Change and Continuity: Military-Civilian Relations and Coups in Turkey’s Citizenship and Social Studies Textbooks (1950-2012)

Yıl 2018, Cilt: 14 Sayı: 3, 1099 - 1119, 25.12.2018

Abdulkerim Şen

https://doi.org/10.17860/mersinefd.434454

Cited By: 2

Öz

The Turkish military, one of the significant actors in Turkey’s nationalisation and modernisation, has had a dominant position within the Turkey’s state system. Its political autonomy in the state system and its interventions in politics have not complied with the norms and principles of democracy. By using public discourse production means like education, the military has attempted to normalise and legitimise its anti-democratic status and behaviours that constitute an anomaly according to democratic norms. Existing studies have not paid sufficient attention to ways in which the discourses legitimising the military’s anti-democratic status and behaviours were re-produced via social education. The present research aims to illustrate how militarist discourses was resonated in education by providing a critical discourse analysis of 16 middle school level citizenship and social studies textbooks, which were taught from 1950 to 2012. Findings revealed that, from the 1950s, the militarist discourses had found their expressions in the textbooks with varying degree of intensity and culminated in the post-1997 coup years. The militarist discourses in the textbooks normalised, legitimised and even glorified the anti-democratic political autonomy of the military within the state system and the military’s interventions in politics that either disrupted or harmed the functioning of Turkey’s democratic order. After the European Union (EU) recognised Turkey as a candidate state for membership in the 1999 Helsinki Summit, the militarist discourses in the textbooks began to dissipate and disappeared to a great extent in the 2010s. The present study, which puts forward that the EU membership reforms played a decisive role in clearing the textbooks from the militarist discourses, can contribute to the prevention of a possible come-back of militarist discourses in education and the democratisation of social education in Turkey. 

Anahtar Kelimeler

Citizenship education, social studies education, coups, militarism, textbooks

Değişim ve Devamlılık: Türkiye’de Vatandaşlık ve Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Asker-Sivil İlişkileri ve Darbeler (1950-2012)

Öz

Türkiye uluslaşma ve modernleşme tarihinin en
önemli aktörlerinden birisi olan ordunun devlet sistemi içerisindeki politik
otonomisi ve politikaya müdahil eylemleri demokrasi norm ve ilkeleriyle
bağdaşmayan bir görünüm sergilemiştir. Ordu, demokrasi normlarına göre bir
anomali teşkil eden bu konum ve eylemlerini, eğitim gibi kamusal diskur üretme
araçları ile meşrulaştırma yoluna gitmiştir. Mevcut eğitim araştırmaları,
Türkiye’de ordunun anti-demokratik konum ve eylemlerini meşrulaştıran militarist
diskurların sosyal eğitim yoluyla nasıl yeniden üretildiklerine ve
yaygınlaştırıldıklarına yeterli ilgi göstermemiştir. Bu çalışma, militarist
diskurların eğitimde nasıl yankılandığını, 1950-2012 yılları arasında okutulmuş
16 adet ortaokul (8. sınıf) vatandaşlık ve sosyal bilgiler ders kitabının
kritik söylem analizini yaparak göstermeyi amaçlamaktadır. Araştırmanın
bulgularına göre, militarist diskurlar, 1950’den itibaren değişen yoğunlukta ders
kitaplarında yer bulmuş ve 28 Şubat 1997 askeri müdahalesi sonrası zirve
yapmıştır. Ders kitaplarında tespit edilen militarist diskurlar ordunun devlet
sistemi içerisindeki politik otonomisini ve demokratik sistemin işleyişine
zarar veren veya onu kesintiye uğratan müdahalelerini normalize etmiş,
doğallaştırmış ve hatta yüceltmiştir. Türkiye’nin Avrupa Birliği (AB) üyeliği
için adaylık statüsü aldığı 1999 Helsinki Zirvesi sonrası azalmaya başlayan
militarist diskurlar, 2010’lu yıllarda büyük ölçüde ders kitaplarından
kaybolmuştur. Ders kitaplarının militarist diskurlardan temizlenmesinde AB
üyelik reformlarının çok belirgin bir rol oynadığını ileri süren mevcut
çalışma, militarist diskurların eğitimde tekrar yankılanmasını önlemeye ve Türkiye’de
sosyal eğitimin demokratikleşmesine katkılar sunabilir. 

