Necip Fazıl Kısakürek ve 12 Eylül Darbesi’ne Giden Süreç: Rapor Dergisi Örneği

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 209 - 227, 28.12.2023

Nurcan Korkmazer , Muhammed Fazıl Baş

https://doi.org/10.60077/medkul.1390646

Öz

Türk edebiyat ve düşünce dünyasında önemli bir konuma sahip olan Necip Fazıl Kısakürek, dergi yayımcılığı noktasında da iz bırakmayı ve adından söz ettirmeyi başarmış isimlerdendir. Ağaç ile dergicilik hayatına adım atan Kısakürek, bu konudaki asıl ününü Büyük Doğu dergisi ile kazanmıştır. Bununla birlikte literatürde pek ele alınmamış olmasına rağmen Kısakürek’in hayatının son yıllarındaki düşünce dünyasına ışık tutan ve dönemin siyasal hayatıyla dirsek teması kurmasını sağlayan Rapor’a da özel bir önem vermek gerekmektedir. Necip Fazıl Kısakürek, günlük siyasi olaylar hakkındaki değerlendirmelerini Şubat 1976 tarihinden itibaren kendisinin dergi-kitap olarak nitelediği Rapor'da yayımlamaya başlamıştır. 1980 yılının aralık ayına kadar toplam 13 sayı çıkartılan bu yayın, Kısakürek'in 12 Eylül Darbesi’nin öncesi ve sonrasına dair yaptığı değerlendirmeler ile döneme ışık tutmaktadır. Bu doğrultuda yapılan araştırmanın amacı, Rapor dergisi vasıtasıyla Kısakürek’in 12 Eylül Darbesi’ne bakışını ortaya serebilmektir. Bunun yanı sıra, hem Kısakürek’in darbeye dair tutumunun arkasındaki nedenleri anlayabilmek hem de dönemin toplumsal ve siyasal iklimini takip edebilmek adına Rapor’da öne çıkan temalar incelenmiştir. Yapılan araştırma Rapor’un özellikle dokuzuncu sayısından itibaren Kısakürek’in, ordunun siyasete müdahalesini teşvik ettiğini göstermektedir. Zira Kısakürek, bu tür bir hareketi, ülkeyi içinde bulunduğu durumdan kurtaracak yegâne çıkış olarak görmektedir. Darbenin gerçekleşmesinden sonraki değerlendirmelerinde ise 27 Mayıs 1960 Darbesi, 12 Mart 1971 Muhtırası ile 12 Eylül 1980 Darbesi arasında keskin bir ayrım yapan Kısakürek, 12 Eylül Darbesi’nin her iki hareketten de farklı bir noktada olduğunu ve millî bir ihtiyaç sonucu ortaya çıktığını vurgulamaktadır. Nihai olarak Necip Fazıl Kısakürek’in Rapor dergi-kitaplar aracılığıyla 12 Eylül 1980 Darbesi’ni onayladığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Necip Fazıl Kısakürek, Rapor Dergi-Kitap, 12 Eylül Darbesi, Siyasal Hayat, Dergi Yayıncılığı

Necip Fazıl Kısakürek and the Process Leading to the September 12 Coup: The Case of Rapor Magazine

Öz

Necip Fazıl Kısakürek, who holds a significant position in the world of Turkish literature and thought, is one of the names who managed to leave his mark and make his name mentioned in the realm of magazine publishing. Kısakürek embarked on his journey in the world of magazines with Ağaç and achieved his prime reputation with Büyük Doğu magazine. In addition to Büyük Doğu, there is Rapor magazine-book which has not received much attention in the literature, but sheds light on Kısakürek's thought. Necip Fazıl Kısakürek began publishing his assessments of daily political events in Rapor, which he referred to as magazine-book, February 1976. This publication released a total of 13 issues until December 1980, providing an insight into 1980s through Kısakürek's assessments of the period before and after the September 12 Coup. Rapor enabled him also to establish close contacts with the political actors of the period. In this context, this research aims to find out Necip Fazıl Kısakürek’s perspective on the September 12 Coup through Rapor magazine. Furthermore, it seeks to understand the reasons behind Kısakürek’s stance on the coup and to follow the social and political climate of the period by examining the prominent themes in Rapor. The study reveals that Kısakürek supported the military’s intervention in politics, especially starting from the tenth issue of Rapor. He regarded this kind of movement as the only solution that could rescue the country from its dire situation. In his remarks after the realization of the coup, Kısakürek drew a clear distinction between the May 27 Coup, the March 12 memorandum, and the September 12 Coup, emphasizing that the latter emerged as a result of a national necessity and stood apart from the earlier movements. In conclusion, it is seen that Necip Fazıl Kısakürek endorsed the September 12, 1980, through Rapor magazine-book.

Anahtar Kelimeler

Necip Fazıl Kısakürek, Rapor Magazine-Book, September 12 Coup, Political Life, Magazine Publishing

