Spatial Cluster Dynamics of Irregular Migrants in Metropolitan Cities: The Example of Afghan Refugees in Beykoz- Yenimahalle

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 1, 47 - 61, 01.01.2019

Sümeyye Açıkgöz

Öz

According to the 2019 United Nations data, Afghanistan has been the source of most refugees in the world after
Syria. The war that started with the Soviet Union’s invasion of Afghanistan in 1979 brought about security problems
and instability. As such, it created a refugee culture in Afghanistan. Afghan refugees, who took refuge primarily
in Pakistan and Iran in the first years of the war, spread to many countries because of the prolonged war. Turkey,
which had a few Afghan refugees until the 2000s, experienced an influx of Afghan refugees after the U.S. invasion
in 2001. One-third of the irregular migrants captured in Turkey in five years (2015–2019) comprise around 400,000
Afghans. Uzbek- and Turkmen-origin Afghans chose Turkey as their country of migration because the Turkish
language is very easy to learn and because their religious beliefs align. Furthermore, they find labor-intensive jobs
in the informal sector easily. Afghans working in the informal sectors in many provinces of Turkey have headed
toward Istanbul where there are more job opportunities. The Beykoz district in Yenimahalle neighborhood attracts
attention as a place where thousands of young Afghan men flock and spatially cluster. This research investigates
the reasons for the localization of Afghans in Yenimahalle, their arrival methods, their relations with the local
people, and their ways of articulation to the informal sector. Quantitative and qualitative research methods were used
together in this present study. In-depth interviews were conducted in Yenimahalle within the scope of the research.
It used face-to-face questionnaires and semi-structured questionnaires. While qualitative data was the thematic and
descriptive analysis method, the quantitative data were processed in the SPSS program and were subjected to the
frequency and relational analysis. According to the findings, Afghans who illegally come to Turkey are clustered
in the Yenimahalle because of chain migration by using appropriate rental facilities and a network of immigrants.
They are then articulated into the informal sector easily because of the need for cheap labor-intensive workforce.

Metropol Kentlerde Düzensiz Göçmenlerin Mekânsal Kümelenme Dinamikleri: Beykoz-Yenimahalle Afganistanlılar Örneği

Öz

Birleşmiş Milletler 2019 verilerine göre Afganistan, Suriye’den sonra dünyanın en fazla mülteciye kaynaklık eden
ülkesi durumundadır. 1979 yılında Sovyetler Birliği’nin Afganistan’ı işgal etmesiyle başlayan savaş, güvenlik sorunları
ve bunların beraberinde getirdiği istikrarsızlık, Afganistan’da bir mültecilik kültürü doğurmuştur. Savaşın ilk
yıllarında öncelikle komşuları Pakistan ve İran’a sığınan Afgan mülteciler, savaşın uzamasıyla dünyanın birçok ülkesine
yayılmıştır. 2000’li yıllara kadar çok sınırlı sayıda Afgan mültecinin geldiği Türkiye, ABD’nin 2001 yılındaki
işgalinden sonra Afgan mülteci akını ile karşılaşmıştır. 2015-2019 arasındaki 5 yılda Türkiye’de yakalanan düzensiz
göçmenlerin üçte birini, sayıları 400 bini aşan Afganlar oluşturmaktadır. Daha ziyade Özbek ve Türkmen kökenli
Afganlar, Türkçeyi çok kolay öğrenmeleri ve dini inançları nedeniyle Türkiye’yi tercih ederken, emek yoğun enformel
sektörlerde kolay iş bulabilmektedirler. Türkiye’nin bir çok ilinde kayıt dışı sektörlerde çalışan Afganlar, iş
bulma imkanlarının daha fazla olduğu İstanbul’a da yönelmişlerdir. Beykoz ilçesi Yenimahalle mahallesi, binlerce
Afgan gencin akın ederek mekânsal kümelenme gösterdiği bir yer olarak dikkat çekmektedir. Bu araştırma, Afganların
neden Yenimahalle’de yoğunlaştıklarını, geliş yöntemlerini, yerel halk ile ilişkilerini, enformel sektöre eklemlenme
biçimlerini araştırmayı amaçlamaktadır. Bu çalışmada nicel ve nitel araştırma yöntemleri birlikte kullanılmıştır.
Araştırma kapsamında Yenimahalle’de 100 kişi ile yüz yüze anket, 10 kişi ile yarı yapılandırılmış soru formu kullanılarak
derinlemesine mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Nitel veriler, temalaştırma ve betimsel analiz yöntemi; nicel
veriler ise, SPSS programında işlenerek, frekans ve ilişkisel analize tabi tutulmuştur. Bulgulara göre, kaçak yollarla
Türkiye’ye gelen Afganlar, uygun kira olanakları ve göçmen ağlarını kullanarak zincirleme göç ile Yenimahalle’de
kümelenmekte, emek yoğun ucuz işgücüne olan ihtiyaç nedeniyle kolaylıkla enformel sektöre eklemlenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Afganistan, mekansal kümelenme, göç, göçmen, Beykoz-Yenimahalle

