Toplumsal Cinsiyet Perspektifinden Düzce’de Sığınmacılara Yönelik İnsani Yardım Yapan STK’larda Çalışan Kadınların Rolü

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 2, 67 - 80, 30.12.2019

Fatma Kızılelmas

Öz

Suriye’deki savaştan ve Ortadoğu’daki iç karışıklıklardan dolayı 2011 yılından itibaren 4 milyona yakın kişi açık kapı politikası uygulayan Türkiye’ye sığındı. Gelen kişilerin büyük bir çoğunluğu belirlenen illerde ikamet etmeye başladı. Bu esnada pek çok uluslararası, ulusal ve yerel sivil toplum örgütü (STK) devletin denetiminde ve uluslararası fonların desteği ile Türkiye’ye gelen sığınmacıların acil ve psiko-sosyal ihtiyaçlarının karşılanmasında önemli görevler üstlendi. Ulusal ve yerel STK’larda özellikle kadın çalışanlar, yardıma ihtiyacı olanların tespiti, yardım yapılacak kişilere karar verilmesi ve bu kişilere yardım sağlanması aşamalarında aktif olarak rol aldılar.
Düzce ilinde bulunan sığınmacılara insani yardım sağlayan STK’lar bünyesindeki kadın çalışanlar da bu süreçte gönüllü çalıştıkları kurumlar vasıtasıyla sığınmacılara insani yardım sağlanmasında önemli roller üstlendiler. Bu bakımdan bu çalışmada, ihtiyaç temelli insani yardım yaparak sığınmacılara barınma, gıda, kıyafet, eğitim, sağlık, sosyal uyum, psikolojik destek konularında yardımcı olan STK’lar çerçevesinde, kadınların STK’lardaki rollerinin neler olduğunu, yardım dağıtımı esnasındaki görev paylaşımının nasıl oluştuğunu, STK’larda çalışan kadınlar ile sığınmacı kadınlar arasındaki ilişkiler ve iletişim biçimlerinin nasıl kurulduğunu, STK’larda kadınları gönüllü çalışmaya iten nedenleri ve yardıma ihtiyacı olanların belirlenmesinde kadınların sosyal ağlarının etkisini incelemek hedeflemiştir. Çalışmanın örneklemi belediye, parti kadın kolları ve derneklerde sığınmacılara yardım yapan on bir kadın ile yapılan görüşmelere dayanmaktadır. Çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmış, yarı yapılandırılmış görüşme formu ve derinlemesine görüşme yöntemiyle veriler toplanmıştır. Bireysel görüşmelerden elde edilen veriler içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Yapılan ampirik çalışmanın bulguları, STK’larda gönüllü ve aktif olarak çalışan kadınların insani yardımların organizasyonu ve dağıtımında vazgeçilmez rolleri olduğuna işaret etmektedir. Arkadaşlık, komşuluk, akrabalık ve dernek, siyasi parti üyelikleri gibi geniş sosyal ağları aracılığıyla yardıma ihtiyacı olanları tespit eden STK çalışanı kadınların, özellikle sığınmacı ailelerin özel alanına girme, evlerini ziyaret etme, kadın ve çocuklarla iletişim kurma konusunda erkeklere göre daha avantajlı oldukları görülmektedir.
Günün her saatinde ulaşılabilir olmalarıyla STK gönüllüsü kadınlar, yardım ettikleri ailelerin “annesi”, “ablası”, “koruyucusu” durumunda olmakta ve sığınmacı ailelerin maddi, sosyal ve psikolojik tüm ihtiyaçlarını karşılamaya çalışmaktadır. Ancak kadının ev içinde görünmeyen emeği gibi STK gönüllüsü kadınların bu alandaki emekleri de çoğu zaman görünür hale gelememektedir.