Anahtar Kelimeler

Vatandaşlık eğitimi, sosyal bilgiler eğitimi, darbeler, militarizm, ders kitapları

Kaynakça

• Aksan, H. (1958). Yurttaşlık bilgisi III. İstanbul: Ders Kitapları Türk Ltd. Şti.
• Aksan, H. (1963). Yurttaşlık bilgisi III. İstanbul: Ders Kitapları Anonim Şirketi.
• Akşit, N., & Sanır, F. (1973). Sosyal bilgiler III. İstanbul: Ders Kitapları Anonim Şirketi.
• Altınay, A. G. (2004). The myth of the military nation: Militarism, gender, and education in Turkey. New York: Palgrave Macmillan.
• Altınay, A. G. (2009). Can veririm kan dökerim: Ders kitaplarından militarizm. İçinde G. Tüzün (Ed.), Ders kitaplarında insan hakları II: Tarama sonuçları (ss. 143-165). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Altinyelken, H. K. (2015). Democratising Turkey through student-centred pedagogy: opportunities and pitfalls. Comparative Education, 51(4), 484-501. https://doi.org/10.1080/03050068.2015.1081794
• Asal, T., Akşit, N., & Sanır, F. (1975). Sosyal bilgiler III. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Asal, T., Akşit, N., & Sanır, F. (1984). Sosyal bilgiler III (9. bs). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Aşan, E. (2014). Vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersi 8. Ankara: Ekoyay.
• Berkes, N. (1998). The development of secularism in Turkey. London: Routledge.
• Bernstein, B. (2003). The structuring of pedagogic discourse. London: Routledge.
• Blad, C. ve Koçer, B. (2012). Political Islam and state legitimacy in Turkey: The role of national culture in neoliberal state-building. International Political Sociology, 6(1), 36–56. doi:10.1111/j.1749-5687.2012.00150.x
• Burk, J. (2000). The citizen soldier and democratic societies: A comparative analysis of America’s revolutionary and civil wars. Citizenship Studies, 4(2), 149-165. https://doi.org/10.1080/13621020050078069
• Burk, J. (2002). Theories of democratic civil-military relations. Armed Forces & Society, 29(1), 7-29. https://doi.org/10.1177/0095327X0202900102
• Celep, Ö. (2014). The political causes of party closures in Turkey. Parliamentary Affairs, 67(2), 371-390. https://doi.org/10.1093/pa/gss041
• Cizre, Ü. (2011). Disentangling the threads of civil-military relations in Turkey: promises and perils. Mediterranean Quarterly, 22(2), 57-75. https://doi.org/10.1215/10474552-1263397
• Cizre-Sakallıoğlu, Ü. (1997). The Anatomy of the Turkish military’s political autonomy. Comparative Politics, 29(2), 151. https://doi.org/10.2307/422077
• Cizre-Sakallıoğlu, Ü. (2003). Demythologyzing the national security concept: The case of Turkey. Middle East Journal, 57(2), 213-229.
• Cizre-Sakallıoğlu, Ü., & Çınar, M. (2003). Turkey 2002: Kemalism, İslamism, and politics in the light of the February 28 process. The South Atlantic Quarterly, 102(2), 309-332.
• Çiftçi, F., Yüksel, İ., Yıldız, R., Kıvrak, M., Öztürk, R., Cereno, A., & Efe, F. (1999). Vatandaşlık ve insan hakları eğitimi ders kitabı 8 (1. bs). Ankara: MEB Devlet Kitapları.
• Çiftçi, F., Yüksel, İ., Yıldız, R., Kıvrak, M., Öztürk, R., Cereno, A., & Efe, F. (2004). Vatandaşlık ve insan hakları eğitimi ders kitabı 8 (1. bs). Ankara: MEB Devlet Kitapları.
• Dal, K., Çakıroğlu, O., & Özyazgan, A. İ. (1986). Vatandaşlık bilgileri III (2. bs). Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Dal, K., Çakıroğlu, O., & Özyazgan, A. İ. (1994). Vatandaşlık bilgileri III (10. bs). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Fairclough, N. (2010). Analysing discourse: textual analysis for social research. London: Routledge.
• Hale, W. (2003). Human rights, the European Union and the Turkish accession process. Turkish Studies, 4(1), 107-126. https://doi.org/10.1080/714005714
• Heater, D. B. (2004). A history of education for citizenship. London: Routledge.
• Jenkins, G. (2007). Continuity and change: prospects for civil military relations in Turkey. International Affairs, 83(2), 339-355. https://doi.org/10.1111/j.1468-2346.2007.00622.x
• Kancı, T., & Altınay, A. G. (2007). Educating little soldiers and little Ayşes: Militarised and gendered citizenship in Turkish textbooks. İçinde M. Carlson, A. Rabo, & F.