Kaynakça

• Alimia, S. (2014). Afghan (Re)Migration from Pakistan to Turkey: Transnational Norms and the ‘Pull of Pax-Ottomanica? Insight Turkey, Vol.16, No.4 s. 159-181.
• Alver, K. (2007). Siteril Hayatlar: Kentte Mekansal Ayrışma ve Güvenlikli Siteler, Ankara: Hece Yayınları.
• Andersen, H. S. (2016). Spatial Assimilation? The Development in İmmigrants’ Residental Career With Duration of Stay in Denmark, J Hous and the Built Environ, Vol: 31, s. 297–320.
• Bozok, N, Bozok, M. (2018). “Göçmen İstekleri” Yaklaşımı Işığında Beykoz, Karasu Mahallesi’ndeki Refakatsiz Afgan Göçmen Çocukların Yaşamlarını Sürdürme Mücadeleleri. Moment Dergi , 5 (2) , 416-440 . DOI: 10.17572/mj2018.2.416440
• Erder S. (2002). Kentsel Gerilim. Ankara: Um: Ag Yayınları Constant, A., Shachmurove, Y., ve Zimmermann, K.F., (2013). What makes an Entrepreneur and does it pay ? Native Men, Turks, and other Migrants in Germany, German Institute for Economic Research, Discussion Paper 386, Berlin.
• Doğan, Yasemin, “Trabzon’da Yaşayan Afganistan Uyruklu Sığınmacıların Göç Deneyimleri ve Sorunları”, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 5/7, ss.11-29.
• Erman, T. (2002). Mekânsal Kümelenme, Siyaset Ve Kimlik, Kentleşme, Göç Ve Yoksulluk, Türk Sosyal Bilimler Derneği, 7. Ulusal Sosyal Bilimler Kongresi, Ankara: İmaj Yayıncılık, 1-17.
• Flanagan, W. G. (2002). Urban Sociology: Images and Structure, Boston: Allyn and Bacon Press.
• Göregenli M. ve Karakuş, P. (2014). Göç Araştırmalarında Mekan Boyutu: Kültürel ve Mekansal Bütünleşme, Türk Psikoloji Yazıları, Aralık 2014, 17 (34),101-115.
• Göregenli, M. ve Karakuş, P. (2011). Türkiye’deki LGBT Bireylerin Günlük Yaşamlarında Maruz Kaldığı Heteroseksist Ayrımcı Tutum ve Uygulamalar. A. Erol (Dü.) içinde, Heteroseksizme Karşı Gökkuşağı Anti-Homofobi Kitabı, 3 (s. 53-62). Ankara: Ayrıntı Basımevi.
• Harunoğulları M. ve Cengiz D. (2014). Suriyeli Göçmenlerin Mekânsal Analizi; Hatay (Antakya) Örneği, TÜCAUM VIII. Coğrafya Sempozyumu 23-24 Ekim Ankara.
• Harvey, D. (2012). Sermayenin Mekânları, Eleştirel Bir Coğrafyaya Doğru. (B. Kıcır, D. Koç, K. Tanrıyar ve S. Yüksel, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Kurtoğlu, A. (2005). Mekânsal Bir Olgu Olarak Hemşehrilik ve Bir Hemşehrilik Mekanı Olarak Dernekler, European Journal of Turkish Studies, Thematic Issue No: 2, Hometown Organisations in Turkey.
• Nightingale, C. H. (2012). Segregation: A Global History of Divided Cities, Chicago: The University of Chicago Press.