Anahtar Kelimeler

Sığınmacı, Göç, Sivil Toplum Kuruluşu, Toplumsal Cinsiyet, İnsani Yardım

Kaynakça

• Acar-Savran G (2004). Beden emek tarihi. Kanat Kitap: İstanbul.
• Acar-Savran, G ve Tura Demiryontan, N. (2016). Kadının görünmeyen emeği. İstanbul: Yordam Kitap.
• Açma, B.(2014). Sivil toplum örgütleri. Bihan Kartal &Belkıs Kümbetoğlu (Ed). Yeni toplumsal hareketler (ss.246-266). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Adıgüzel, Y. (2017). Culturalentegration of immigrants. Adem Esen & Mehmet Duman (Eds.) Syrianundertemporaryprotectıon in Turkeyfindingsandrecommendations.(pp. 185-209). İstanbul: WALD Publisher.
• Baer, G. (1983). Womanandwaqf: an analysis of theIstanbul Tahrir of 1546, AsianandAfricanStudies, 17, (pp. 9-27).
• Başterzi, A.D. &Yılgör, A. (2013). Görünmeyen emeğin görünürlüğü üzerine bir tartışma. https://www.academia.edu/11316578.
• Bayram, M (2001). Türkiye Selçukluları döneminde bilimsel ortam ve ahiliğin doğuşuna etkisi. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 10, 1-11.
• Bütün, M. (2011). Toplumsal cinsiyet eşitliği perspektifinden çocuk bakım hizmetleri: farklı ülke uygulamaları, (Uzmanlık Tezi, Ankara: Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü Yayınları.https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/2535/melekbutun.pdf adresinden edinilmiştir.
• Coşkun, E. (2017). Sosyal hizmetin kapsamadıkları. (Editör: Neşe Şahin Taşğın; Uğur Tekin ve Yasemin Ahi). Sosyal hizmetlerde güncel tartışmalar, Ankara, Nika Yayınları, 217-231.
• Çaha, Ö. (1996), Sivil kadın: Türkiye’de kadın ve sivil toplum, Savaş Yayınevi, Ankara.
• Dağlı, Z. (2018). Göçmenler yerel halk ve paydaşların gözüyle göç yönetimi Düzce örneği (Editör: Hamza Ateş ve Turgay Ovalı). Ankara: Nobel Yayınları.
• Dernekler Dairesi Başkanlığı. (2018). www.dernekler.gov.tr. Erişim tarihi 12.07.2018.
• Düzce Kardeşlik Akrabalık Dayanışma ve İletişim Merkezi, KADİM (2019). h t t p : / / w w w . d u z c e k a d i m . o r g / i n d e x . p h p ? o p t i o n = c o m _content&view=article&id=218&Itemid=1329&lang=tr erişim tarihi 26.08.2019.
• Ecevit, Y. (2003). Toplumsal cinsiyetle yoksulluk ilişkisi nasıl kurulabilir Bu ilişki nasıl çalışılabilir. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 25, 83-88.
• Gerber, H. (1980). Socialandeconomicposition of women in an Ottamancity, Bursa, 1600-1700, IJMES 12ss. 231-244.
• Gönç Şavran, T. (2012). Sosyolojide araştırma yöntem ve teknikleri. (Editör: Temmuz Gönç Şavran). Nicel ve nitel araştırmalarda kullanılan araştırma teknikleri, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını, 64-104.
• Güran Yiğitbaşı, K. (2016). Medya ve mültecileri sivil toplum üzerinden okumak: Mülteci-Der örneği. Marmara İletişim Dergisi, 25, 53-76.
• Jennings, R. C. (1975) Womenin early 17th centuryOttomanjudicialrecords-theshariacourt of Anatolian Kayseri”, JESHO18, ss. 105
• Küçükkayış Bilgin, B. (2016). Türkiye’de kent yoksulluğu ile mücadelede kadın gönüllülerin rolü. KADEM Kadın Araştırmaları Dergisi, 2(1), 71-89.
• Kümbetoğlu, B. (2017). Sosyolojide ve antropolojide niteliksel yöntem ve araştırma. (5.Basım). Ankara: Bağlam Yayıncılık.
• Marshall, Gordon (1999) Sosyoloji sözlüğü, (çev. Osman Akınay, Derya Kömürcü),
• Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara, s:662,663.
• Robinson, K. (2013). Voicesfromthefrontline: socialworkwithrefugeesandasylumseekers inAustraliaandthe UK, British journal of socialwork. 1-19.
• Şahin M. ve Kaya N.E. (2016). Valide sultanların kurduğu vakıfların kadına yönelik sosyal hizmetleri, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, cilt 6, sayı 12, 36-65.
• Taşgın, N. Ş. ve Özel, H. (2011) Türkiye’de sosyal hizmetlerin dönüşümü, Toplum ve Sosyal Hizmet, 22 (2), 175-190.
• Topçu, E. (2018).Suriyelilere yardım kapsamında kriz yönetimi ve kadın liderliği Ankara örneği, Middle East Journal of RefugeeStudies, 3:1, 39-53.
• Türk, G.D. (2016). Türkiye’de Suriyeli mültecilere yönelik sivil toplum kurulularının faaliyetlerine ilişkin bir değerlendirme. Marmara İletişim Dergisi, 25, 145-157.
• Yatkın, A. (2013). Bölgesel kalkınma sivil toplum kuruluşları ve kadın katılımı Elazığ örnek alan araştırması. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 163-188.
• Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü (2019) https://www.siviltoplum.gov.tr/organlara-secilen-uyelere-ait-cinsiyet-bilgileri
• İnsan Hak ve Hürriyetleri İnsani Yardım Vakfı (İHH).https://www.ihh.org.tr/haber/kadinlar-icin-vicdan-konvoyu.
• Kadın ve Demokrasi Derneği (KADEM). (2018) http://kadem.org.tr/projeler).
• UNHCR (United Nations High CommissionerforRefugees) (1951) the 1951 RefugeeConvention. https://www.unhcr.org/3b66c2aa10.
• Zarinebaf-Shahr, F. (1982). Kentsel alana kadının katılımı: XVII. yüzyıl İstanbul’unda kadın vakıfları, Türkler, ed. Hasan Celal Güzel vd., c. 14, s. 15-24.