Dijital Dönemde Belgesel Film Yapımındaki Yenilikler Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 184 - 207, 29.12.2022

Ayşe Gül Toprak

Öz

Dijital teknolojilerin kullanımı ve küresel etkileşimlerle birlikte, belgesel sinemanın yapım süreçlerinde görülen olanaklar ve çeşitlilikler filmlerin içeriklerinde ve anlatı yapılarında da kendini göstermiştir. Yeni medya teknolojilerinin en temel özelliklerinden biri olan interaktiflik/etkileşimlilik, dijital medya ortamlarında üretilen ve belgesel filmlerde yeni bir tür olarak “interaktif/etkileşimli belgesel”, “multimedya belgeseli”, “web belgeseli” ya da “yeni medya belgeseli” şeklinde tanımlanan filmleri ortaya çıkarmıştır. Dijital çağda belgesel film yapımındaki yenilikler izleyiciyle iş birliğine ve etkileşime dayalı yaklaşımları sunması anlamında dikkat çekmektedir. Bu çalışmada, belgesel filme özgü yapım koşulları ele alınarak, dijital teknolojiler ve dijital kültürün belgesel sinemaya getirdiği yeniliklerin neler olduğunu ortaya koymak amaçlanmıştır. Bu bağlamda, günümüzde belgesel filmin yapım olanaklarının yanı sıra filmlerin içeriklerinde ve anlatı yapılarında görülen yeni yaklaşımlar ele alınmıştır. Nitel araştırma yönteminin kullanıldığı çalışmada, konuyla ilgili literatür taraması ve literatür derlemesi yapılmıştır. İnteraktif belgesel projelerini sergileyen başlıca plaformlardan Docubase ve i-Docs bu kapsamda incelenmiş, film erişimine olanak tanıyan Docubase platformunda öne çıkan belgesel filmler örneklem olarak ele alınmıştır. Betimsel olarak incelenen bu filmlerin belgesel izleyicisine ne tür katılım biçimleri sağladığı ve film yapımcıları, yerel halk ve izleyici/kullanıcı iş birliğiyle üretilen filmlerin günümüz belgesel sinemasını nasıl dönüştürdüğü meselesi tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Belgesel Sinema, Dijitalleşme, Katılımcı Kültür, İnteraktif Belgesel

An Evaluation On Innovations in Documentary Film Making in The Digital Era

Öz

Along with the use of digital technologies and global interactions, the possibilities and diversity seen in the production processes of documentary cinema have also manifested themselves in the contents and narrative structures of the films. Interactivity, one of the most fundamental features of new media technologies, has revealed films produced in digital media environments and defined as "interactive documentary", "multimedia documentary", "web documentary" or "new media documentary" as a new genre in documentary films. These films draw attention in terms of presenting innovations in documentary filmmaking in the digital age and approaches based on collaboration and interaction with the audience. In this study, it is aimed to reveal the innovations that digital technologies and digital culture brought to documentary cinema by considering the production conditions specific to documentary films. For this reason, the production possibilities of documentary films as well as the new approaches seen in the content and narrative structures of the films are discussed. In the study, in which the qualitative research method was used, a literature review and compilation was conducted on the subject. Docubase and i-Docs, which are among the main platforms that exhibit interactive documentary projects, are examined in this context and the documentary films that stand out on the Docubase platform, which allows film access, are taken as samples. The issue of what forms of participation these descriptively analysed films provide for the documentary audience and how films produced in collaboration between filmmakers, local people and audience/users transform contemporary documentary cinema are discussed.

