İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersinde Değerlerin Kazandırılmasında Yaşanan Güçlüklere Yönelik Öğretmen Görüşleri

Yıl 2013, Cilt: 9 Sayı: 1, 334 - 348, 02.01.2013

Hasan Berkant , Zehra Sürmeli

Öz

Bu çalışmanın amacı, ilköğretim sosyal bilgiler dersinde yer alan değerlerin kazandırılmasında öğretmenlerin güçlük yaşama durumlarını çeşitli değişkenlere göre değerlendirmektir. Çalışmanın örneklemini 296 ilköğretim öğretmeni oluşturmaktadır. Çalışmada araştırmacılar tarafından geliştirilen, dördüncü, beşinci, altıncı ve yedinci sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde değerlerin kazandırılmasında yaşadıkları güçlükleri belirlemeye yönelik olarak her sınıf düzeyi için ayrı geliştirilmiş dört anket kullanılmıştır. Çalışmanın sonunda, 21 yıl ve üstü kıdeme sahip öğretmenlerin değerleri kazandırmada daha az güçlük yaşadıkları; eğitim fakültesi mezunu öğretmenlerin diğer fakülte mezunlarına kıyasla, sosyal bilgiler öğretmenlerinin sınıf öğretmenlerine kıyasla, altıncı ve yedinci sınıf öğretmenlerinin ise dördüncü sınıf öğretmenlerine kıyasla daha çok güçlük yaşadıkları; ancak öğretmenlerin değerleri kazandırmada güçlük yaşama durumlarının cinsiyetlerine ve merkezde ya da köyde çalışmalarına göre değişmediği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler dersi, değerler eğitimi, güçlükler.