• Gök (Ed.), Education in “multicultural societies”-Turkish and Swedish Perspectives (ss. 51-70). Stockholm: Roos Tryckerier AB.
• Kanci, T. (2009). Reconfigurations in the discourse of nationalism and national identity: Turkey at the turn of the twenty-first century. Studies in Ethnicity and Nationalism, 9(3), 359-376. https://doi.org/10.1111/j.1754-9469.2009.01057.x
• Kaplan, S. (2002). Din-u devlet all over again? The politics of military secularism and religious militarism in Turkey following the 1980 coup. International Journal of Middle East Studies, 34(01), 113-127.
• Kaplan, S. (2005). “Religious nationalism”: A textbook case from Turkey. Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East, 25(3), 665-676.
• Kaplan, S. (2006). The pedagogical state: Education and the politics of national culture in Post-1980 Turkey. Redwood City, CA: Stanford University Press.
• Karaosmanoğlu, A. L. (2000). The evolution of the national security culture and the military in Turkey. Journal of International Affairs, 54(1), 199-216.
• Lewis, B. (2002). The emergence of modern Turkey (3rd ed). New York ; Oxford: Oxford University Press.
• MEB. (1985, Nisan 26). Ortaokul sosyal bilgiler dersinin Milli Tarih, Milli Coğrafya ve Vatandaşlık Bilgisi adları ile üç ayrı ders olarak okutulması. Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı Arşivi.
• MEB. (1995). Vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersi” programı ile ilgili değişikliklerin kabulü. Millî Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi, 58(2437), 696-698.
• MEB. (2005). İlköğretim okulu haftalık ders çizelgesi. Millî Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi, 68(2575), 539-541.
• MEB. (2012). İlköğretim kurumları (İlkokul ve Ortaokul) haftalık ders çizelgesi. Millî Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi, 75(2658), 314-316.
• MEB. (2010). İlköğretim okulu haftalık ders çizelgesi. Millî Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi, 73(2635), 1539-1545.
• Ozgur, I. (2012). Islamic schools in modern Turkey: Faith, politics, and education. Cambridge: Cambridge University Press.
• Özdalga, E. (1999). Education in the name of “order and progress” reflections on the recent eight year obligatory school reform in Turkey. The Muslim World, 89(3-4), 414-438. https://doi.org/10.1111/j.1478-1913.1999.tb02756.x
• Özpolat, V. (Ed.). (2012). Vatandaşlık ve demokrasi eğitimi: Ders kitabi 8 (2. bs). Ankara: MEB.
• Özyürek, E. (2006). Nostalgia for the Modern: State Secularism and Everyday Politics in Turkey. Duke University Press.
• Sen, A., & Starkey, H. (2017). The rise and fall of citizenship and human rights education in Turkey. Journal of Social Science Education, 16(4), 84-96. https://doi.org/10.4119/UNIBI/jsse-v16-i4-1689
• Şerbetçioğlu, F., & Tülin, H. (1958). Yurttaşlık bilgisi III. Ankara: Maarif Basımevi.
• Şerbetçioğlu, F., & Tülin, H. (1962). Yurttaşlık bilgisi III. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Tanır, A. (1997). Vatandaşlık ve insan hakları eğitimi 8. Ankara: Özgün Matbaacılık.
• TBMM. (1982). Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. Türkiye Büyük Millet Meclisi. Resmi. 17 Mayıs 2018 tarihinde https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa82.htm adresinden erişildi.
• Üstel, F. (2004). “Makbul vatandaş”ın peşinde: II. Meşrutiyet’ten bugüne Türkiye’de vatandaşlık eğitimi (1. baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Van Leeuwen, T. (2007). Legitimation in discourse and communication. Discourse & Communication, 1(1), 91-112. https://doi.org/10.1177/1750481307071986
• van Dijk, T. A. (1998). Ideology: A multidisciplinary approach. London: SAGE Publications.
• Yavuz, M. H. (1999). The Assassination of collective memory: The case of Turkey. The Muslim World, 89(3-4), 193–207. https://doi.org/10.1111/j.1478-1913.1999.tb02744.x
• Yiğit, U. (2007). Vatandaşlık ve insan hakları eğitimi ders kitabı 8. İstanbul: Batu.
• Yiğit, U., & Turan, T. (1996). Vatandaşlık ve insan hakları eğitimi 8. İstanbul: Bu Yayınevi.
• Zürcher, E. J. (2005). How Europeans adopted Anatolia and created Turkey. European Review, 13(03), 379–394. https://doi.org/10.1017/S1062798705000529