlandığında, filmde var olmaya çalışan kırılgan ve mağdur erilliğe (zihinsel üretici figüre) dair (kişisel) krizlerin ve travmaların belirginleşerek sinemasal cinsiyetçi tavırla örtüştüğü görülür. Bu nedenle Possession filmi sayılan kavramlar eşliğinde gözden geçirilmesi gereken kültürlerarası bir zihinsel üretim, yapım ve anlatı(m) alanıdır. Filmin sinemasal aktarımında gözetleme/gözetlenme, ulusal (ideolojik) bağ/bağsızlık, kadın bedeninin dışavurumcu bir estetik anlayışla abject olarak sunulma ısrarı, karşımızdaki auteur anlatıya dair iktidarın (film yapma pratiği esnasındaki ve filmin ardındaki “göz” olarak) konumu açısından psikanalitik ve sinemasal anlamda yeniden değerlendirilmeyi bekler.

Anahtar Kelimeler

Possession, Andrzej Żuławski, abjection, canavarsı-dişi

Kaynakça

• Açıkel, F. (1996). Kutsal mazlumluğun psikopatolojisi. Toplum ve bilim. 70, 153-198.
• Adjani, I. (2016). Isabelle Adjani talks “Carole Matthieu”, her relationship to cinema & more in Marrakech [Röportaj]. Foreman, L. (Ed.). Erişim Tarihi: 16 Ocak 2022. https://theplaylist.net/interview-isabelle-adjani-talks-carole-matthieu-relationship-cinema-marrakech-20161214/
• Arya, R. (2014). Abjection and representation an exploration of abjection in the visual arts, film and literature. Palgrave Macmillan.
• Bilge, C, A., & Güler, K. (2016). Berlin duvarı: utanç duvarından anıta. Mimarist 56, 57-65.
• Brown, K. H. (2012). Gothic /Giallo/Genre: Hybrid images in Italian horror cinema, 1956-82. Ilha do desterro. 62, 173-194.
• Campbell, J. (1995). İlkel mitoloji: Tanrının maskeleri. (K. Emiroğlu Çev.) İmge.
• Creed, B. (2007). The monstrous-feminine: Film, feminism, psychoanalysis. Routledge.
• Clover, J. C. (2015). Men, women, and chain saws: gender in the modern horror film. Princeton University.
• Goddard, M. (2014). The subversive cinema of Andrzej Żuławski. Mazierska, E., & Goddard, M. (Ed.), Polish cinema in a transnational context. Cambridge University.
• Goddard, M. (2016). Andrzej Żuławski (1940–2016), Studies in Eastern European cinema, 7(3), 314-317.
• Uçar, G, E. (2021). Polonya, İrlanda ve Türkiye’nin kürtaj hakkına ilişkin düzenlemelerinin ceza hukuku açısından kıyaslanması ve ilgili ülkelerde kürtaj hakkının yargı kararlarına yansıması (Rapor 001). Türk Ceza Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi.
• Holland, J. (2016). Mizojini dünyanın en eski önyargısı: Kadından nefretin evrensel tarihi. (E. Okyay Çev.). İmge.
• Kelly, F, P. (2013). Abject spaces in American cinema: Institutional settings, identity and psychoanalysis in film. I.B. Tauris.
• Kristeva, J. (2014). Korkunun güçleri: İğrençlik üzerine deneme. (N. Tutal Çev.). Ayrıntı.
• Mazierska E., (2002). Witches, shamans, pandoras: representations of women in the Polish postcommunist cinema, Scope. 3(2).
• Mazierska, E., & Ostrowska, E. (2006). Women in Polish Cinema. Berghahn Books.
• Mazierska., & E. Näripea, E. (2014). Gender discourse in Eastern European SF cinema. Science fiction studies. 41, 163-180. Moraczewska, H., & Jazowska, M. (Şubat 2016). Andrzej Żuławski, Erişim Tarihi: 15 Ocak 2022 https://culture.pl/pl/tworca/andrzej-zulawski
• Naficy, H. (2001). An accented cinema: Exilic and diasporic filmmaking. Princeton University.
• Odell, C., & Blanc Michelle. (2011). Korku sineması. (A.Toprak Çev.). İstanbul: Kalkedon.
• Pisters, P. (2020). New blood in contemporary cinema. Edinburgh University.
• Sarı, M. (2020). Bahtinyen karnavalesk bağlamında kült film kavramı. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. (33), 230-250.
• Sauchelli, A. (2014). Horror and mood, American philosophical quarterly. 51(1), 39-50.
• Smith, A. (2016). Heteropatriarchy and the three pillars of white supremacy: Rethinking women of color organizing. A. Smith (Ed.), The color of violence: The incite! Anthology (66-73). Duke University.
• Silverman, K. (1988). The acoustic mirror: The female voice in psychoanalysis and cinema. Indiana University.
• Temkina, V, L., & Ena, E, V. (2020). The phenomenon of doppelganger and types of doubles in literature. European proceedings of social and behavioural sciences, 694-698.
• Żuławski, A. (Yönetmen) (2013). Possession [Blu-Ray, Film ve Röportaj]. Gaumont/Oliane.
• Bird, D. (2009). The Other Side of the Wall: The Making of Possession [Belgesel].Bildstörung/Cave Canem.
• Skoczeń, J. (Yönetmen) (2000). Żuławski on Żuławskim [Belgesel]. Canal+