Kaynakça

• Akbaş, O. (2004). Türk milli eğitim sisteminin duyuşsal amaçlarının ilköğretim ikinci kademedeki gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Alishev, B. S. (2010). Social attitudes and values. Journal of Russian and East European Psychology, 48(2), 11-30.
• Anderson, L. W. ve diğerleri (2010). Öğrenme öğretim ve değerlendirme ile ilgili bir sınıflama (çev. D. A. Özçelik). Ankara: Pegem Akademi.
• Bacanlı, H. (2006). Duyuşsal davranış eğitimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Balat, G. U. ve Dağal, A. (2006). Okul öncesi dönemde değerler eğitimi etkinlikleri. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Balcı, A. (2009). Sosyal bilimlerde araştırma. Ankara: Pegem Akademi.
• Balcı, F. A. ve Yanpar Yelken, T. (2010). İlköğretim öğretmenlerinin “değer” kavramına yükledikleri anlamlar. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 81-90.
• Baydar, P. (2009). İlköğretim beşinci sınıf sosyal bilgiler programında belirlenen değerlerin kazanım düzeyleri ve bu süreçte yaşanan sorunların değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Çetin, Ş. (2004). Değişen değerler ve eğitim. Milli Eğitim Dergisi, 161, 1-10.
• Demirel, M. (2009). Sınıf öğretmenlerinin ve okul yöneticilerinin karakter eğitimine ilişkin öz-yeterlik inançları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37, 36-49.
• Deveci, H. ve Çengelci, T. (2006). Sosyal bilgiler dersinde duygusal zekânın geliştirilmesi. II. Sosyal Bilimler Kongresi Kitabı, 140-147.
• Doğanay, A. ve Sarı, M. (2004). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerine temel demokratik değerlerin kazandırılma düzeyi ve bu değerlerin kazandırılması sürecinde açık ve örtük programın etkilerinin karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 10(39), 356-383.
• Doğanay, A. ve Sarı, M. (2007). Öğretim amaçlarının belirlenmesi, ifade edilmesi ve uygun içeriğin seçilmesi. A. Doğanay (Ed.), Öğretim ilke ve yöntemleri (s. 37-81). Ankara: Pegem A Yayıncılık. Ediger, M. (1995). A study of values. Clearing House, 69(1), 56-58.
• Erden, M. ve Akman, Y. (1995). Eğitim psikolojisi. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Fidan, N. K. (2009). Öğretmen adaylarının değer öğretimine ilişkin görüşleri. Kuramsal Eğitimbilim, 2(2), 1Goleman, D. (2009). Duygusal zekâ. İstanbul: Varlık Yayınları.
• Gömleksiz, M. N. ve Cüro, E. (2011). An assessment of students’ attitudes towards values in social sciences curriculum. International Journal of Human Sciences, 8(1), 95-134.
• Gözütok, D. (1995). Öğretmenlerin demokratik tutumları. Ankara: Türk Demokrasi Vakfı Yayınları.
• Güngör, E. (1993). Değerler psikolojisi üzerine araştırmalar. İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Headen, O. M. (2006). A description and critical examination of the character education program offerings within an urban elementary school. PhD Thesis, Loyala University of Chicago.
• Hesapçıoğlu, M. (1998). Öğretim ilke ve yöntemleri. Ankara: Beta Yayın Dağıtım.
• İş can, C. D. (2007). İlköğretim düzeyinde değerler eğitimi programının etkililiği. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• İş can, C. D. ve Senemoğlu, N. (2009). Effectiveness of values education curriculum for fourth grades. Education and Science, 34(153), 1-14.
• İş can, C. D. (2011). Values education and some suggestions to teachers. Hacettepe University Journal of Education, 40, 245-255.
• Karasar, N. (2008). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Kartal, S. (2009). Eğitim fakülteleri dışındaki fakültelerden mezun olan öğretmenlerin eğitim örgütlerindeki değerlere olan uyumları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 283-2
• Keskin, Y. (2008). Türkiye’de sosyal bilgiler öğretim programlarında değerler eğitimi: Tarihsel gelişim, 1998 ve 2004 programlarının etkinliğinin araştırılması. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Keskin, Y. (2012). İlköğretim programlarındaki bazı ortak değerlerin kazanılma düzeylerinin bazı değişkenler açısından karşılaştırılması (Samsun ili örneği). The Journal of Academic Social Science Studies, 5(8), 827-849.
• Koçyiğit, Ş. (2002). İlköğretim ikinci kademede sosyal bilgiler dersinin hedeflerine ulaşma derecesi (Şereflikoçhisar ilçesi örneği). Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, Niğde.
• Kuş, E. (2003). Nicel-nitel araştırma teknikleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• MEB (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 4. sınıf öğretim programı. Ankara: MEB.
• MEB. (2009a). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 4. sınıf öğretim programı. Ankara: MEB.
• MEB. (2009b). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 5. sınıf öğretim programı. Ankara: MEB.
• MEB. (2009c). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 6. sınıf öğretim programı. Ankara: MEB.
• MEB. (2009d). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 7. sınıf öğretim programı. Ankara: MEB.