Anahtar Kelimeler

Documentary Film, Digitalisation, Participation, Interactive Documentary

Kaynakça

• Ak, M. (2021). Bertolt Brecht’in epik tiyatrosu üzerinden interaktif belgesellere bakmak. Etkileşim, Sayı 7, (ss. 170-189). DOI: 10.32739/etkilesim.2021.7.123
• Arda, Ö. (2015). Belgesel filmde yeni yaklaşımların ıdfa doclab 2010-2015 belgesel film örneklemi üzerinden yapısal ve kullanım özelliklerine göre içerik analizi. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Sayı 48 (ss.1-23). DOI: 10.17064/iüifhd.35647
• Baker, M. (2006). Documentary in the digital age. London: Focal Press.
• Bernard, S. (2007). Documentary storytelling. London: Focal Press.
• Binark, M. (2014). Giriş. In. Binark, M. (Ed.), Yeni medya çalışmalarında araştırma yöntem ve teknikleri (15-26). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bordwell, D & Thompson, K. (2012). Film sanatı Yılmaz, E & E. S. Onat, E.S. (Çev.). Ankara: De Ki Yayınları.
• Bordwell, D., Staiger, J. & Thompson, K. (1985). The classical Hollywood cinema film style & Mode of production to 1960. Columbia University Press.
• Broderick, P. (2012, April, 07). Welcome to the new world of distribution. http://www.peterbroderick.com/writing/writing/welcometothenewworld.html adresinden alındı.
• Çelik, Ş. (2011). Kültür endüstrisi. İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Docubase (2022a). An interactive curated database of the people, projects, and technologies transforming documentary in the digital age. https://docubase.mit.edu/ adresinden alındı.
• Docubase (2022b). One day an earth. https://docubase.mit.edu/project/one-day-on-earth/ adresinden alındı.
• Docubase (2022c). Big stories, small towns. https://docubase.mit.edu/project/big-stories-small-towns/ adresinden alındı.
• Docubase (2022d). Kusunda. https://docubase.mit.edu/project/kusunda/ adresinden alındı.
• Docubase (2022e). Hollow. https://docubase.mit.edu/project/hollow/ adresinden alındı.
• Docubase (2022f). 18 days in Egypt https://docubase.mit.edu/project/18-days-in-egypt/ adresinden alındı.
• Docubase (2022g). Unspeak. https://docubase.mit.edu/project/unspeak/ adresinden alındı.
• Ellis, J.C. & McLane, B. (2005). A new history of documentary film. New York: Continuum.
• Erkılıç, H. & Toprak, A. G. (2012). Belgesel sinemanın alternatif dağıtım ve gösterim olanağı olarak internet. Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 2 (2), 10-16. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tojdac/issue/13009/156736
• Erkılıç, H. & Toprak, A. (2013). Kitlesel fonlamanın Türkiye’de belgesel sinema üzerindeki olası etkileri, Yeni Medya Çalışmaları I. Ulusal Kongre Kitabı, (ss. 292-306). ISBN: 978-605-6269-3-0.
• Ersoy, M. (1984). Üretim tarzlarının eklemlenmesi üzerine. Ankara: Birey ve Toplum Yayıncılık.
• Gaudenzi, S. (2013). The living documentary: From representing reality to co-creating reality in digital interactive documentary, University of London. London, PhD Dissertation. https://research.gold.ac.uk/id/eprint/7997/1/Cultural_thesis_Gaudenzi.pdf adresinden alındı.
• Gifreu, A. (2022, Jun, 10). Arnau Gifreu. https://docubase.mit.edu/playlist/the-interactive-documentary-my-life-my-passion-my-playlist/ adresinden alındı.
• Gifreu, A. (2011). The interactive documentary. Definition proposal and basic features of the new emerging genre. Mcluhan Galaxy Conference Proceedings, (pp. 367-378). https://www.researchgate.net/publication/334644135_The_interactive_documentary_Definition_proposal_and_basic_features_of_the_new_emerging_genre adresinden alındı.
• Glynne, A. (2011). Belgeseller: Nasıl yapılır nasıl dağıtılır. İstanbul: Kalkedon Yayıncılık.
• Hemer, J. (2011). A snapshot on crowdfunding. Germany: Fraunhofer ISI.
• Hight, C. (2008). The field of digital documentary: A challenge to documentary theorists. Studies in Documentary Film. 2 (1). DOI: 10.1386/sdf.2.1.3_2
• Hill, A. (2008). Documentary mode engagement. In Austin, T. & Jong. W. (Ed.), Rethinking documentary (pp. 217-232). London: Open University Press.
• Hogart, D. (2006). Realer then reel: Global direction in documentary. USA: University of Texas Press. i-Docs (2022). What is an “i-doc”? http://i-docs.org/about-interactive-documentary-idocs/ adresinden alındı.
• Jacobs, L. (1979). The documentary tradition. New York: W.W. Norton & Company.
• Jenkins, H. (2016). "Cesur yeni medya" teknolojiler ve hayran kültürü. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kilborn. K. & Izod, J. (1997). An ıntroduction to television documentary. New York: Manchester University Press.
• Kuruoğlu, H. & Akçora, E. (2017). Beyaz perdeden dijital ortama belgesel filmin serüveni. İçinde H. Kuruoğlu, H. & Parsa, A. F. (Ed.), Belgesel filmde zamanın ruhu: Belgesel filmde değişen anlam ve anlatım. (ss. 7-30). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Laughey, D. (2010). Medya çalışmaları. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Musser, C. (2003). Cinema verite. In Smith, G. N. (Ed.), Dünya sinema tarihi (ss. 598-605). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Nash, K. (2021). Interactive documentary: Theory and debate. Routledge.
• Okay, A. (1997). Sponsorluk ve belgesel film sponsorluğu. İç. Sönmez, N. (Ed.), Belgesel sinema üzerine. İstanbul: Tayf Basım.
• Pramaggiore, M. & Wallis T. (2008). Film a critical introduction. London: L. King Publishing.
• Prince, S. (2002). True lies: Perceptual realism, digital images and film theory. In Graeme, T. (Editor). Film cultures reader. Florence: Routledge.
• Rosenthal, A. (2011). Succeeding as a documentary filmmaker: A guide to the professional world. US: Southern Illinois University Press.
• Ryan, K. M., Staton, D. & Matthews, T.R. (2022). Interactive documentary: Decolonizing practice-based research. Routledge.
• Saunders, D. (2010). Documentary. London: Routledge.
• Salman, S. (2021). Dijitalleşen medyada i̇nteraktif belgesel: You Vs. Wild örneği üzerinden bir inceleme, 5. Uluslararası Bilimsel Çalışmalar Kongresi, (ss.70-71).
• Tağ Kalafatoğlu, Ş. (2019). Dijital etkileşim teknolojilerinin belgesel filmlerde oluşturduğu dönüşümler: Etkileşimli belgeseller. İçinde ERASMUS Eğitim ve Sosyal Bilimlerde Uluslararası Akademik Çalışmalar Sempozyumu Tam Metin Bildiri Kitabı. (ss. 179-202). Elâzığ: Asos Yayınları.
• Vicente, A. (2008). Documentary viewing platforms. In Austin, T. vd. (Ed.), Rethinking documentary. London: Open University Press.