Kişiselleştirme İllüzyonu ve Özgürlük Yanılsaması: Kültür Endüstrisi Bağlamında Talebe Bağlı Video Platformlarının İncelemesi

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 88 - 109, 27.06.2021

Fatih Saraç

Öz

Bu çalışmada talebe bağlı dijital video platformları, Adorno ve Horkheimar tarafından “kültür endüstrisi” terimi ile kavramsallaştırılan eleştirel yaklaşım üzerinden ele alınmıştır. Bu anlamda öncelikle kültür endüstrisi olgusuna yönelik genel tanım ve ifadeler aktarılmış, ardından kapitalist sistemin kültür alanını ekonomik ve yönetsel boyutta tahakküm altına alma biçimleri üzerinde durulmuştur. Devamında teknolojinin gelişimi ve dijitalleşmeyle ortaya çıkan ve endüstrinin yeni biçimi olarak tanımlayabileceğimiz talebe bağlı dijital video platformlarının genel nitelikleri tanımlanmaya çalışılmıştır. Kavramla birlikte ortaya çıkan aşırı/tıkınırcasına izleme pratikleri ve bu pratiklerin motivasyonları aktarılmış ve bahsi geçen platformların kişiselleştirme seçenekleriyle yarattığı özgürlük yanılsaması kültür endüstrisi bağlamında değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonucunda ise talebe bağlı dijital video platformlarının, endüstrinin yeni biçimi olarak çağa ve dijitalleşmeye ayak uydurarak etkisini sürdürdüğü gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kültür Endüstrisi, Talebe Bağlı Video (VOD) Platformları, Aşırı/Tıkınırcasına İzleme Alışkanlıkları, Kişiselleştirme, Özgürlük Yanılsaması

The Illusion of Personalization and the Deception of Freedom: An Investigation of Video on Demand Platforms in the Context of the Culture Industry

Öz

In this study, video on demand platforms have been discussed through the critical approach in the context of the culture industry which has conceptualized by Adorno and Horkheimer. Primarily, overall statements and definitions of intended phenomenon of culture industry have been indicated accordingly. In pursuit of that, forms of domination regarding to capitalist ideology in the field of cultural and administrative patterns have been elaborated in detail. In addition to this, general qualities of video on demand have been defined in depth as a new form of industry, appeared through technological development and digitalization. The over/binge-watching practices that emerged with the concept and the motivations of these have been remarked. In the mean time, the illusion of freedom created by the personalization options of the mentioned platforms, have been evaluated in the context of the the culture industry. As a result of the study, video on demand platforms have been founded out to be able to maintain its impacts in terms of both modern period and digitalization as the new form of industry.

Anahtar Kelimeler

Culture Industry, Video On Demand (VOD) Platforms, Over/Binge Watching Habits, Personalization, The Deception of Freedom

Kaynakça

• Adorno, T. (2003). Kültür endüstrisini yeniden düşünürken. Cogito, 36, 76-84.
• Adorno, T. (2007). Kültür Endüstrisi Kültür Yönetimi. (Ülner, N., Tüzel, M. & Gen, E. Çev.). İstanbul: İletişim Yayınevi.
• Adorno, T. & Horkheimar, M. (2014). Aydınlanmanın Diyalektiği. (Ülner, N. & Karadoğan, E. Çev.) İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Akkol, M. (2019). Kitle endüstrisi ve kitle kültürü kavramlarının Frankfurt Okulu düşüncesi üzerinden analizi. Uluslararası İnsan Çalışmaları Dergisi, 2(3), 49-64.
• Ateşalp, S. & Başlar, G. (2020). İnternette dizi izleme pratiklerinin dönüşümü: Aşırı izleme (Binge-watching) üzerine bir araştırma. İleti-ş-im, 32, 108-136.
• Aymaz, G. (2019). Bir üretim aracı ve bir ideoloji olarak dijital medya: Frankfurt Okulu’nun kültür endüstrisi kavramı ve dijital emek ilişkisi. Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi 6. Uluslararası İletişim Günleri Dijital Dönüşüm Sempozyumu. (ss. 88-114). İstanbul.
• Başer, E. & Akıncı, S. (2020). Kullanıcı deneyimi ve kişiselleştirme bağlamında bir dijital platform incelemesi. Selçuk İletişim, 2(13), 866-897.
• Bernstein, J. (2007). Sunuş. Kültür Endüstrisi Kültür Yönetimi (ss. 7-44). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çimen, Ü. (2020). Kültür Endüstrisinin yeniden üretiminde kitle iletişim araçlarının görevi: Theodor W. Adorno değerlendirmesi. Uluslararası Toplum Araştırmaları, 16(29), 2316-2345.
• Delice, D. (2007). Kültür endüstrisinin üretim nesnesi olarak sanat. Felsefe Yazın Dergisi, 10, 1-7
• Dellaloğlu, B. (2003). Bir giriş: Adorno yüz yaşında. Cogito, 36, 13-36.
• Diker, C. (2019). Az daha fazladır: Dijital seyir platformlarının tüketim kültürü açısından izleyicilerin seyir alışkanlıklarına olan etkisi. Erciyes İletişim Dergisi/ Uluslararası Dijital Çağda İletişim Sempozyumu Özel Sayısı 1, 1-20.
• Kırel, S. (2018). Kültürel Çalışmalar ve Sinema. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Morva, A. (2012). Bir Serbest zaman etkinliği olarak sinema. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 27, 113-124.
• Oskay, Ü. (2013). Yıkanmak İstemeyen Çocuklar Olalım. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Özel, S. (2020). Talebe bağlı video servisleri çağında netflix etkisi. İnsan & İnsan, 7(26), 115-138.
• Özel, S. & Durmaz, T. (2021). Yeni nesil izleme pratikleri: Tıkınırcasına izlemek. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 16(55), 363-388.
• Sevim, B. (2010). Walter Benjamin’in kavramlarıyla kültür endüstrisi: “Aura”, “Öykü Anlatıcısı” ve “Flaneur”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(11), 509-516.
• Susen, S. (2020). Bourdieu ve Adorno: Modern toplumda kültürün dönüşümü -eleştirel bir kültürel üretim kuramına doğru.
• Susen, S. & Turner, B. (Der.). Pierre Bourdieu’nün Mirası: Eleştirel Söylemler (ss. 205-235). Ankara: Phoneix Yayınları.
• Şan, M. & Hira, İ. (2007). Frankfurt Okulu ve eleştirel teori. Şan, M. (Ed.). Sosyoloji Yazıları Sakarya Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Ortak Çalışması. Kızılelma Yayıncılık.
• Yılmaz, N. (2018). Sanat ve kültür endüstrisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(61), 452- 459.