• Merter, F. ve Akkaya, S. (2012, Eylül). Düz anlatım yöntemi ve sosyodrama tekniğinin ilköğretim öğrencilerinin değer kazanımları üzerindeki etkisi. 2. Ulusal Eğitim Programları ve Öğretim Kongresi’nde sunulmuş bildiri, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Moore, A. L. (2005). A case study of how an elementary school aged student perceives and responds to character education. PhD Thesis, University of Wyoming.
• Otluoğlu, R. (2004). Sosyal bilgiler izlencesine (programına) bir bakış. Toplumsallaşma, kimlik ve kişilik. I. Sosyal Bilimler Kongresi Kitabı, 290-300. Dokuz Eylül Üniversitesi, Buca Eğitim Fakültesi ve MEB Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Özbay, Y. (1999). Gelişim ve öğrenme psikolojisi: Araştırma-teori-uygulama. Trabzon: Özrekor Basımevi. Özçelik, D. A. (1989). Eğitim programları ve öğretim. Ankara: ÖSYM Eğitim Yayınları, Sayı:8.
• Özgüven, E. İ. (1999). Psikolojik testler. Ankara: Yeni Doğuş Matbaası.
• Özkan, R. (2010). Türk eğitim sisteminde himayeci değerler. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 1124-1141.
• Punch, K. F. (2005). Sosyal araştırmalara giriş-Nicel ve nitel yaklaşımlar (çev. D. Bayrak, H. B. Arslan, Z. Akyüz). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Revell, L. (2002). Childrens’ responses to character education. Educational Studies, 28(4), 421-431.
• Sarı, M. ve Doğanay, A. (2009). Hidden curriculum on gaining the value of respect for human dignity: A qualitative study in two elementary schools in Adana. Educational Sciences: Theory and Practice, 9(2), 925-940.
• Sezer, T. (2008). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde sorumluluk değerinin öğretimine ilişkin öğretmen görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sezgin, F. (2006). İlköğretim okulu öğretmenlerinin birey-örgüt-değer uyumuna ilişkin algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 48, 557-583.
• Sönmez, V. (2002). Program geliştirmede öğretmen el kitabı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sünbül, A. M. (1996). Öğretmen niteliği ve öğretimdeki rolleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 2(1), 597-607.
• Ş ahin-Fırat, N. (2010). Okul müdürü ve öğretmenlerin okul kültürü değer sistemlerine ilişkin algıları. Eğitim ve Bilim, 35(156), 71-83.
• Taçman, M. (2006). İlköğretim sınıf öğretmenlerinin demokratik tutumları. Cypriot Journal of Educational Sciences, 1(1), 30-46.
• Tahiroğlu, M. (2006). İlköğretim okullarının ikinci kademesinde sosyal bilgiler öğretmenlerinin, sosyal bilgiler dersi öğretiminde karşılaştıkları güçlükler (Aksaray ili örneği). Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Tahiroğlu, M. (2012). Değerler eğitiminin ilköğretim 4. sınıf öğrencilerinin trafik kurallarına yönelik tutumlarına etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 123-136.
• TDK (Türk Dil Kurumu) (2012). Büyük Türkçe Sözlük. [Online]: www.tdk.gov.tr adresinden 09 Mart 2012 tarihinde erişilmiştir.
• Tekin, H. (1991). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Yargı Yayınları.
• Tepecik, B. (2008). Sosyal Bilgiler dersinde sorumluluk değerinin kazandırılmasına ilişkin öğretmen görüşleri. Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Tezcan, M. (1991). Eğitim sosyolojisi. Ankara: Yargıçoğlu Matbaası.
• Thornberg, R. (2008). The lack of professional knowledge in values education. Teaching and Teacher Education, 24(7), 1791-1798.
• Topses, G. (2003). Gelişim psikolojisi. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Turan, S. ve Aktan, D. (2008). Okul hayatında var olan ve olması düşünülen sosyal değerler. Bahar Dergisi, 6(2), 227-259.
• UNESCO (1992). Education for affective education. [Online]: Retrieved on 18 March 2012, at URL: http://unesdoc.unesco.org/images/0009/ 000932/093253eo.pdf.
• Ülgen, G. (1995). Eğitim psikolojisi. Ankara: Lazer Ofset Matbaacılık.
• Veugelers, W. (2000). Different ways of teaching values. Educational Review, 52(1), 37-46.
• Welton, D. A. ve Mallan, J. T. (1999). Children and their world. Boston: Houghton Mifflin Company.
• Whitney, I. B. (1986). The status of values education in the middle and junior high schools of Tennessee. PhD Thesis, Tennessee State University.
• Yaşar, Ş. ve Kasa, B. (2012, Eylül). Sınıf öğretmenlerinin Türkçe dersinde değerler eğitimine ilişkin görüşleri. 2. Ulusal Eğitim Programları ve Öğretim Kongresi’nde sunulmuş bildiri, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Yazıcı, K. (2006). Değerler eğitimine genel bir bakış. Türklük Bilimi Araştırmaları, 19, 499-522.
• Yel, S. ve Aladağ, E. (2009). Sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Yeşil, R. ve Aydın, D. (2007). Demokratik değerlerin eğitiminde yöntem ve zamanlama. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 65-84.
• Yiğittir, S. ve Öcal, A. (2010). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin değer yönelimleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24, 407-416.
• Yiğittir, S. ve Öcal, A. (2011). Lise tarih öğretmenlerinin değerler ve değerler eğitimi konusundaki görüşleri. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 13(20), 117-124.