Türkiye ve Avrupa Birliği’ne Üye Bazı Ülkelerin Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Eğitim Programlarının İnsan Hakları ve Demokrasi Eğitimi Açısından İncelenmesi

Yıl 2014, Cilt: 10 Sayı: 3, 79 - 95, 30.01.2015

Hatice Kayhan ERDAL Yıldırım

Öz

Bu çalışmada Türkiye ve Avrupa Birliği’ne üye bazı ülkelerin sosyal bilgiler öğretmenliği programlarındaki insan hakları ve demokrasi eğitimine yönelik derslerin dönem, kredi, içerik ve başarılı sayılma kriterlerine göre incelenmesi amaçlanmıştır. İfade edilen kriterlere ait bilgilere Agencies of the European Union, European Agency for Development in Special Needs Education, Eurydice- Network on Education Systemsand Policies in Europe, Eurybase- Descriptions of National Systemsand Policies gibi veri tabanlarından ulaşılmıştır.Çalışmada var olan durumu belirlemeye yönelik betimsel bir araştırma metodu kullanılmıştır. Araştırmanın sonuçları ülkelerin sosyal bilgiler öğretmenliği programlarında insan hakları ve demokrasi eğitimi ile ilgili derslerde kredi ve dönem açısından çeşitlilik görülmekle beraber çok önemli farklılaşmalar bulunmadığını göstermiştir. Örneğin, Avusturya, Çek Cumhuriyeti, Litvanya, İrlanda, Lüksemburg, Yunanistan, Danimarka ve İsveç’te insan hakları ve demokrasi eğitimine yönelik lisans süresince her akademik yılda zorunlu derslerin olduğu görülmüştür.İnsan hakları ve demokrasi eğitimine ilişkin derslerin yıllara göre toplam sayıları incelendiğinde, İsveç ve Lüksemburg’ta 10, Yunanistan’da 9 dersle en fazla zorunlu dersin olduğu ülkelerdir. İnsan Hakları ve Demokrasi eğitimine ilişkin zorunlu derslerin AKTS kredilerinin yıl ve ülke bazında değerlendirilmesi sonucunda İsveç 90 AKTS ile 4 yıllık lisans süresince her yıl, insan hakları ve demokrasi eğitimine ilişkin zorunlu derslerin görüldüğü bir ülke olduğu görülmüştür. AB ülkelerinde insan hakları ve demokrasi eğitimine ilişkin verilen derslerde kültürel farklara özen, evrensel haklar, sosyal katılım, adalet ve eşitlik, fırsat eşitliği gibi konular derslerin içeriklerini oluşturmaktadır. Türkiye’de ise ders içeriklerini siyasi, hukuki, toplumsal ve ekonomik düzenlemeler, siyaset, toplumsal düzen gibi konular oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

sosyal bilgiler öğretmenliği eğitim programları, insan hakları ve demokrasi eğitimi, eşitlik, sosyal katılım

Kaynakça

• Açıkgöz, Ü.K. (2003). Etkili Öğrenme ve Öğretme. 4 Basım, İzmir: Eğitim Dünyası Yayınları.
• Bağlı, M.T. (2013). Ara-disiplin olarak vatandaşlık ve insan hakları eğitimi: ilköğretim öğrencilerinin insan haklarına ilişkin görüşleri, Eğitim ve Bilim, 38 (169), 296-310.
• Başaran, T. (2007). İlköğretim Okullarında Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi Programının Uygulanışına İlişkin Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Görüşleri, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Demir, Ö. (2009). Bilişsel Koçluk Yöntemiyle Öğretilen Bilişsel Farkındalık Stratejilerinin Altıncı Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Öğrencilerin Epistemolojik İnançlarına, Bilişsel Farkındalık Becerilerine, Akademik Başarılarına ve Bunların Kalıcılıklarına Etkisi, Yayınlanmamış doktora tezi. Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Demircioğlu, İ.H. (2008). “Türkiye’de Tarih Öğretimi Aktif Vatandaşlık Eğitimini Desteklemekte Midir? Tarih Öğretmenlerinin Görüşleri”, 21. Yüzyılda kimlik, vatandaşlık ve tarih eğitimi (Ed. Safran, M ve Dilek, D.), İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Demircioğlu, İ.H.; Mutluer, C.,ve Demircioğlu, E. (2011). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının demokratik öğretmen hakkındaki görüşleri, Kastamonu Eğitim Dergisi, 19 (2), 577-586.
• EC (European Commission) (2006). Efficiency and Equity in European Education and Training Systems. Communication from The Commission to The Council and to The European Parliament, 8.9.2006, COM (2006), 481 final.
• Eurydice- Network on Education Systems and Policies in Europe, 12 Nisan 2014 tarihinde http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/index_en.php adresinden alınmıştır.
• EC (European Commission) (2012). The Role of Education and Training in The İmplementation Of The Europe 2020 Strategy (Avrupa 2020 Stratejilerinin Uygulanmasında Eğitim ve Öğretimin Rolü). 18 Ocak adresinden alındı.
• http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/doc1120_en.htm
• Kepenekçi, Y. (2000,a). İnsan Hakları, Ankara: AnıYayıncılık, 1. Baskı.
• Kepenekçi, Y. (2000,b). Türkiye’de Genel Ortaöğretim Kurumlarında İnsan Hakları Eğitimi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, A. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Karaman Kepenekçi, Y. (2005). A study of effectiveness of human rights education in Turkey. Journal of Peace Education, 2(1), 39-55.
• MEB (2008). Sosyal Bilgiler Öğretmeni Özel Alan Yeterlikleri. Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü. Ankara
• MEB (2012). Öğretmen Yeterlikleri. Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü. Ankara MEB (2013). Sosyal Bilgiler
• Öğretmenliğinin Amacı, 12 Nisan 2014 tarihinde
• http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/29/05/959745/dosyalar/2013_01/24105227_sosyalbilgile
• rretmenlii.pdf adresinden alındı..
• MEB (2013). Öğretmenlik İçin Başvuru ve Atama Kılavuzu-2013 Yılı.12 Nisan 2014 tarihinde http://ikgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2013_09/03091530_son.pdf adresinden alındı.
• MEB (2014). Öğretmenlik Alanları ve Ders Okutma Esasları, Ankara: 6 Ağustos 2014 tarihinde http://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2014_03/20112137_cizelgeveesaslar12.03.2014.pdf adresinden alındı.
• Murawski, W. W. ve Lochner, W. W. (2011). Observing Co-teaching: what to ask for look for and listen for, Intervention in School and Clinic, 46(3), 174-183.
• NCSS, (1992). A Vision of Powerful Teaching and Learning in The Social Studies: Building Social Understanding and Civic Efficacy. 6 Şubat 2014 tarihinde http://www.socialstudies adresinden alındı.
• T.T.K.B. (Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, 2014). İlkokullar ve Ortaokullar Haftalık Ders Çizelgesi, Talim Terbiye http://ttkb.meb.gov.tr/www/haftalik-ders-cizelgeleri/kategori/7 adresinden alındı. Başkanlığı, Kurulu Ankara: 6 Şubat 2014 tarihinde
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, (6.Baskı), Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• YÖK (2014).Yükseköğretim Kurulu Eğitim Fakülteleri Öğretmen Yetiştirme Lisans Programları, Sosyal Bilgiler Öğretmeliği Lisans Programı, 6 Şubat 2014 tarihinde http://www.yok.gov.tr/documents /10279/49665/sosyal_bilgiler.pdf adresinden alındı.