• Ökten Ş. (2012). Zorunlu Göç Zor(Un)Lu Kabul: Ceylanpınar Afgan Göçmenleri Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 17, Sayı 28, Temmuz–Aralık, 171-186.
• Özservet, Y (2015). Modern Göçebeler Olarak Göçmenler, Mekan ve Şehre Uyum, Sosyoloji Divanı Dergisi Göç Sayısı, Sosyoloji Divanı, 3 (6), Temmuz, Aralık.
• Özservet Yasemin Ç. (2013). İstanbul Zeytinburnu İlçesi’nde Afgan Türklerinin Ulusötesi Kentleşme Ağlarının Analizi, FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, Sayı: 2, s.163-181.
• Öztürk E. (2014). Türk asıllı afgan mültecilerinin 12 eylül döneminde iskan ve istihdamı, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Porter, M. E. (1998). The Adam Smith Address: Location, Clusters, and the “New” Microeconomics of Competition, Business Economics, 33(1), Jan.
• Rocha, H. ve Sternbe, R. (2005). Entrepreneurship: The Role of Clusters Theoretical Perspectives and Empirical Evidence from Germany, Small Business Economics 24(3): 267-292.
• Schaffner S. ve Treude B. (2014). The Effect of Ethnic Clustering on Migrant Integration in Germany, Ruhr Economic Papers, S. 4-43.
• Selda GEYİK YILDIRIM, Göç ve Afganlar: “İstikrarlı Mülteciler”, Göç Araştırmaları Dergisi, Cilt: 4 • Sayı: 2 • Temmuz - Aralık 2018 • ss. 128 – 159.
• Sölvell, Ö. (2008). “Clusters-Balancing Evolutionary and Constructive Forces”, (http://www.tci-network.org/media/ download/1188, 7 Mayıs 2017’de erişildi).
• Şeker Betül D. ve Sirkeci, İ. (2015). Göç Ve Uyum, Uyum Çalışmalarına Giriş. 2. Baskı. London: Transnational Press
• Şener, E. (2019). Dış Göç Etkisinde Gaziantep: Güncel Şehirleşme Politikaları Üzerinden Bir Kenti Okumak, İstanbul Kültür Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Tekeli, İ. (2005). Türkiye’de nüfusun dağılımında yaşanan gelişmeler (1935-2000), ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 22 (1), S. 85-102.
• United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR), 1995, https://www.unhcr.org/ excom/excomrep/4ddb6ff39/unhcr-activities-financed-voluntary-funds-report-1993- 1994-proposed-programmes.html, (Erişim tarihi:10.10.2018)
• United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR), 2000, The State of The World’s Refugees 2000, https://www.unhcr.org/3ebf9bb8e.pdf (Erişim tarihi:10.10.2018)
• Yakar, M. (2012). Türkiye’de İç Göçlerin İlçelere Göre Mekânsal Analizi: 1995-2000 Dönemi, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 9:1.
• Yüceşahin, M. (2017). Uluslararası Göç, Kimlik Ve Mekânsal Kümelenme-Ayrışma, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Göç Özel Sayısı, 22(1): 1303-1315.