Kaynakça

• Akça, İ. (2006). Militarism, capitalism and the state: Putting the military in its place in Turkey [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Boğaziçi Üniversitesi. İstanbul, Türkiye. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/324809
• Akın, M. H. (2018). İslamcılığın Fetret Devri Büyük Doğu Dergisi ve Necip Fazıl Kısakürek. İçinde L. Sunar (Ed.), “İslam’ı uyandırmak” çok partili yaşama geçilirken İslamcı düşünce ve dergiler (1. basım, ss. 103-120). İstanbul: İlem Yayınları
• Aslan, İ. (2020). 1930’lar Türkiye’sinin kültürel hareketlerine genel bir bakış: Necip Fazıl Kısakürek ve Ağaç Dergisi örneği. İmgelem, 4(6), 107-129 https://dergipark.org.tr/tr/pub/imgelem/issue/55950/697896#article_cite.
• Beyaz, Y. (2012). Nesir yazılarına göre Necip Fazıl’ın düşünce dünyası [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Trakya Üniversitesi, Trakya, Türkiye. http://dspace.trakya.edu.tr/xmlui/handle/trakya/1273
• Birand, M. A. (1984). 12 Eylül saat: 04.00 kod:11-C-6. İstanbul: Karacan Yayınları.
• Birand, M. A., Bila, H., & Akar, R. (1999). 12 Eylül/Türkiye’nin miladı (1.). İstanbul: Doğan Kitapçılık.
• Çetin, M., & Şahin, M. N. (2004). Doğumunun 100. yılında Necip Fazıl Kısakürek. Ankara: T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Çetin, Ş. (2016). Bir edebiyat dergisi olarak Büyük Doğu [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi, İstanbul,Türkiye. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/170903
• Çifçi, E. (2019, Mayıs 28). Necip Fazıl ve yeni dostları. Fikirname Dergi. https://fikirnamedergi.com/2019/05/necip-fazil-ve-yeni-dostlari/
• Çirim, B. (2019). Necip Fazıl Kısakürek’in siyasal ve ideolojik kimliği (1923-1950) [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir, Türkiye. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/551292
• Gökçek, F. (2015). Bâbıâli’den Büyük Doğu’ya yansıyanlar. İçinde A. Öz, İ. Kara, & A. Ertuğrul (Ed.), Necip Fazıl el kitabı (1. baskı, ss. 123-131). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Günaydın, Y. T. (2015). Necip Fazıl’ın eserleri için bir kronoloji-oluşum denemesi 1922-2014 (İlk Baskı, Sonraki Baskı, Birleşik Yahut Ayrı Basım ve İlaveler). İçinde A. Öz, İ. Kara, & A. Ertuğrul (Ed.), Necip Fazıl el kitabı (1. baskı, ss. 57-81). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Hale, W. (2014). Türkiye’de ordu ve siyaset (A. Fethi, Çev.). İstanbul: Alfa Yayınları. İslamcı Dergiler Projesi. (ty). https://katalog.idp.org.tr/arama?author_name=necip+faz%C4%B1l+k%C4%B1sak%C3%BCrek&order_by=match. Son erişim tarihi: 19 Ekim 2023.
• Kısakürek, N. F. (2010). Çerçeve 1. Büyük Doğu Yayınları.
• Kısakürek, N. F. (2015a). Babıali (19. basım). Büyük Doğu Yayınları.
• Kısakürek, N. F. (2015b). O ve Ben (37. basım). Büyük Doğu Yayınları.
• Kısakürek, N. F. (2015c). Rapor 1-2 (6. basım). Büyük Doğu Yayınları.
• Kısakürek, N. F. (2015d). Rapor 3/4 (6.basım). Büyük Doğu Yayınları.
• Kısakürek, N. F. (2015e). Rapor 5-6 (7. basım). Büyük Doğu Yayınları.
• Kısakürek, N. F. (2015f). Rapor 7-8 (6. basım). Büyük Doğu Yayınları.
• Kısakürek, N. F. (2015g). Rapor 9-10 (6. baskı). Büyük Doğu Yayınları.
• Kısakürek, N. F. (2015h). Rapor 11/13 (6. baskı). Büyük Doğu Yayınları.
• Küpçük, S. (2019). Metin Celal ile yayınladığı dergiler ve dergiciliği üzerine. Okuduğum Kitaplar. https://okudugumkitaplar.blogspot.com/2019/02/metin-celal-ile-yayinldigi-dergiler-ve.html
• Oğur, Y. (2010). Gün Sazak’ı kim öldürdü. T24. https://t24.com.tr/haber/yildiray-ogur-gun-sazaki-kim-oldurdu,119375
• Okay, O. (1998). Necip Fazıl Kısakürek. İstanbul: Şule Yayınları.
• Okay, O. (2014). Necip Fazıl: Sıcak yarada kezzap (1. baskı). İstanbul: Dergah Yayınları.
• Özdalga, E. (1997). Tasavvuf bahçelerinde dolaşan bir milli kahraman: Necip Fazıl Kısakürek. Toplum ve Bilim Dergisi, (74), 176-180. https://iletisim.com.tr/dergiler/toplum-ve-bilim/3/sayi-74-1997/9944/bu-sayida/11002
• Özer, A. (2001). Projelerin adamı. Okuduğum Kitaplar. https://okudugumkitaplar.blogspot.com/2001/09/projelerin-adami.html
• Salimoğlu, M. (2020). Ötekilerin cumhuriyeti: Necip Fazıl Kısakürek’in başyücelik devlet tasarımı (1943-1952) [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi, Ankara, Türkiye. https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12575/73086
• Savaş, H. (2023). Necip Fazıl Kısakürek’in komünizmle söylem ve eylem pratiği. İmgelem, 7(12), 1-24. /doi.org/10.53791/imgelem.1317995
• Sönmezer, B. (2014). Necip Fazıl Kısakürek’in düşünsel hayatı (1923 -1950) [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi, Ankara, Türkiye. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/70539
• Toker, M. Ş. (2018). An Islamist intellectual in turkish political life: An intellectual and political biography of Necip Fazıl Kısakürek (1904-1983) [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Yeditepe Üniversitesi, İstanbul, Türkiye. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/341212
• Uçman, A. (2015). Necip Fazıl’ın yayımladığı dergiler. İçinde A. Öz, İ. Kara, & A. Ertuğrul (Ed.), Necip Fazıl el kitabı (1. baskı, ss. 83-91). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.